Sigara sağlığa neden zararlıdır?
Sigara dumanında nikotin, katran ve zehirli gazlar bulunmaktadır. Katran maddesinin içerisinde yaklaşık olarak 4000 kimyasal bileşik bulunur. Bu kimyasal bileşiklerin birçoğu da toksiktir yani zehirlidir ve bugün için bu kimyasal bileşiklerden 43 tanesinin kansere yol açtığı bilinmektedir
Sigaranın dumanında bulunan zehirli gazlar ise nitrojen oksit ve eksoz gazı olarak da bilinen karbon monoksit gazıdır. Özellikle karbon monoksit gazı kanın oksijen taşıma gücünü azaltır. Nikotin ise bağımlılık yapar. Nikotin aslında bir zehirdir. Nikotin yüksek dozda alındığında öldürebilir. Kan basıncını yani tansiyonu ve kalp hızını(nabzı) artırır. Sigara karbon monoksit ile birlikte kalp ve beyin damarlarının hastalanmasına yol açar.
Sigara içenlerin yaklaşık % 25 i sigara nedeniyle yaşamlarının erken bir döneminde ölmektedirler. Sigaranın neden olduğu en önemli hastalık grubu kanserlerdir. Sigara, akciğer kanseri başta olmak üzere soluk borusu, gırtlak, ağız, dil, dudak, yemek borusu, mide, pankreas, mesane, böbrek ve kadınlarda rahim ağzı kanserlerine neden olmaktadır. Tüm kanser ölümlerinin % 30 unun, akciğer kanserinden ölümlerin ise % 90 ının nedeni sigaradır. Günde 1 paket sigara içen birinde akciğer kanserine yakalanma riski hiç içmeyen birine oranla 20 kat fazladır.
Solunum sistemi hastalıklarından kronik bronşit ve amfizemin em önemli nedeni sigaradır. Kronik bronşitten ölüm oranı hiç sigara içmeyenlerde 100 000 'de 3 iken, günde 1 paketten fazla sigara içenlerde 100 000 ' de 114 'e çıkmaktadır. Sigara akciğerin doğal savunma sistemini de bozduğu için her türlü enfeksiyon riskini arttırmaktadır. (Zatürree, bronşit vb.)
Sağlık Bakanlığı kanser raporuna göre, sigaraya karşı savaş kanserlerin yüzde 40'ını yok edecek. Dünyada en önemli halk sağlığı sorunu olarak kabul edilen kanser hastalığı, Türkiye'de gerçekleşen ölümlerde kalp-damar hastalıklarından sonra ikinci sırada yer alıyor. Türkiye'de özellikle yoğun sigara tüketiminin yol açtığı kanser vakaları, önemli bir sağlık sorunu olarak varlığını sürdürüyor.
Sigarayı bıraktıktan sonra vücutta ne gibi değişiklikler görülür?
Bu değişiklikleri şöyle özetleyebiliriz:
20. dakika: Kan basıncı ve kalp hızı normale döner. Eller ve ayaklar, dolaşım normale döndüğü için ısınmaya başlar.
8. saat: Kanda oksijen düzeyi normale döner. Kalp krizi riski düşmeye başlar.
24. saat: Karbon monoksit (egzoz gazı) vücuttan atılır. Akciğerlerdeki balgam ve diğer birikimler temizlenmeye başlar.
48. saat: Nikotin vücutta artık saptanamaz. Tat ve koku alma duyusu artmıştır.
72. saat: Solunum yolları gevşediği için nefes almak kolaylaşır. Vücut enerjisi artar.
2-12 hafta: Dolaşım bütün vücutta düzelir. Yürümek kolaylaşır.
3-9 ay: Öksürük, nefes darlığı düzelir. Akciğer işlevi yüzde 5-10 oranında artar.
5 yıl: Kalp krizi riski sigara içenlerin riskinin yarısına iner.
10 yıl: Akciğer kanseri riski sigara içenlerin riskinin yarısına iner. Kalp krizi riski hiç sigara içmemiş biri ile eşit olur.
Sigarayı bırakacak kişiler neler yapmalıdır?
Bunun için 3 önemli adım geçilmelidir:
1. Karar verme: Neden bırakmak istediğinizi düşünün. Herkesin kendine göre sebepleri vardır; ve bırakabilmek için gerçekten istemeniz gerektiğini unutmayın. Eğer daha önce birkaç kez bırakmayı denediyseniz-ki çoğu insan denemiştir- bilirsiniz ki insan yeniden başlamak için binlere anlamsız, gerçekte hiç de mantıklı olmayan bahaneyi çok akla yatkın hale getirir ve tekrar başlar. Bunu engellemek için motivasyonunuzun çok iyi olması gerekir. Kendinizi böyle bir başarısızlıktan (buna tecrübe de diyebiliriz) alıkoymak için bırakma nedenlerinizi kendi sözcüklerinizle kağıda dökün. Dayanamayacağınızı düşünüp tekrar başlamayı çok istediğinizde önce bunları okuyacağınıza kendi kendinizi ikna edin. Eğer daha önce bırakmayı denediyseniz neden tekrar başladığınızı da yazabilirsiniz. Tekrar başladığına pişman olmayan insan tanımıyorum. Ama şunu da akılda tutmakta yarar var: İlk iki haftadan sonra dayanmak çok daha kolaylaşıyor ve yeniden başlama olasılığı büyük ölçüde azalıyor.
2. Hazırlanma: Bunun için ne kadar süredir içildiği, sigara içmeye iten nedenler, sigara içme paterni, günün hangi saatinde daha çok içildiği ve daha önceki bırakma denemelerinde yaşanan problemler gözden geçirilmelidir.
3. Devam etme: Alınan kararın uygulanma aşamasıdır.
Sigarayı bırakmak neden zordur?
Sigara iki tip bağımlılık yapar. 1. Fiziksel bağımlılık 2.Psikolojik bağımlılık
Fiziksel bağımlılığın sebebi nikotindir. Sigara, içildikten sonra mutluluk veren duygular uyandırdığından hemen hemen tüm sigara içenler gitgide içtikleri miktarı artırma eğilimindedirler. Sinir sistemi nikotine adapte oldukça içilen miktar yine artar, böylece kandaki nikotin miktarı da artar. Daha sonra belli bir düzeye erişince tiryaki bu düzeydeki nikotin miktarını sağlamak için sigara içmeye devam eder. Sigarayı bırakmaya çalıştığınızda vücudunuz hem fiziksel olarak nikotinin eksikliğine reaksiyon gösterir, hem de bir yandan psikolojik olarak alışkanlıklardan kurtulmakla yüz yüze kalırsınız. İkisini birden göğüslemek oldukça zor bir iştir.
Sigarayı bırakınca ne tür sıkıntılar yaşanır?
Nikotin eksikliği sebebiyle aşağıdaki semptomlar görülebilir: Depresyon, Sinir bozukluğu, kızgınlık, Hassasiyet, Uyuma güçlüğü, Konsantrasyon bozukluğu, Baş Ağrısı, Yorgunluk, İştah Artışı
Bu semptomlar kişiyi yeniden sigaraya başlamaya sevk eder çünkü nikotin seviyesi eski düzeye çıkınca semptomlar kaybolur. Semptomlar son sigaranızdan sonra 48 ila 72 saat içerisinde doruğa çıkacaktır. Daha sonra azalarak birkaç gün içinde bitecektir. Psikolojik bağımlılığı aşmak belki de işin daha zor kısmı. Çünkü önce sigarayı içmeyi öğreniyorsunuz. Yemekten sonra, çok yorulduğunuzda, stresli olduğunuzda, çok keyifli olduğunuzda, arabaya bindiğinizde, sabah uyandığınızda vb. Siz tüm bu durumlarla kafanızda bağlantılar kurdunuz önce. Artık bu gibi durumlarda otomatik olarak sigara yakacak kadar alışkınsınız sigaraya. Bırakırken bu bağlantıları kırmanız gerekecek.
Sigara bırakma yöntemleri nelerdir?
1- Nikotin yerine koyma tedavisi ( nikotin bantları, nikotin sakızları),
2- Zyban (Bupropion): Anti-depresandır. Depresyon öyküsü olan ve olmayan sigara içicilerde etkinliği eşit bulunmuştur. Nikotin yoksunluk semtomlarını ortadan kaldırır.
3- Champix’in (vareniclin) beyindeki bazı alıcılara doğrudan etki ederek nikotin ihtiyacını azalttığı, nikotinle aynı alıcıları uyardığı ve dopamin adlı mutluluk hormonunun salgılanmasını sağlayarak sigarayı bırakmada yardımcı olduğu daha önce yapılan araştırmalarda ortaya çıkmıştı. En yakın tarihli kullanıma girmiş farmakolojik yöntemdir.
Hangi yöntem neye göre belirlenmektedir?
Bunun için kişinin bağımlılık düzeyi ve kişilik özellikleri ve psikolojik durumunu gösteren, doğruluğu kanıtlanmış kısa testler uygulanmakta ve kişiye uygun yöntem belirlenmektedir. Kişinin sağlık durumui kullandığı ilaçlar ve hastalıkları bu kararı etkilemektedir. Yani yaklaşım kişiye özel olmaktadır.
Son olarak belirtmek isretim ki; bir Göğüs Hastalıkları hekimi olarak koruyucu hekimliğin son derece önemli olduğuna inanmaktayım. Dolayısıyla sigaranın zararlarını ve bağımlılık tedavisinin güçlüğünü bilerek bu konuyla aktif bir şekilde ilgilenmekteyim.
