Aile anne baba ve çocuklardan oluşan çekirdek aile, ya da anneanne, dede, babaanne gibi aile bireylerini içine alan geniş aileler şeklinde tanımlanabilir. Diğer bir tanım ise aralarında duygusal, maddi, manevi, hukuki bağ bulunan, anne baba ve çocuklardan oluşan toplumun en küçük birimi olarak söylenebilir.

Sağlıklı ailelerin özelliklerini Fernel & VVeinhold (1997) şu şekilde özetlemişlerdir:

Alt sistem sınırlarının belirgin olması ve ailenin gerekli gördüğü durumlarda değişebilmesi
Kuralların açık ve net olması ve durum değişikliklerine bağlı olarak değişebilmesi
Aile üyelerinin rollerini net olarak bilmeleri
Aile bütünlüğünün korunarak bireyselliğin desteklenmesi
İletişimin zorlayıcı olmaksızın açık ve net olması

Psikolojik açıdan sağlıklı aileler, iletişim kurabilen, çatışma ve çözme yöntemlerini kullanabilen, sorumluluk paylaşımını sağlıklı biçimde yapabilen, bireysel farklılıklara saygı gösteren ve çözüm odaklı düşünebilen ailelerdir. Burada ilk olarak düşünmemiz gereken şey öncelikle bizim bunları kendi ailemizdeki bireylere ne kadar hissettirdiğimizdir. Kişiler öncelikle bu beklentileri diğerlerinden elde etmeyi düşünmeye meyillidirler. Ünlü bir deyiş vardır, insanlar toplumu değiştirmeyi düşünürler fakat kendilerini değiştirmeyi düşünmezler diye. Öncelikle bizim bu özellikleri ne kadar kendimizde barındırdığımızı düşünmemiz gerekir. Aile sistemimizi düzenlemeye gerek duyduğumuz zamanlarda öncelikle kendimizi değerlendirmemiz ve niteliklerimizi arttırmamız gerekir.

Bir de sağlıksız ailelerin özelliklerine bakalım. Sağlıksız ailelerde karşıdakine saygı yoktur, iletişim sınırlıdır. Herkes kendi ihtiyaçlarına odaklanmıştır, karşısındakini göz ardı eder. Örneğin eve geç gelmeyi isteyen bir çocuğa, havanın kararmasıyla birlikte tehlikelerin artacağını düşünen annenin, çocuğunun neden eve geç gelmeyi istediği düşüncesini es geçerek kendi ihtiyaçlarına odaklanması ve hemen hayır emrine başvurmasını örnek verebiliriz. Oysaki burada annenin de çocuğun da giderilmesi gereken bir ihtiyacı vardır. Anne merak içinde, gece evde korkuya düşmek istememektedir. Çocuk ise arkadaşlarıyla okul çıkışı sinemaya gitmek ister ve film geç saatlerde bitecektir. Bu duygu ve düşünceler ifade edilmelidir.

Sağlıksız ailelerde psikolojik, duygusal ve fiziksel şiddet görülebilir. Soruna odaklanılmıştır. Kişiler birbirlerinin sınırlarına girmiştir. Mevlana ya göre aynı duyguları paylaşabilen aileler sağlıklı ailelerdir. Önemli olan aile içinde olanları sağlıklı ve sağlıksız olarak değerlendirmek değil, ailemiz için kullanışlı ve kullanışlı olmayan olarak değerlendirebilmektir. Her ailenin güçlü ve zayıf yanları vardır.

Psikolojik açıdan sağlıksız aileleri iki uç noktada düşünebiliriz. Tutsak aileler ve serbest aileler. Tutsak aileler duygusal olarak birbirlerine çok yakın hatta birbirlerinin sınırlarına girmiş olan ailelerdir. Bu tür ailelerde çocuklar gelişmez, farklı bir ortama girdiklerinde rahatsızlık duyarlar. Serbest aileler duygusal olarak birbirlerinde uzak ailelerdir. Ortak soy isim, aynı evde yaşamak gibi ortak niteliklerin dışında herkes kendi halinde yaşıyordur. Fiziksel ve duygusal açıdan herkes yalnızdır. Böyle ailelerde çocuklar kendilerini güvensiz hissederler.

Bu yazıyı okuduğunuza göre ya sağlıksız bir aile olduğunuzu düşünüyorsunuz ya da sağlıklı bir aile olduğunuzu düşünerek bundan gerçekten emin olmak istiyorsunuz. Şimdi kendi kendimize şu soruyu soralım : Kendinizi sağlıklı bir aile olarak görseydiniz ne olurdu ? Nasıl bir aile olurdunuz ? (ya da sağlıklı bir aile olduğunuzu düşünüyorsanız nasıl bir aileniz var?) Birçok sağlıklı aile modeli olabilir. Çok değişik aileler vardır. Her ailenin hayattaki engellerle başa çıkma şekilleri birbirinden farklıdır