PRP nedir?
Trombositten zengin plazma (PRP=platelet rich plasma), kişiden alınan küçük miktardaki kanın özel bir tüpe konularak bir dizi işlemden geçirildikten sonra elde edilen trombositten zengin plazmanın, yine aynı kişiye enjeksiyon yoluyla geri verilmesi şeklinde uygulanmaktadır. Trombosit denilen kan hücreleri, vücudumuzdaki hasarlı dokuların onarımı ve doğal haline dönüşmelerini sağlamak için gerekli “büyüme faktörlerini” yapısında barındırmaktadır. Eğer dokularımızda herhangi bir hasar olursa bu kan hücreleri, hasarlı dokuya gelerek onarım sürecini başlatırlar. PRP tedavisinde ise normal şartlar altında toplanan trombositlerden daha çok miktarda hücre hasarlı dokuya verilmektedir ve böylece onarım süreci hızlı ve güçlü bir şekilde başlatılmaktadir.
Tedavi için hastadan yaklaşık 10 cc kan alınır. Özel bir tüpte işlemden geçirilir. Bu işlem sonucu plazma içinde normalden daha fazla miktarda trombosit birikmiş olur. Trombositten zenginleştirilmiş bu plazma, aynı kişiye enjeksiyon yoluyla verilir. Kişinin kendi kan ürünü kullanıldığı için herhangi bir alerjik reaksiyon beklenmez. Uygulama belli aralıklarla 1-3 seans yapılmaktadır.
PRP (Platelet Rich Plasma), ya da diğer adıyla Trombositten Zengin Plazma, kişinin kendi kanından hazırlanan ve tıbbın birçok alanında iyileşmeyi uyarmak ve düzenlemek için kullanılan bir yöntemdir. Kullanımda olan onlarca PRP hazırlama kiti yardımıyla, hastadan 10-60ml arasında kan alınır, bu kan tek kullanımlık özel filtreler ve santrifüj cihazları ile ayrıştırılarak istenmeyen kısımları uzaklaştırılır. Ayrıştırılan 2-6 ml kısım, trombositten zengin plazmayı içerir ve bir çok kas iskelet sistemi yaralanmasında uygulama alanı bulmuştur. Trombositlerin asıl görevi, bir yaralanma olduğu anda meydana gelen kanamayı durduran pıhtıyı oluşturmaktır. Bunun yanında dokunun onarımı ve iyileşmesine katkıda bulunan onlarca büyüme faktörü içerirler. Bu büyüme faktörleri ortama verildiğinde, vücudun kendi iyileşme mekanizmalarına destek olarak hasarlı dokulardaki tamire yardımcı olurlar.
Ortopedi alanında hangi hastalıkların tedavisinde kullanılıyor?
PRP uygulaması; gençlerde kas ve tendon yaralanmaları ile yardımcı yöntem olarak akut kıkırdak rahatsızlıkların tedavisinde kullanılmaktadır.. Orta yaş grubunda ise tendinit-epikondilit (lateral-medial), kronik tenosinovit ve erken dönem kıkırdak (artroz) hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır.
PRP hangi hastalıklarda kullanılmaktadır?
PRP'nin ortopedik kullanımı birkaç başlık altında özetlenebilir.
Kronik tendinopatiler: Tenisçi dirseğinde aşil tendon hastalıklarında, kronik patellar tendon yaralanmalarında ve plantar fascitis hastalığında PRP uygulamaları ile başarılı sonuçlar elde edilmektedir. Bu oran kortizon uygulaması ile elde edilen sonuçlardan biraz daha iyidir, ayrıca kortizon uygulamasının dezavantajlarından kaçınılmış olur. Bu hasta grubunda istirahat, ilaçlar ve fizik tedavi yöntemleri ile yeterli sonuç alınamayan durumlarda PRP tercih edilmelidir.
Diz bağ yaralanmaları: Sporcularda sık görülen iç yan bağ yaralanmaları sonrası PRP enjeksiyonları ile daha hızlı iyileşme ve daha kısa sürede spora dönüş olduğunu gösteren çalışmalar vardır.
Kas yaralanmaları: Yine sporcularda görülen kas çekmeleri veya kas içi kanamalarda PRP enjeksiyonları ile daha hızlı spora dönüş bildirilmiştir.
Osteoartrit (Kireçlenme): Diz eklemindeki osteoartritin erken evrelerinde PRP enjeksiyonları ile 6 ay süreyle hastaların ağrılarında azalma ve fonksiyonlarında düzelme olduğu bildirilmiştir. Ancak PRP tedavisi hastalığın doğal seyrini değiştirmez ve var olan aşınma ve yıpranmayı geri döndüremez. Karşılaştırmalı çalışmalarda PRP enjeksiyonlarının hyalüronik asit enjeksiyonlarına göre biraz daha üstün olduğu gösterilmiştir.
Kıkırdak onarımına destek olarak: Genç hastalardaki kıkırdak yaralanmalarının tedavisi halen önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde hasarlı eklem kıkırdağını orijinal mimari yapısı ve biyolojik özellikleri ile yeniden oluşturmak mümkün değildir. Bir çok tedavi yöntemi ile oluşturulan tamir dokusunun kalitesini artırmak için PRP uygulamaları gündeme gelmiştir. Kıkırdak onarımında kullanılan ve matriks adı verilen biyolojik örtüler, içlerinde hücrelerin gelişmesi ve kıkırdağa dönüşmesi için uygun ortamı sağlayan sentetik ve eriyebilen yapılardır. Bu matrikslerle beraber PRP veya kemik iliği konsantresi uygulamaları ile, daha yüksek kalitede bir onarım dokusu elde edilebileceği gösterilmiştir. Günümüzde PRP'nin en çok üzerinde çalışılan ve en heyecan verici alanı budur.
Cerrahi sırasında yardımcı olarak: Çeşitli çalışmalarda PRP'nin jöle şeklindeki formu, diz protezi, omuz kas kopmalarının tamiri ve ön çapraz bağ onarımlarında kullanılmıştır. Ameliyat sonrası kanamayı azaltmasına rağmen, sonuçlar üzerinde olumlu bir etkisi olduğu gösterilememiştir.
Diz, omuz, kalça kireçlenme ile ilgili rahatsızlıklarda kullanılmakla birlikte omuz ağrıları, rotator omuz kasları yaralanmaları, kronik plantar fasiit (topuk dikenli veya dikensiz), tenisçi ve golfçu dirseği, ayak bileği burkulmaları, tendinitler, bağ zorlanmaları, menisküs yırtığı gibi durumlarda kullanım alanı vardır
Tarihsel gelişime bakıldığında, PRP'nin; Kalp-Damar Cerrahisi, Plastik Cerrahi, Dermatoloji, Diş Hekimliği ve Çene Cerrahisi gibi birçok alanda da da uygulanmakta olduğu görülmektedir. Son yılarda ise, Ortopedi ve Travmatoloji alanında kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır. Akut-kronik yaralanmalarda, dejeneratif eklemlerde, kırık tedavisinde, bazan ameliyat sırasında ve sonrası dönemde uygulanmaktadır. Tenisçi dirseği, aşil tendon yaralanması, topuk dikeni, bağ ve tendon yaralanmaları, kas yırtıkları, eklem kıkırdak hasarları (kireçlenme = osteoartrit ), kırık tedavisi gibi pek çok problemin çözümünde, PRP uygulamaları yapılmaktadır. PRP; ameliyat sırasında ve sonrasında da, iyileşmeyi çabuklaştıran bir faktör olarak uygulanmaktadır.
Steril bir ortamda hastadan gerektiği kadar kan alınıp, yine aynı yerde santrifüj işlemi yapılmalıdır. Bu amaçla, standarize edilmiş ticari kit ve santrifüj cihazlarını kullanmak daha uygun olacaktır. Elde edilen PRP, steril şartlarda, yaralı (hasarlı) bölgeye enjekte edilmelidir. Özellikle kalça eklemi, kuadriseps kası gibi, derine enjeksiyon gerektiren bölgelerde, skopi, ultrason cihazı gibi araçlardan yararlanılabilir. PRP uygulaması; birden fazla yapılabilir. Enjekte edilen materyal; hastanın kendi kanı olduğu için, komplikasyon riski minimaldir.
Platelet sayısı yetersiz olan hastalarda, kanser hastalarında bu uygulama yapılamamaktadır.
PRP uygulaması bir tür kök hücre tedavisi midir?
Hayır. Kök hücre tedavisi veya hücresel tedavi bir yaralanma veya hastalığı tedavi etmek amacıyla hasar görmüş olan bir organa yeni hücrelerin tanıtılması anlamına gelmektedir. PRP uygulamasında ise hasarlı dokunun onarımı için onarımı başlatan ve uyaran bir faktör olarak plateletlerden yararlanılmaktadır, iki uygulama bu anlamda birbirinden farklıdır.
PRP içinde çok az sayıda kök hücre bulunur. Kök hücreler, kas iskelet sisteminde kas, kemik iliği, yağ dokusu, sinovya (eklemi döşeyen ince zar tabakası) gibi birçok doku içinde az sayıda bulunurlar. Kök hücrelerin tedavi amaçlı kullanımları için ya kemik iliğinden alınan dokunun özel tekniklerle konsantre edilmesi ya da yukarıda sayılan dokulardan elde edilen hücrelerin laboratuvar ortamında üretilerek birkaç hafta sonra ikinci bir seansta uygulanmaları gerekir. PRP uygulama kitleri ile kemik iliği konsantresi uygulama kitleri farklıdır.
PRP bir ilaç mıdır?
PRP bir ilaç değildir. kişinin kendi kanı dışında başka bir madde içermez. Etkisi ilaçların aksine uygulandığı bölge ile sınırlıdır. Böbrek, karaciğer ve midede yan etkilere yol açmaz. Kortizon içermez. PRP'nin içinde, vücudun iyileşme cevabındaki hücrelerin bölgeye ulaşmasını ve çoğalmasını sağlayan büyüme faktörleri yer alır. Bu faktörler aynı zamanda yeni damarların oluşumu, enfeksiyonların önlenmesi ve doku proteinlerinin üretimi konularında olumlu etkilere sahiptirler. Son yıllarda bazı eklem içi PRP uygulamaları için beraberinde hyalüronik asit içeren formları da geliştirilmiştir. Bu tip enjeksiyonlarda önce hastadan alınan kandan PRP hazırlanır, sonra hyalüronik asit ile karıştırılarak eklem içine zerk edilir.
Güvenilirliği nedir?
PRP tedavisi hastanın kendi kanının alınıp, bazı işlemlerden geçirilip elde edilen plateletlerden zengin plazmanın tekrar hastaya enjeksiyonu olduğu için, diğer bir deyişle "Otolog" olduğu için güvenlidir. Elde edilen materyale herhangi bir şey ilave edilmemektedir. Tamamen hastanın kendi kanından elde edildiği için hastalık bulaşması (hepatit, AİDS vs), allerji vs riski yoktur, komplikasyon oranı minimaldir.
PRP kaç kez ve nasıl uygulanır?
PRP uygulamasının kaç kez yapılması gerektiği konusunda kesin kanıtlar yoktur. Bazı durumlarda tek bir uygulama yeterli olurken, hastalığın cevabına göre 2 ya da 3 hafta arayla tekrarlanabilir. PRP uygulaması steril şartlarda yapılmalıdır. Günümüzde PRP birkaç şekilde uygulanabilir. En sık uygulama şekli, bir iğne yardımıyla hedef dokuya enjekte edilmesidir. Başka bir uygulama yöntemi jöle şeklinde hazırlanan PRP'nin ameliyat sırasında etki göstermesi istenilen bölgeye yerleştirilmesidir. Son olarak PRP, kıkırdak onarımı için yerleştirilen implantların etkinliğini artırmak için bu implantlara ameliyat sırasında emdirilerek kullanılabilir.
PRP uygulandıktan sonra ne yapmalıyım?
PRP uygulandıktan sonra, ağrı için buz uygulaması ve parasetamol türevi ağrı kesicilerin kullanılması uygundur. Non-steriod anti-inflamatuar ilaçlar (voltaren, naproksen, majezik gibi) PRP uygulamasının etkinliğini azaltacağı için önerilmez. İstirahat, iyileşmenin önemli bir parçasıdır ve bu nedenle PRP uygulaması sonrası zorlayıcı egzersiz ve spor önerilmez. Basit germe egzersizleri yapılabilir, ancak dirence karşı ağırlık çalışmalarından kaçınılmalıdır. Bandajlar ve basit bileklikler uygulanabilir. Spor ve antrenmana dönüş süresi 3-6 hafta arasında değişebilir. Bu süre içinde de nonsteriod anti-inflamatuar ilaçların kullanımından kaçınmak gerekir.PRP uygulamasından sonra kullanabileceğiniz ilaçlar ve spora dönüş sürenizi doktorunuza sormanız uygun olacaktır.
PRP uygulamasının komplikasyonları ve yan etkileri var mıdır?
PRP uygulaması sonrası düşük oranda enjeksiyon bölgesinde artmış şişlik ve ağrı olabilir. Bu ağrı birkaç gün devam edebilir, ancak basit ağrı kesiciler ve buz uygulaması ile bu sorun giderilebilir. Bunun dışında PRP'nin böbrek, karaciğer mide gibi iç organlarda yan etkisi yoktur. Kişinin kendi kanı kullanıldığı için allerjik reaksiyon yapma riski yoktur. Hamilelikte kullanımı ile ilgili bir bilgi bulunmamaktadır.
Tıbbın başka alanlarından da kullanılabiliyor mu?
Günümüzde ortopedi dışında dermatoloji, fizik tedavi ve rehabilitasyon kliniklerinde, estetik ve plastik cerrahide, nörolojide ve diş hekimliği uygulamalarında PRP’den sıkça yararlanılmaktadır.
