Nedenleri Nelerdir?

Omuz travması, omuz sıkışma hastalığı, omuz kaslarının sorunları, omuz eklemi artrozu (kireçlenmesi), omuz ekleminde tekrarlayan çıkıklar, boyun bölgesi omurga sorunları, sinir sıkışmaları, boyun bölgesi kas sorunları, sırt bölgesi kas sorunları, romatizmal hastalıklar ve bazı iç organ hastalıkları (kalp ve safra kesesi gibi) omuz ağrısı nedeni olabilir.

Ne zaman ve hangi hekime gidilmelidir?

Eğer omuz ağrısı ve hareket kısıtlılığı ani bir travma sonrasında ortaya çıktıysa acil olarak hekime başvurulmalıdır. Kırık, çıkık, kas kopması gibi acil müdahale gerektiren problemler olabilir. Sıklıkla olduğu gibi yakınmalar belirli bir süreç içinde geliştiyse ağrının artışı, hastanın hareketlerinin giderek kısıtlanması, omuzu üzerine yatamaması, günlük yaşantısında belli hareketlerde zorluk olması, başüstü hareketlerinde ağrı, hastanın elini arkaya sırtına doğru götürememesi hekime bir an önce gitmeyi gerektirecek nedenlerdir. Başvuru sıklıkla bir Ortopedi ve Travmatoloji ve/veya bir Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon uzman hekimine olabilir. Günümüzde bu branşların içinde de Omuz-Dirsek-El (Üst Ekstremite) konusunda özelleşmiş hekimler vardır.

Hekim muayenesi ve hasta öyküsü;

Bu tip omuz sorunlarının iyi bir hasta öyküsü ve muayenesi ile ön tanısı konabilir. Birçok hastada ön tanı bazı laboratuar ve radyodiagnostik (röntgen filmleri, ultrason, bilgisayarlı tomografi-BT- ve/veya manyetik rezonans-MR- görüntüleme) yöntemlerle kesinleştirilir. Hekim deneyimine ve hastaınn muayene bulgalarına göre bu tetkiklerden biri veya. birden fazlasını isteyebilir. Omuz MR birçok hastanın tanısında ve tanı sonrasında tedavisinin takibinde de kullanılan bir tektikdir. Hekim gerekli gördüğü takdirde yapılmalıdır.

Omuz sıkışma hastalığı ve omuz döndürücü manşet kas sorunları

Toplumda omuz ağrısının çok sık bir nedenidir. Omuz eklemi askıda duran bir eklemdir. Kas ve yumuşak dokuların etkisi omuz ekleminini stabilitesinde, hareketlerinde çok önemlidir. Bu eklemin üst bölümünde bir kemik çatı bulunur. Bu çatı ile kol kemiği arasındaki mesafe de omuzun döndürücü kasları ve bu kasların çatı ile ilişkisini kolaylaştıran bir yastıkçık (bursa) bulunur. Bu bölgede sıkışma olması bazen çatı kemiğinin yapısıyla ilgili bazen de kasların ve yastıkçığın ödemi, şişmesi ve sorunları ile ilgili olabilir.

Sıkışma hastalığı önemli bir omuz ağrısı nedenidir. Ancak daha dirençli omuz ağrısı bölgedeki omuzun döndürücü manşet kasları dediğimiz kasların bir veya birden fazlasının sorunlarında görülür. Bu kaslar kemiğe yapışma bölgelerinde incelebilirler, yapıları bozulabilir (tendinit-tendinozis) ve daha önemlisi yırtılabilirler.

Omuz kas yırtıkları eğer ani bir travmayla meydana gelmemişse sıklıkla kullanmaya bağlı belli bir yıpranma süreciyle ortaya çıkar . Birçok hasta omuz sıkışma hastalığı olarak başlayan omuz ağrısı önemsenmediğinde ve yeterli tedavi görmediğinde süreç içinde kas yırtığı ile karşımıza gelebilirler. Kas yırtıkları tam yırtıklar veya tam olmayan yırtıklar şeklinde olabilir. (Resim 1) Yırtığın çapı ve ilgilendirdiği kas sayısı arttıkça omuz ağrısı, omuzda fonksiyon bozukluğu artar. (Resim 2: Omuz MR’ında kas yırtığının görünmesi)

Tedavi

Omuz sıkışma hastalığında tedavi beraberinde bir kas yırtığı sorunu yoksa tıbbi tedavi ile başlar. Hastaların ağrıları azaltılır, omuzlarını kullanımları ile ilgili öneriler yapılır. Omuza yönelik ev egzersiz programı verilir. Çok özel bir durum yoksa omuzları sabitlenmez. Hareketsiz bırakılmaz. Tedavi sürecinde hekimin hasta takibi önemlidir. Birçok hasta ağrısı biraz rahatladığında takipten çıkar, süreç yeterli tedavi edilmediğinde sorun kronikleşir ve tedavi güçleşir. Bir grup hasta da omuzda ağrıya neden olacak hareketlerini kısıtlıyarak bir sonraki başlıkta değineceğimiz sorun olan donuk omuz hastalığına dönüşebilir. Omuz sıkışma hastalığının ilk basamak tedavisi olan tıbbi tedavi, egzersiz ve omuz kullanımı değiştirmek önemsenmelidir. Bu tedaviye yanıt yeterli olmassa hasta 2. basamak tedavi olarak Fizik tedavi ve Rehabilitasyon programına alınır. Hasta bu programda bir merkeze bağlanarak günlük olarak fizik tedavi ajanlarının yardımıyla ağrı ve hareket genişliğini, gücün arttırmaya yönelik bir tedavi alır. Bu tedavi en az 3 hafta ve üzerinde sürmelidir. Ev egzersiz programlarıyla desteklenmelidir. Bu süreç içinde bazen tedaviye yanıtı arttırmak için omuza enjeksiyon tedavisi yapılabilir. Bu enjeksiyonların içeriğinde kortizon ve lokal anestezik maddelerin bir karışımı vardır. Lokal doku reaksiyonunu azaltıcı ve ağrıyı giderici bir çözümle egzersiz yapılmasını kolaylaştırır. Enjeksiyonlar sıklıkla MR görülmeden yapılmamalıdır, kortizonun hastalar tarafından korkulan genel vücüt etkileri görülmese de tekrarlayan enjeksiyonlar kaslardaki sorunların artışına kasların yapılarının bozulmasına neden olabilir. Bu nedenle enjeksiyonların uygun zaman ve endikasyonlarda yapılması ve çok tekrarlanmaması önemlidir.

3. basamak tedavi yukarıdaki tedavi seçeneklerine yanıt vermeyen hasta grupları için gereklidir. Ancak ülkemizde hastalar hekime geç başvurdukları için birçok hasta sıklıkla 3. basamak tedaviye doğrudan aday olur. Bu tedavi cerrahi tedavi biçimidir. Omuz sıkışma hastalarının yukarıdaki tedavilere yanıt vermemiş bir bölümü kas yırtığı hastalarının ise daha büyük bir çoğunuluğu yakınmaları uzun süreli ise, omuz fonksiyon kaybı, hareket kısıtlılığı ve ağrı kalıcı ise cerrahi olarak tedavi edilmelidirler.

Cerrahi tedavide küçük kesilerle açık veya kapalı (artroskopik) olarak sıkışmaya neden olan bölgede dokuların temizliği ve varsa kas yırtıklarının onarımı yapılır. İyi seçilmiş hastalarda cerrahi sonrası başarı oranı yüksektir. Cerrahi sonrası da hastaların bir rehabilitasyon programına ihtiyacı vardır. (Resim 3: Açık cerrahi ile omuz kas onarımı- Resim 4: Kapalı artroskopik cerrahi ile omuz kas onarımı)

Donuk Omuz hastalığı;

Donuk omuz hastalığı omuzun hareketlerinin belli bir süreç içinde kısıtlanması. durumudur. Farklı yaş gruplarında ortaya çıkabilir. Hastalarda omuz ekleminde çok ciddi hareket kısıtlılığı ve ağrı vardır. Omuzu hareket ettirme çabasında ağrı artar, hasta ağrı artmasın diye omuzunda hareketi daha da kısıtlayınca omuz eklemi sertleşir ve donuk omuz hastalığı olarak adlandırılır. Neden bazen omuz ekleminin içi ve/veya dışında kemik-kas-tendon-bağ gibiyumuşak doku sorunlarına bağlı olabildiği gibi bazen omuz ekleminde nedeni tam olarak ortaya konamayan sadece eklem kapsülü büzüşmesiyle de ortaya çıkabilir. (Resim 5: Normal ve donuk omuz kapsüllerinin şematik görünümü) Şeker hastalığı vb. genel vücut hastalıklarında, bazen uzun süren bir cerrahi tedaviden sonra veya başka sistem hastalıklarına eşlik edebilir olan hastalarda görülebilir.

Öncelik omuzun dönme, çevirme (sırta, baş arkasına) hareketleri kısıtlanırken daha sonra omuzun kaldırma yani kolun kalkması hareketleri de kısıtlanır.

Tedavi

Altta yatan nedeni araştırmak gereklidir. Öncelikle ağrı tedavisi çok önemlidir. Çünkü ağrı hastanın egzersiz ve rehabilitasyon programına uyumunu azaltır, ağrı varken hastanın omuz hareketlerini açmaya yönelik rehabilitasyon programları uygulanamaz. Hastalara ev egzersiz programları genelde yeterli olmaz, ağrı güçlü ağrı kesicilerle bazen bölgenin enjeksiyonlarla uyuşturulması ile kesilir ve hastanın omuzu rehabilite edilmeye çalışılır. Bu arada takip çok önemlidir. Hastalarda gelişmeler çok yavaş olabilir. Uygun rehabilitasyon programına rağmen hastanın hareketlerinde açılma yavaş oluyorsa veya olmuyorsa tedaviyi hızlandırmak için seçilen hastalarda ameliyathane koşullarında hasta uyutularak kapalı (artroskopik ve/veya manipülasyon) cerrahi işlemlerle omuz eklem kapsülü ve gergin kas grupları gevşetilir. Eğer neden omuz çevresi veya içinde kemik-kas-tendon-bağ gibi yumuşak doku sorunuysa cerrahi tedavi kararı daha erken verilmelidir, çünkü altta yatan bu sorun çözülmedikçe donuk omuzu tedavi etmek imkansız olur.

ARAMA MOTORLARI İÇİN İNGİLİZCE TANIMI: SHOULDER PAIN, SHOULDER IMPINGEMENT SYNDROME, ROTATOR CUFF TEAR, FROZEN SHOULDER