Nörotisizm, sosyal ve psikolojik stresörlere olumsuz olarak tepki verme eğilimi olan anksiyete özelliği olarak tanımlanır. Nörotisizm öfke, nefret, bıkkınlık, suçluluk, kaygı ve asabiyet gibi pek çok itici duygu durumu içerirken, nörotisizm düzeyinin düşüklüğü ise sakinlik ve dinginlikle ilişkilidir. Psikiyatristlerin genel olarak kullandığı tanı sistemleri olan DSM ve ICD de nörotisizm kullanılmamakla birlikte kişilik değerlendirilmesinde genellikle atlanan bir kavramdır.
Nörotisizm düzeyi yüksek olan bireylerin objektif stres kaynağının yokluğunda dahi daha fazla sıkıntı, tatminsizlik bildirdikleri görülmüştür. Diğer insanların ve genel olarak dünyanın negatif yönüne odaklanırlar, kendileriyle ilgili daha az memnuniyet ve daha az doyum duyarlar. Genel anlamda bardağın boş tarafını görenlerdir diyebiliriz. Sıkıntı verici duygu durumları deneyimlemeye karşı eğilimli bir yapısı vardır; sinirlilik, gerilim, endişe, öfke, küçümseme, nefret, suçluluk, kendinden hoşnutsuzluk, reddedilme duygusu ve mutsuzluk gibi duygulanımları içerir. Bunun yanında sosyal arzu edilirlik, depresyon, anksiyete özelliği, genel uyumsuzluk, ego gücü gibi duygulanım yapılarıyla da ilişkili olduğu bulunmuştur.
Nörotisizm, negatif duygulanım özelliği ile eşanlamlıdır ve iç içe geçmiştir. Nörotisizm sadece negatif duygulanımı değil, duygusal sıkıntıya eşlik eden dengesiz düşünce ve davranışları da içermektedir. Nörotisizm Eysenck’in modelindeki bir boyuttur. Eysenck kişilik gelişim modelleri olan bir kuramcıdır. Bu kurama göre nörotisizm ve dışadönüklük arasındaki denge kişilik yapısını belirler. Bu boyuttan yüksek puan alınması duygusal davranmanın işareti olarak kabul edilir ve bu boyuttan yüksek puan alan kişiler kararsız veya duygusal olarak tanımlanırlar. Bu tip kişiler, küçük zorlanma ve sorunlar karşısında bile güçlü duygusal tepkiler verir ve normal hallerine geri dönmeleri zaman alır. Pek çok kişiden daha kolay heyecanlanır, öfkelenir ve çöküntü yaşarlar. Bu boyuttan düşük puan alan bireyler ise bu tip beklenmedik davranışlarda bulunmazlar ve duygusal anlamda ani iniş çıkış yaşamazlar.
Nörotisizm kişilik özellikleri bulunan kişilerde daha yüksek oranda depresyon, panik ve anksiyete bozukluğu, uyum bozuklukları daha çok olmaktadır. Bu insanlar yaşam olaylarını olumsuz algılamaları dışında, bu olumsuz algılayış kendini doğrulayan kehanet gibi olumsuz yaşam olaylarına da yakalanma olasılıklarını arttırmaktadır.
