Kadınların önemli bir korkusu da istenmeyen bir gebeliğe ya da tek gecelik ilişki sonrası yaşananlara sahip olmaktır.(Bkz:Cinsel ilişki ve hamilelik riski) Bunun nedeni genellikle gebelikten koruyucu önlemlerin yeterli olarak alınmaması ve bir istenmeyen gebelik durumunda ne yapılacağını bilmemektir. Öğrenip karar verdikten sonra ÇÖZÜMÜ OLAN sorunlardan korkmayın.
İstenmeyen gebelik, korunmadan ya da korunduğunu sanarak olan ilişki sonrası gebe kalarak, kadının doğum yapmak istememesi, doğum yapmanın sağlık açısından zararlı olması veya yaşayan çocuk sayısı istenenden fazla olan durumlarda görülen gebelik durumlardır. İstenmeyen gebelik olmaması için doktorunuzun önerdiği size uygun doğum kontrol yöntemlerini kullanmalısınız. Gebelik olduğu durumlarda ise aşağıda açıklayacağımız yöntemlerle sorun çözülebilir.
Gebelik Tanısı ve gebelik testi
Özellikle doğurgan çağdaki kadınlarda adet gecikmesi veya beklenen adetin çok az gelmesigibi olan her durumda gebelikten şüphelenilmelidir. Gebelik tanısı gebeliğe bağlı bulantı, aşerme, göğüslerde hassasiyet gibi özel yakınmalarla veya daha iyisi gebelik testi yaptırılarak konulabilir. Gebelik testleri kanda veya idrarda gebeliğe özgü hormonlara bakılarak yapılır. Günümüzde bu tip testler oldukça hassas olup çoğu zaman adet gecikmesinin ilk günlerinde sonuç veririler. Burada anımsatmamız gereken bir konu bu testlerin bir hastanede, doktorunuzda veya yetkili bir laboratuarda yaptırmanız gerektiğidir. Ülkemiz koşullarında son zamanlarda sağlık kabinlerinde veya eczanelerde yapılan testlerin güvenilirliği maalesef azdır; bu testleri evde kendiniz yaptığınızda bile testin son kullanım tarihinden ve talimatları tam uyguladığınızdan emin olun.
Emin olmadığınız durumlarda sadece gebelik testi kiti bedeli gibi cüz'i bir fiyat karşılığında doktorunuzda yaptırabilirsiniz. Gebelik testi sonucunun “negatif” olması -eğer vaktinde ve doğru yapılmış ise- gebeliğin olmadığı anlamına gelir. Bu durumda adet gecikmesinin nedeni araştırılması için doktorunuza danışmanız gereklidir. Test sonucu “pozitif” ise gebelik var demektir.
Gebeliğin devamı ya da sonlandırılması-Kürtaj için karar vermek..
Bu durumda öncelikle kendi tercihiniz olmak üzere eşinizle ya da partnerinizle öncelikle görüşüp gebeliğin geleceği konusunda kesin bir karara varmalısınız. Gebeliğin devamına karar verirseniz gebelik takibi için doktorunuza başvurmalısınız. Bu gebeliği istenmeyen gebelik olarak kabul edip sonlandırılmasını isterseniz yapılacaklar için aşağıdaki bilgileri okumaya devam edin.
Gebeliğin sonlandırılması kararını almışsanız:
İstenen ya da istenmeyen gebelik nedeniyle doktorunuza başvurduğunuzda ilk olarak ultrason dahil olmak üzere muayene olacaksınız. Bu muayene sonucunda gebeliğin sorunlu olup olmadığı ve kaç haftalık olduğu anlaşılacaktır. Türkiye’de yasa ile 10 haftaya kadar istenmeyen gebeliklerin yetkili sağlık personeli tarafından sonlandırılmasına izin verilmiştir. Bu şekilde uygun görülen gebeliklerin sonlanmasında en güvenilir ve sağlığa uygun yöntem kürtajdır. Kürtaj gebelik materyalinin cerrahi bir müdahale ile rahim dışına alınmasıdır. Bu yöntemin uygun yapıldığı takdirde kalıcı bir sorun ortaya çıkarması olasılığı çok azdır.
Türkiye’de piyasada bulunan hiçbir ilaç gebelik sonlandırılmasında kullanılamaz. İlaçla düşük olması tıbben kabul edilemez bir durumdur. İlaçla veya kabul edemeyeceğimiz yöntemlerle düşük yaptırılması özellikle kırsal kesimde yaygın olup bu tip düşük yapılması aşırı kanama ve iltihap nedeni ile çok tehlikelidir. Gebelik testiniz ister pozitif ister negatif olsun, sebebin ne olduğu belli olmadan “söktürücü iğne” gibi yöntemlere kendi kendinize başvurmayın. Bu ilaçların gebelik durumlarında işe yaramaları tıbben mümkün değildir. Geride parça kalması nedeni ile sonuçta hangi yöntemle düşük olursa olsun yine kürtaj gerekecektir.
Gebelik haftanızı hesaplayın !!
Kürtaj işleminde en önemli ve hassas konu şayet gebeliğin istenmediği kararı verilmiş ise gereken müdahale için artık beklememek gerekir, çok gecikerek ilerletilen her gebelik günü işlem risklerinin ve işlem esnasında kullanılacak tahliye kanüllerinin çaplarının büyümesine, işlem süresinin uzamasına neden olacaktır. Ayrıca hanımlar gebelik haftalarını hesaplarken genellikle yanlış hesaplamalar yapmaktadır. Bir gebelik haftası hesaplanırken gebeliğin muhtemel oluşma anı yani ilişkinin olduğu gün gebelik haftası hesaplamasında baz alınmaz, gebelik haftası hesaplamasında en son gördüğünüz normal adetin ilk gününden itibaren bu güne kadar geçen süre hesaplanarak gebelik haftası belirlenir. Yani 28 günde ( 4 hafta ) bir adet görüyorsanız ve vaktiniz geldiği halde bile 14 gündür ( 2 hafta ) adet görmemişseniz son adetinizin ilk gününden itibaren hesaplandığında 6 haftalık gebelik (4 hafta + 2 hafta = 6 hafta) söz konusudur. Ayrıca gördüğünüz son adet beklenenden çok daha az gelmişse yine gebelikten şüphelenmeniz ve test yaptırmanız gerekebilir (‘’gebelik üstüne adet görme durumu’’). Beklenen adet günleri sürekli değişen ve geciken kişilerin de eğer gebelik olabileceğinden şüpheli ilişkileri varsa tedbirli olmaları gerekir.
Kürtaj Nasıl Yapılır?
Tesbit edilen istenmeyen gebeliklerde kürtaj işlemi ile ilgili tahliyeler hem lokal anestezi (bölgesel uyuşturma), hem de genel anestezi (tamamiyle uyuşturma-uyutma) altında uygulanabilir. Genel anestezi işlemin tümüyle ağrısız seyretmesi açısından çağdaş ve etkili bir yöntemdir. Kürtaj için kısa süreli uygulanacak genel anestezide işlem öncesi yaklaşık 6 saat tam açlık gerekir sigara ve su içilmesine de izin verilmez. Genel anestezi her ne kadar maliyeti biraz artırsa da, işlemin tümüyle ağrısız seyretmesi açısından çağdaş ve etkili bir yöntemdir. Hastaya acı vereceği düşünülen müdahaleler söz konusu ise genel anestezi kullanılmalıdır. Bu tip kısa süreli genel anestezide genellikle büyük ameliyatlarda kullanılan ilaçların hepsi kullanılmaz ve böylece problem çıkması ihtimali daha da nadirdir. Daha önce doğum yapmış kadınlarda bazen lokal anestezi yeterli olabilir. İlk kez kürtaj işlemi yaptıran ve normal doğum ile doğum yapmamış hanımlarda genel anestezi ile kürtaj işlemini yaptırmalarını öneririz, normal doğum yapmış ve daha önceden kürtaj deneyimi olan hanımlar eğer isterlerse lokal anestezi ile de kürtaj yaptırabilirler.
Kürtaj Tekniği
Gebelik haftası ultrasonla belirlendikten sonra dikkatli bir jinekolojik muayene yapılır. Genel anestezi uygulanan hastalar bundan sonraki prosedürü başından itibaren hiç hissetmezler ve görmezler. Daha önce doğum yapmamış veya sezaryen ile doğum yapmış hastalarda genel anestezi tercih edilir. Fakat genel olarak kürtajın etkileri düşünüldüğünde uzmanlar genel anestezi önermektedirler. Genel anestezi kürtaj işlemi kısa olduğu için 3-5 dakika sürer. Uyanma süresi kişiye göre değişmekle birlikte ortalama 5-15 dakikadır. İşlem sonrası bir süre dinlenmenin ardından anestezi etkisi geçtiği için hasta evine gidebilmektedir ve normal yaşantısına kesintisiz devam edebilmektedir.
Lokal anestezide vajina ve rahim ağzı bakterilerden arındırılmak amacıyla dezenfekte edildikten sonra, rahim ağzını sabitlemek için plastik bir speculum vajinadan yerleştirilir ve lokal anestezi ilacı uygun olarak rahim ağzı kenarına enjekte edilir. Lokal anestezi ile rahim ağzının her iki yanına anestezik ilaç enjekte edildiği halde bazı hastalar rahatsızlık hissi ve vakum esnasında ağrı duyulabilir. Bu ağrı adet sancısına benzer.
Günümüzde genellikle vakum aspirasyon yöntemi ile kürtaj yapılmaktadır; çok ince özel plastik kanüller rahim ağzından rahim içine ittirilir. Bazen rahim ağzı sert olabilir ya da gebelik 6. haftanın üzerinde olması nedeniyle daha geniş çaplı plastik kanüller kullanılması gerekebilir. Bu durumda rahim ağzını genişletmek için (ilişki olan vaginayı değil !!-burası işlemden hiçbir zaman etkilenmez.) özel bujiler kullanılır. Lokal anestezi uygulanacak ise bu işlemden önce lokal anestezik ilaç yapılır. Daha önce doğum yapmış ve gebelik haftası küçük hamilelerde bu dilatasyon bazen gerekmemektedir. Lokal anestezi uygulanan kadınlarda bu kısım kürtaj işleminin asıl ağrılı dönemidir.
Kanül yerleştirildikten sonra, kanüle bağlı özel bir vakumlu enjektörle gebelikle ilgili dokular alınır ;enjektörde oluşan vakum yardımıyla rahmin içi vakumla boşaltılır. Gebelik küçük olduğundan bu işlem sorunsuz olarak yapılabilir, 10. haftaya yakın olan gebeliklerde bazen rahim içine metal aletler sokularak rahmin tümüyle boşaltıldığından emin olmak gerekebilir, ancak bu çok ender bir durumdur. Rahimin içi boşaltıldıktan sonra kanül çıkarılır, diğer tüm aletler çıkarılır ve hasta kaldırılmadan rahim içi ultrasonografi ile parça kalıp kalmadığını anlamak için kontrol edilir ve hastanın kısa bir süre istirahatı sağlanır. Daha sonra adet sancısına benzeyen ağrının da olmaması için kalçadan iğne ile veya makattan fitil ile ağrı kesici uygulanır ve bütün bu yukardaki işlemler sonrasında normal hayatına devam eder…
Tüm bu işlemler hazırlıklar bitip işlem başladığı andan itibaren 6. gebelik haftasına kadar olan gebeliklerde 3-5 dakika, 7 ile 10 arası olan gebeliklerde 5-15 dakika sürer. Bu süre kadın-doğum uzmanının çalışma süresidir. Genel anestezi uygulandığında hastanın uyuması, işlemin yapılması ve hastanın kendine gelmesi ve ayağa kalkarak gidebilmesi için 20-40 dakika eklenmelidir.
Hasta genel anestezi yapılmışsa yaklaşık 10-15 dakika içinde kendine gelir ve kendi başına yürüyecek halde kalkar. Lokal anestezi kullanıldığı durumlarda ise hasta kendini iyi hissettiği anda hemen ayağa kalkabilir. Hasta evde 8-12 saat dinlenmeli ve kontrole gelene kadar eşiyle birlikte olmamalıdır. Doktorunuz büyük olasılıkla sizi kontrole çağıracaktır, bu kontrolü kesinlikle aksatmayın, ayrıca diğer sorunlarınız ve size uygun korunma yöntemleri hakkında bilgi alacaksınız.
Kontrol Muayenesi
Kürtajdan belli bir süre sonra (genellikle 7-10 gün sonra) kontrole çağırılacaksınız. Bu kontrol gebeliğin tümüyle sonlandırıldığından, enfeksiyon oluşmadığından, işlem esnasında spiral takılmışsa spiralin uygun konumda olduğunun belirlenmesi açısından ya da gebelikten korunmak için istenmişse spiral takılabileceğinden çok önemlidir. Bu kontrol ihmal edilmemelidir. Eğer kanama, parça düşürme, aşırı ağrı, ateş gibi durumlar ortaya çıkarsa kontrol günü beklenmeden önce doktorla irtibata geçilmesi gerekir.
Kürtaj kime ve kim tarafından uygulanır?
Kadının arzusuyla yasal olarak 10. gebelik haftasına kadar uygulanabilir. ‘’Yasal Tahliye” adından da anlaşılacağı gibi ülkemizde reşit kadınlarımıza tanınmış tümüyle yasal ve çağdaş bir haktır. Evli olmayan ve 18 yaşın üzerinde olan reşit kadınlar kendi isteklerine göre hareket ederler. Kürtaj yalnızca ve ancak Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanınca uygulanır.Yapılan işlem gizli kalır.
“İlk hamilelikte uygulanan kürtaj sonrasında bir daha hamile kalınmaz!!” sözü hurafeden ibarettir. Dikkatli ve vakumla uygulanan vaktinde yapılan bir kürtajın kadının genital sistemine zarar vermesi beklenen bir durum değildir. Bununla birlikte kürtaj yerine doktorunuzun önerdiği gebelikten korunma yöntemlerini kullanıp istenmeyen gebelik olmaması en doğru ve sağlıklı karardır.
Gebeliğin tıbben sakıncalı olması durumunda (anneyle ilgili gebeliğin riskli olduğu hastalıklar, bebeğin ileri derecede sakat olduğunun ya da öldüğünün belirlenmesi gibi) bu süre 10 haftayı aşabilir. Bu durumda kurul oluşturarak karar verilmesi gerekecektir.
Kürtaj Riskleri
Yasal sınırlar içinde (10. gebelik haftasına kadar uygulanan kürtaj) oluşması muhtemel riskler büyük oranda işlemi uygulayan Kadın-Doğum uzmanının tecrübesine bağlı olup aşağıda anlatılan riskler günlük hayatta caddede gezerken karşılaşılan risklerle mukayese edilebilir.
Lokal anesteziyle yapılan uygulamalarda işlem esnasında en sık rastlanan sorunlar lokal anestezik ilaca karşı aşırı duyarlılık ve vazovagal senkoptur (uterusun sabitlenmesi amacıyla takılan alet nedeniyle bayılma oluşması). Bu, geçici ve selim bir durumdur. Yaklaşık %1 oranında görülür.
İşlemden hemen sonra en sık görülen sorun bulantı ve kusmadır. Bazen bayılma hissi oluşabilir. Bu durum da yaklaşık %1-5 oranında gözlenir ve hayati tehlike yaratmayan geçici bir durumdur.
Yapılan işlemleri başlangıçtan kürtaj bitişine kadar ultrason kontrolu altında yaptığımızdan bir problem olması ihtimali çok düşüktür ve bu yüzden de pratik olarak parça kalması mümkün değildir ve gerekli tedbir de vaktinde alınır.
Bazen rahim ağzı kanülün geçmesine izin vermeyecek şekilde sert olabilir ve işlem yarıda bırakılabilir (görülme oranı: yaklaşık 700′de 1). Tahliye bir hafta sonrasına ertelenir.
Gebelik çok erken ise (<5.5 hafta) bazı durumlarda tahliye başarısız olabilir. Tahliye bir hafta sonrasına ertelenir. Tecrübeli bir Kadın-Doğum uzmanı çok erken safhada ultrasonda zor görünen bir gebeliği tahliye etme girişiminde bulunmak yerine belli bir süre (bir hafta kadar) bekledikten sonra tahliye etmeyi önerir.
Özellikle gebelik büyükse işlem esnasında aşırı kanama olabilir. Yasal sınırlar içinde yapılan tahliyelerde oluşan kanamalar genellikle hayati tehlike yaratmaz.
Çok ender durumlarda ve çoğunlukla yasal sınırı aşan (10. gebelik haftası sonrası uygulanan) tahliyelerde işlem esnasında rahim delinebilir.
Erken gebelik haftalarında ve özellikle doğum yapmamışlarda uygulanan tahliyelerde işlemden birkaç saat veya gün sonra görülen nadir bir sorun da rahim içinde kan birikmesidir (görülme oranı %1-5). Hayati bir tehlike yaratmayan bir durumdur ve kontrol esnasında rahmin içindeki kan boşaltılarak ya da çok az ise kendiliğinden boşalması beklenerek tedavisi sağlanır.
Kürtaj sonrası verilen antibiyotikleri düzenli olarak kullanmanız durumunda nadir görülen enfeksiyon oluşacaksa bu genellikle işlemden 5-7 gün sonra ortaya çıkar ve kendini ağrı, akıntı, aşırı kanama şeklinde belli eder, enfeksiyon ihtimali en çok o sırada hijyen durumu uygun olmayanlarda, işlemden sonra doktorun önerilerine uymayıp vaktinden önce cinsel ilişki olması durumunda artabilir.
İçeride “parça kalması” durumunda genellikle ilk iki haftada adet esnasındaki kanamadan çok daha fazla kanama görülür ve bu kanama pıhtı şeklinde ve koyu renklidir. Kanamanın ağrılı olması kural değildir. Bazen parça düştüğü gözlenebilir.
Geç dönemde görülen ancak ender bir sorun da işlem esnasında rahim iç tabakasının hasar görmesi sonucunda oluşan yapışıklıklardır (Asherman sendromu). Kendini kürtajdan 6 hafta ya da 45 gün geçmesine rağmen -tekrar gebe kalınmamış ise-adet kanamasının olmaması ve evvelden o kişinin adetleri sancılı ise yine yoğun sancılı olması ve ilaç tedavisiyle de kanama oluşturulamaması şeklinde gösterir. Her adet kanaması olmaması durumu Asherman değildir ve bunu doktorunuz değerlendirecektir. Çoğunlukla adet görülen kanalda ufak bir tıkanma olup kolaylıkla düzeltilebilir. Daha önce doğumu olmayan ve kanalı dar olanlarda olabilse de usulüne uygun yasal sınırlar içinde yapılan tahliyelerde ve özellikle de vakumla uygulanan işlemlerde ender olarak gözlenir.
Kürtaj sonrası neler olabilir ve nelere dikkat edilmelidir?
Antibiyotik, ağrı kesici ve gerekli görülürse kanama azaltıcı ilaçlar verilerek evine gönderilir. Lokal anestezi ile 15 dakika, genel anestezide 15 - 60 dakika sonra hasta eve gönderilir.
Kürtajdan yaklaşık bir hafta sonra ultrasonografi ile rahim kontrol edilir.
Kurtaj sonrası genelde 2-3 gün sonra adet tarzında fazla olmayan ve 10-15 gün devam eden kanama başlayabilir, bu normaldir. Telaşlanacak bir şey yoktur. Kanama olmaması da normaldir. Kanama ile birlikte genellikle az miktarda küçük kirli kahverengi (adet sonu gibi) pıhtılar düşebilir ve kanama ile birlikte 1-2 gün devam eden adet sancısına benzer ağrılar da olabilir. Bu belirtilerin hepsi normaldir.
Kürtaj yapılan gün adetin ilk günü olarak kabul edilir. Küretaj sonrası 4-6 hafta içinde adetin görülmesi gerekir. İşlem sonrası 40-45 gün içinde adet görülmez ise doktorunuzu aramalısınız. Bu durumda en çok rastlanan sebep eğer korunulmamış ise, daha doğrusu etkili bir korunma yöntemi kullanılmamışsa yeniden gebe kalmış olma ihtimalidir.
Kürtaj sonrası kişiye göre değişmekle birlikte yaklaşık 1 hafta havuz, deniz, jakuzi ve küvette banyo yasaktır. Ayakta ılık duş şeklinde banyo yapılabilir.
Kürtaj sonrası yaklaşık 1- 2 hafta cinsel ilişki önerilmez.
Doktorunuzu aramanız gereken durumlar
Aşağıdaki durumlar nadiren gerçekleşse de olduğu takdirde lütfen doktorunuzu arayınız!
Kürtaj sonrası evde fenalık hissi olursa,
Kanama çok fazla olup gittikçe artıyor ise,
Kürtajdan 15-20 gün geçmesine rağmen kanamanız hala adet vasfında devam ediyor ise ve azalmıyorsa,
Şiddetli kanama ile birlikte olan kıvrandırır tarzda ağrılarınız olursa,
Hiç kanamanız olmayıp ağrılar çok şiddetli ve kramp tarzında ise,
Ateşiniz yükseliyor, kokulu akıntı, kanama ve kasık ağrılarınız var ise,
Gebelik belirtileri hala devam ediyor ise ve kendinizi iyi hissetmiyorsanız, huzursuz iseniz