Konuşma bozuklukları

İletişim insan yaşamında çok önemli bir yere sahiptir. İnsan sosyal bir varlık olduğu için çevresindeki insanlarla iletişim yoluyla irtibata geçer. İletişim bozuklukları, dil ve konuşma bozuklukları olarak iki grupta incelenmektedir. Konuşma bozuklukları, konuşma ve dil gelişiminde gecikme ve bozulmalar, artikülasyon güçlükleri, ses ve akıcılıkta sorunlar gibi çeşitli bozuklukları kapsamaktadır. Bu bozukluklar, gelişimsel olabileceği gibi sonradan da edinilebilirler ve dereceleri hafif ile şiddetli arasında değişebilmektedir.

Amerikan Konuşma-Dil-İşitme Birliği'nin (ASHA) tanımına göre, konuşma bozukluğu; konuşma seslerinin çıkartılmasında, artikülasyonunda ya da kekemelikte olduğu gibi konuşmanın akıcılığındaki bozulmadır. Başka deyişle kekemelik konuşmanın akışında, ritminde, tizliğinde vurgularında, ses birimlerinin çıkarılmasında ve anlaşılmasında bir bozukluğun olması durumudur. Konuşma bozukluğu, yapısal ya da işlevsel nedenlerle konuşmanın anlaşılmasını güçleştirecek biçimde değişkenlik göstermesi durumudur.

Kirk ve Gallagher, bireyin konuşma engelli olarak kabul edilmesi için, aşağıdaki durumlardan en az birinde sorun yaşaması gerektiğini söylemektedirler.

■        Sesin bozuk ve tırmalayıcı olması,

■        Sesin çıkarılmasının, ritminin ve vurgularının bozuk olması,

■        Konuşmanın anlaşılır şekilde olmaması,

■        Konuşmanın duyulmasında yetersizlik olması,

■        Dil yönünden kelime dağarcığı ve gramer yetersizliklerinin olması,

■        Konuşmanın bireyin yaşına ve fiziksel yapısına uygunsuzluğu,

■        Konuşmanın  semantik (anlamsal) yapısında bozuklukların olması,

■        Konuşmanın tonunda dengesizlikler olması.

Konuşma bozuklukları arasında, gecikmiş konuşma, artikülasyon sorunları  ve  kekemeliğe  diğerlerinden  daha  sık  rastlandığı  ve  bu bozuklukların tüm konuşma bozukluklarının yüzde sekseni gibi oldukça önemli bir bölümünü oluşturduğu belirtilmektedir (Knopf, 1979).

ASHA'nın konuşma bozukluklarını tanımladığı raporunda, konuşma bozuklukları kısaca şöyle sınıflandırılmıştır.

■        Artikülasyon Bozukluğu: Gelişimsel Söylem Bozukluğu veya Fonolojik Bozukluk olarak da bilinen Artikülasyon Bozukluğu, sesleri bozarak söylemek, değiştirmek, seslerin yerlerini karıştırmak, sesleri atlamak gibi konuşma seslemin üretimindeki bozukluklar olarak tanımlanmaktadır.

■        Ses Bozukluğu: Kimi zaman tek başına, kimi zaman da diğer konuşma bozuklukları ile birlikte bulunabilen bu bozukluk; ses kalitesinin, ses yüksekliğinin, ses perdesinin, rezonansının ve sürekliliğinin üretimindeki eksiklik veya bozukluk olarak tanımlanmaktadır.

■        Akıcılık Bozukluğu: Konuşmanın ritim ve hızındaki bozulmayla birlikte görülen zorlanma davranışları sonucunda ortaya çıkan akıcılıktaki bozulmalar şeklinde tanımlanmaktadır. Akıcılıktaki bozulmalar, gelişimsel olabildiği gibi, nörolojik bir sorundan da kaynaklanabilir. Nörolojik olan akıcılık bozukluğu kelime ve hece atlanmasını da kapsamakta ve genellikle "dağınık konuşma" (cluttering) olarak tanımlanmaktadır. Nörolojik bir durum söz konusu olmadığında gözlenen, gelişimsel akıcılık bozukluğu ise "kekemelik" olarak tanımlanmaktadır.