İnfertilite çiftin bir yıl korunma olmaksızın beraber olmasına rağmen gebeliğin oluşmamasıdır. Bu durum daha önce hiç gebelik olmamış ise primer infertilite, daha önce sonucu ne olursa olsun gebelik yaşamış hastada olursa segonder infertilite diye adlandırılır. Fekundabilite bir menstruel siklusta gebe kalabilme olasılığı, fekunditi (fecundity) ise bir siklusda canlı doğum olma olasılığı olarak tanımlanır. Normal çiftlerde bir siklusda gebe kalabilme oranı %20-25 olarak tahmin edilmektedir.
ABD de doğurganlık çağındaki çiftlerin -15 i gebe kalabilmek için doktor yardımına başvurmaktadır.
İnfertilite Nedenleri Nelerdir?
1) Erkek Faktörü:
Sperm sayısının 1 ml ejekulatta 20 milyondan az olması, ileri hareketli sperm yüzdesinin %25 den az olması ve normal morfolojiye sahip spermlerin %4 den (Kruger kriterlerine göre) az olması en önemli özelliklerdir. Varikosel denen testis hastalığı sperm kalitesini bozan önemli bir nedendir. İnmemiş testis öyküsü, 15 yaşından sonra kabakulak geçirmiş olmak, ameliyat travma, yanık öyküsü, çok fazla alkol ve sigara içiciliği sperm sayısında ve hareketinde bozulmalara neden olabilir. Erkek infertilitesinin %50 ye yakınında sebep anlaşılamamaktadır.
2) Yumurtalık Rezervinde Azalma:
Yaş yumurtalık rezervini azaltan en önemli faktördür.30’lu yaşlarla beraber başlayan gebe kalabilme oranındaki azalma 40’lı yaşlarla beraber hızlanır. Yumurtalık rezervini anlamak için adetin 3. günü FSH hormonu bakılması, en çok uygulanan yöntemdir. Yüksek bazal FSH değeri hastanın yumurtalık rezervinin azaldığını gösteren bir bulgudur.
3) Yumurtlama Bozuklukları:
Bazen hastanın yaşı genç olmasına yani yumurtalık rezervi iyi olmasına rağmen yumurtlama bozukluğu olabilir. En sık görülen neden Poli Kistik Over Sendromudur. Tiroide hormon bozukluğu, süt salgılayan hormon (prolaktin) yüksekliği, strese bağlı adet gecikmesi en tipik örneği olan hipotalamik amenore’de yumurtlamamaya bağlı kısırlık görülebilir.
4) Tubal Faktör:
Tubalar (tüpler) rahmin 2 yanından yumurtalıklara uzanan ve yumurtalıktan atılan yumurtayı rahme taşıyan boru şeklinde yapılardır. Geçirilmiş ameliyatlar, pelvik-jinekolojik infeksiyonlar, endometriosis gibi hastalıklar tüplerin daralmasına ya da tıkanmasına yol açarak yumurta-sperm birleşmesine engel olabilir. Histerosalpingografi (HSG) tüplerin açık olup olmadığını değerlendiren bir tetkiktir. HSG tetkiki deneyimli ellerde yapıldığında hastada ciddi bir rahatsızlığa neden olmaz. Ancak hastalara tavsiyemiz skopi denilen ve görüntüyü eş zamanlı gösteren röntgen cihazları olan merkezlerde bu tetkiki yaptırmalarıdır. Skopi cihazı ile işlem 1-2 dakikada biter. Aksi takdirde tek tek film çekilmesi uzun bir zaman alırken çekim aralarında asıl görüntü gözden kaçabilir. Tüplerdeki hasar yada tıkanıklığı gösteren bir diğer yöntemde laparoskopidir. Histerosalpingografideki bulguların kesin tanısı ve yapılabiliyorsa düzeltilmesine imkan verir.
5) Uterin Faktörler (Rahim ile İlgili Faktörler):
Rahmin yapısal bozuklukları ya da sonradan gelişen tümoral durumlar yada infeksiyon hastalıkları infertilite nedeni olabilir. Rahim içi yapışıklıklar (sineşi) genellikle rahim içi çeperlerinin kürtaj ya da biopsi amaçlı fazlaca kürete edilmesi (kazınması) sonucu olur. Histeroskopi denilen yöntem ile bu yapışıklıklar kolayca açılabilir. Uterin Septum denilen rahmin içini 2 ye ayıran perde gibi bir yapı olması durumuda sık tekrarlayan gebelik kayıplarına yol açar ve histeroskopi denilen yöntem ile tedavi edilir.
6) Servikal Faktörler:
Rahim ağzına bağlı faktörler geçirilmiş rahim ağzı operasyonlarına bağlı darlıklar ve anormal rahim ağzı salgısı oluşmasıdır. Bu durum aşılama denilen intrauterin inseminasyon ile düzeltilebilir.
7) Açıklanamayan İnfertilite:
İnfertil hastaların yaklaşık unda hiçbir neden bulunamaz. Bu hastalarda laparoskopi ile karın boşluğuna bakış, yumurtlamanın arttırılması ile birlikte aşılama ya da tüp bebek denenir.
İnfertilite Tedavisi
İnfertil çiftlerin tedavide en çok sahip olması gereken özellik sabırdır. Hastanın muayenesi ve öyküsü pek çok ipucu verir. Normal bir jinekolojik muayenesi olan, normal menstruel kanamaları olan kadında daha ileri gitmeden eşden sperm analiziistemek çok önemlidir. Çünkü erkek problemleri basit bir sperm analizi ile çözülebilirken kadın faktörleri daha karmaşık ve hastayı irazda olsa zorlayan (histerosalpingografi, laparoskopi vs) testleri gerektirir. Erkek faktörü ekarte edildikten sonra dikkat kadına yönlendirilir ve bulunan/tesbit edilen problemlere göre tedavi verilir. Sebep bulunamayan durumlarda en basit tedaviden karmaşığa doğru adım adım gitmek sabır isteyen ama en doğru seçenektir.
