10 SORUDA HIV/ AIDS NEDİR?
HIV Nedir?
HIV (Human Immunedeficiency Virus) insan bağışıklık yetmezliği virüsüdür. Adından da anlaşılacağı gibi, bağışıklık sistemini zayıflatarak hastalığa yol açar. HIV virüsüne sahip olan kişi HIV pozitif olarak adlandırılır.
AIDS Nedir?
AIDS’in kelime anlamı, edinsel (sonradan kazanılmış) immun yetmezlik sendromudur. AIDS’i en basit şekilde tanımlamak gerekirse, HIV virüsü ile infekte olan bir kişinin hiçbir tedavi almaması durumunda, varacağı son noktadır. AIDS, bir sendromdur. Yani, birden çok hastalık bir arada olabilir. AIDS, hastalığın son dönemi olduğu için tedavisi yoktur. Fakat, HIV ile infekte olan kişinin, hastalığın en son dönemi olan AIDS’ e dönüşmesi, yeni çıkan antiretroviral ilaçlar ile yıllarca geciktirilebilir. HIV ile infekte olmasına rağmen, 20 yılın üzerinde sağlıklı bir şekilde yaşayan bir çok hasta vardır.
HIV Vücutta Nasıl Etkili Olmaktadır?
HIV, vücutta bulunan bağışlık sistemini ayakta tutan CD4 T Lenfositleri ismi verilen hücrelere saldırır. Böylelikle vücudun bağışıklık sistemi zayıflar. Bunun sonucunda, bazı fırsatçı infeksiyonlar ortaya çıkar ve kişide kolay bir şekilde hastalık oluştururlar.
HIV Nasıl Bulaşır?
HIV’in ana bulaş yolu korunmasız cinsel ilişkidir. Anal ve düşük ihtimalle de olsa oral seks ile de bulaşabildiği gösterilmiştir. HIV ile infekte kanla temasla, kan alma, kan verme işlemi ile, infekte iğnenin kullanılması durumunda, doğum sırasında anneden çocuğa emzirme yoluyla, sperm, vajinal salgılar gibi bazı vücut sıvılarının transferi, diş operasyonları, dövme, piercing yaptırmakla bulaşabilir. Gözyaşı, salya, sarılma, el sıkışma gibi yollarla bulaşmaz.
HIV Bulaşan Kişi Bunu Anlayabilir mi?
Çoğu kişide ilk olarak grip benzeri bir semptom oluşur. Ateş, boğaz ağrısı, lenf nodlarında büyüme (beze oluşması), başağrısı, ishal, halsizlik, bitkinlik, ateş, kas ağrıları gibi semptomlar vakaların çoğunda gözükür. HIV bulaştıktan sonra 2-4 hafta içinde bu semptomlar oluşur. Buna Akut HIV infeksiyonu denir. Maalesef çoğu insan, uzun süreli bir grip geçirdiğini sanar ve daha detaylı araştırmaya gerek duymaz. Bu yüzden birçok hastaya tanı konamaz. ABD’ deki son çalışmalara göre HIV ile infekte olan 5 hastadan 1 tanesi, kendisinde HIV virüsü olduğunu bilememektedir. Türkiye’ de bu oranın çok daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir.
HIV Bulaştıkatn Kaç Yıl Sonra Hastalık Belirtileri Ortaya Çıkar?
Hasta, şüphelenme ve HIV testi yaptırmaz ise 3- 12 ( ortalama 8) sene içinde hastalık belirtileri ortaya çıkar.
Hastalık AIDS’ e Ne Zaman ve Nasıl Dönüşür?
HIV bulaşan hastaların yarısında ortalama 10 sene içinde AIDS gelişir, AIDS’in varlığının ilk işaretleri %40 ağır zatürre ( pneumocystis pneumenia), tükenmişlik sendromu % 20, yemek borusunda mantar infeksiyonu ( özofagial kandidiyazis) ve solunum yolu infeksiyonlarıdır. Kilo kaybı, deri bulguları, kusma, gece terlemeleri, kuru öksürük, uçuklar, konsantrasyon güçlüğü, adet düzensizliği de diğer semptomlar arasındadır.
HIV/ AIDS Tanısı Nasıl Konur?
HIV/ AIDS tanısı koymak için yapılan testlerden biri, HIV’ e karşı vücudun ürettiği antikorları saptayan antikor testidir. Bu testler ortalama olarak, şüpheli ilişkiden 3- 8 hafta sonra pozitifleşmeye başlar. Fakat, anti HIV antikor ( ELISA) testinin pozitifleşmesi, 3 aya kadar uzayabilir. Çok nadir durumlarda bu süre 6 ay olarak bildirilmiştir.
Bir diğer test, P24 antijen testidir. Bu test, şüpheli ilişkiden yaklaşık ortalama 2- 6 hafta sonra pozitifleşir. P24 antijeni ile birlikte anti HIV antikoruna beraber bakan testler de mevcuttur.
HIV tanısında en değerli test HIV RNA PCR testidir.
9. HIV Tanısında En Erken Sonuç Veren Test Hangisidir?
HIV RNA testi, moleküler yöntemle yapılan bir testtir.
HIV’in erken ve kesin tanısında kullanılır. Viral yükü ölçer. Yani HIV virüsünün kandaki direk miktarını saptar.
Pencere dönem denilen, yani HIV bulaşan bir insanda antijen/ antikor oluşana kadar geçen süreyi minimuma indiren test HIV RNA PCR testidir.
HIV RNA Testi Ne Zaman Pozitifleşir?
HIV RNA, şüpheli ilişkiden 5 gün sonra pozitifleşmeye başlar. En geç 9-10 gün içinde de kanda rahatlıkla saptanır. Yani vücutta antikorlar oluşmadan çok daha önce.
HIV/ AIDS’ın kesin tanısı için önerilen test HIV RNA testidir.
Bu test her yerde yapılmaz. Özel eğitimli personel ve özel cihaz ile çalışılan deneyimli, tecrübeli kişiler tarafından yapılmalıdır.
Bu test, her yerde yapılmamaktadır. Özel eğitimli personeli bulunan, moleküler test çalışabilecek alt yapısı, kapasitesi ve deneyimi bulunan akredite olmuş, sınırlı sayıda laboratuvar tarafından yapılmalıdır.
Türkiye’ de bunu yapabilen birkaç özel laboratuvar mevcuttur.
Uzm. Dr. Şafak GÖKTAŞ
İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı
