Hamilelikte varis ve bacak sağlığı

Hamilelikte Varis ve Bacak Sağlığı

1 .Varis nedir ve neden oluşur?

Bacaklarda yüzeyel toplardamarların düzensiz bir biçimde uzayarak büklümlü genişlemesi ve kıvrımlar oluşturması varis olarak adlandırılır. Varis sözcüğü Latince Varix (kıvrım yapmış damar) kelimesinden türetilmiştir.

Bacaklarınız Artık İki Kişiyi Taşıyor : Hamilelik sırasında dolaşım sistemi de bebeğin var olması ve gelişimini tamamlaması için değişmektedir. Olası problemlerin önlenmesi ve bu konuda bilgilendirilmek büyük bir heyecanla bebeklerini dünyaya gelmesini bekleyen çiftler için önemlidir.

Gebelikte Varis Sıklığı: Gebelerde telenjiektazi ve hyphen varis gelişme oranı bazı çalışmalarda %60’ları buluyor. Gebelik öncesi varisi olmayan her 100 anne adayından gebelik sonrası kalıcı varis sorunu yaşayanların sayısı 10-20 olarak  kaşımıza çıkar.

Gebelikte varis gelişme ihtimalinin artma nedenleri:

• Ailede toplar damar hastalığı(varis) varsa,
• Hamilelik öncesinde varis ve/veya toplar damarlarla ilgili problem varsa,
• Daha önceden doğum yaptıysa,
• Günlük hayatında veya işte çok ayakta duruyor veya oturuyorsa,
• Gebeliğin son ayları yaz mevsimine geliyorsa daha sık ve ağır şekilde yaşanacaktır.  

Gebelikte Varisi Tetikleyen Nedenler:  

• Gebelerdeki hormonal değişiklikler nedeniyle ve (toplar damar) duvarlarının gerilme/genleşme yatkılığı artar.
• Bebeğin ve rahmin büyümesi kalbe geri dönüş yolunda pelvis (leğen kemiği) içinde bası oluşturur.
• Gebelikte vücutta artan kan/sıvı miktarını bacak damarlarında daha fazla basınç oluşturması
• Hiperlordozis (L5-S1):Bel kemiğinde gebelik nedeniyle oluşan eğrilik 
• Çoğul gebelikler
• Gebelik öncesi varisin olması
• Obesite/ gebelikte fazla kilo alımı
• Varisten korunma önlemlerinin alınmaması  

Varisin Anneye ve Bebeğe Etkileri:Anne adayı ayağa kalktığında bacaklarda göllenen kan artar, bunun için vücuduna ve bebeğe yeterli kan göndermeyi amaçlayan anne kalbi daha fazla çalışır. Toplar damardaki kan göllenmesinden dolayı azalan kan hacmi, baş dönmesi ve hatta bayılarak yere düşme gibi hamile bayanlar için tehlikeli olay zincirine neden olabilir. Çocuğunu bekleyen annenin bacaklarında daha önceden var olan, dolaşımdaki değişiklikler ve hormonların etkisiyle artan problemler çirkin görünüm, kramp, kaşıntı vb. gibi basit şikayetlerin yanında derin sistemde pıhtıların oluşmasına neden olabilir. Oluşan varisler de daha fazla şişmekte ve göllenen kan miktarı artmaktadır. Bazen bir parmak kalınlığına ulaşan bu damarlarda gebeliğin son aylarında anne karnındaki bebeğin yatış şeklide etkilidir. Doğumdan sonra bu damarların çoğu kaybolsa da, göllenen ve böylece pıhtılaşma riski artan kanın, bebek ve annenin hayatını tehlikeye sokabileceği bilinmelidir.  

Prematür (erken) doğumlara neden olur mu? Yapılan araştırmalarda, işlerinden dolayı uzun süre ayakta kalan kadınlarda, prematür doğumlara daha sık rastlanılmaktadır. Ayakta kalan anne adaylarının kalbe giden kan miktarında azalma ve bebeğe yeteri kadar kanın ulaşmaması sık olarak rastlanan prematür doğumların nedenleri arasındadır. Bunun yanında trombofili (kalıtsal olarak kanın pıhtılaşmaya eğilimi) denilen hastalıkta düşük nedenleri arasında önemli bir yer almaktadır. Bu hastalar basit bir tedavi ile çocuk sahibi olabilmekte ve konulan tanı annenin gelecekte oluşabilecek hastalıklarının önlenmesini sağlamaktadır.  

2. Varis Belirtileri Nedir?

Ağrı: Bu ağrı tüm bacağı ve özellikle diz altı bölgeyi etkileyen derin, künt ve bacağa ağırlık hissi veren bir ağrıdır. Uzun süre ayakta kalmakla artar ve bacağı yukarı kaldırmakla azalır.

Kaşıntı: Bacak kaşınabilir ve sıcaklık, yanma hissi ve bazende zonklama olabilir. Genelde varisli damarların üzerinde olur ve yaygın bir his olmasa da bazen cilt değişiklikleri olduğunda ayak bileğine sınırlı olabilir.

Ayak bileğinde şişme: Özellikle akşamları ayak bileklerinde hafif veya orta dereceli şişlikler belirir.

Gece krampları: Yaygın bir şikayet olup varis harici kalsiyum, magnezyum eksikliği, kansızlık, huzursuz ayak sendromu gibi durumlarda da karşımıza çıkabilir. Uzun süreli ayakta kalmak veya oturmak, adet dönemleri ve sıcak havalarda ağrı, kaşıntı, şişme, dolgunluk, gece krampları yakınmaları artar be bu da varis hastalığı tanısını destekleyen önemli bir durumdur.

Bacaklarda Yorguluk,  gerginlik hissi

Yüzeyel tromboflebitler:Yüzeyel varisli venlerin yüzeyel pıhtılaşması sonucu üstünde bulunan cildin enflamasyonuna (bakteri olması gerekmeden oluşan vücudun bölgesel cevabıdır) neden olur. Kendiliğinden oluşabileceği gibi toplardamara hafif bir travma, hareketsizlik veya uzun süreli yolculuklar sonucu da oluşabilir. Gizli tümörler gibi diğer nedenler de unutulmamalıdır. Akut dönmede cilt kızarık, sıcak ve çok hassastır. Aradan zaman geçince sert hassas olmayan damar üzerinde kalıntı ciltte renk değişikliğine neden olur. Sonuçta toplardamar yeniden açılabilir (rekanalize) ve süreç kendini tekrarlayabilir.

Ayak bileği cilt değişiklikleri:Bu değişiklikler hafif hemosiderin pigmentasyonundan(renk değişikliği) variköz egzama, lipodermatoskleroz ve açık yaraya (ülser) kadar değişebilir.

3 .Varis çeşitleri neler?

1. Spider anjiomları ve telenjiektaziler:Örümcek ağını veya yıldızı andıran, ciltte yüzeyel yerleşim gösteren, 1 mm veya daha az çaptaki varislerdir. Elle hissedilmezler. Mavi veya kırmızı çizgisel renk değişiklikleri olarak görülürler. Bu çizgisel oluşumlar tüm bacağı sarabilirler.

2. Retiküler varisler:Ciltten hafif kabarık, çapları 4 mm’ den küçük olan mavi, mor renkli, elle hafifçe hissedilebilen varislerdir.

3. Yüzeysel ana varisler:Elle ve gözle kolayca fark edilebilen, 4 mm’den büyük çaplı, cilt altında seyreden varislerdir.

4. Büyük Toplar Damar Varisleri: Büyük ve küçük safen venleri denilen büyük toplar damarların seyirleri boyunca görülen büyük, geniş kıvrımlar oluşturan ve damarın kendine ait yeşilimsi renginin yansımasının görüldüğü varislerdir.

5. Derin Varisler:Toplar damar sisteminde derinden seyreden, yani buzdağının altından kaynaklanan varislerdir.

1. Kombine tipler:Birkaç değişik varis tipinin bir arada bulunmasıdır.
2. Vulvar varis:Özellikle gebelerde ortaya çıkan genital varislerdir.

4. Variste Tanı Yöntemleri:

Güvenli varis teşhisi günümüzde oldukça kolaylaşmıştır. Hastaya özel öykü alınması, haricen muayene ve Ultrason teknolojisi ile dubleks tarama ve renkli akım görüntüleme yönteminin tecrübeli hekimlerce uygulanması hemen bütün varis hastalıklarının %95 güvenilirlikle saptanmasını sağlar. Venografi ve fotopletismografi gibi yöntemlerin de gerektiğinde devreye sokulması ile varis teşhisi %100 mümkün olmaktadır.

5. Gebelikte Hangi Varisi, Ne Zaman Tedavi Etmek Gerekir?

• Doğumdan 2 ay  sonra bile kaybolmayan varislerde,
• Doğum sonrası varis şikayetleri devam eden varislerde,
• Kozmetik sorun yaratan varislerde
• Doğumu takiben 3. aydan itibaren tedaviye başlamak gerekmektedir.

Neden bacaklarımla ilgili bir şeyler yapmalıyım ?

• Derin toplar damar sisteminde pıhtılara neden olması ve bu pıhtıların koparak akciğer embolisi gibi ölümcül bir tablo oluşturmasını engellemek
• Kozmetik sorunlardan kurtulmak
• Hamilelik sırasında anne adayının kendini kötü hissetmesini önlemek
• Damarlarda iltihaplanma (flebit) ihtimaline karşı önlem almak
• Anne ve bebeğin dolaşımına önemli yük oluşturmasını engellemek
• Gerekli tedbirler alınmadığında, erken doğum riskini arttırmasından dolayı anne adaylarının gerekli önlemleri alması gerekmektedir.

1. Variste Tedavi Yöntemleri:

Varisin değişik tedavi seçenekleri olmasına rağmen, konusunda uzmanlaşmış kişiler tarafından  veya hastanın sahip olduğu değişik varis tiplerine uygun tedavi yöntemleri, hastaya özel ve kombine uygulanmadığında(Hibrid Tedavi) sonuçlar tatmin edici olmamaktadır.

• Klasik Varis Operasyonu(Stripping/Ligasyon):Günümüzde nadiren kullandığımız bir yöntem olup aşağıda açıklayacağımız diğer tedavi yöntemlerinin kullanılamadığı ileri evre varislerde, kozmetik cerrahi yöntemlerle varisli damarların devre dışı bırakılmasıdır. Hasta ameliyat olduğu gün evine gidebilir ve normal yaşantısına 3-4 günde dönebilir.
• Ambulatuar Flebektomi:Orta, büyük varis pakelerinin(düğümlerinin) lokal anestezi ile 3-5mm açıklıktan çıkartılması yöntemi olup, hasta 2-3 saat içinde taburcu olabilir.
• Skleroterapi:Spider ven, telenjiektazi gibi ince ve orta kalınlıktaki varislerde, sklerozan(damar kurutucu) ilaçların çok ince iğnelerle damar içine verilerek varislerin kurutulması yöntemidir. Yöntem ağrısız olup, 15-30 dakikalık işlem sonrası normal yaşantısına dönebilir.
• Lazer Terapi:1996 yılında ilk kez bana lazer sistemlerini varis hastalarımda kullanmam teklif edildiğinde sonuçları ve beraberinde getirebileceği sorunları izledim ve bu tedavi seçeneğinin henüz hastalarıma sunabileceğim olgunluğa gelmediğini düşündüğümden sadece teknolojiyi ve sonuçlarını izlemeye aldım. 2000 yılının başından başlayarak çok merkezli hasta sonuçları yoğun bir şekilde yayınlanmaya başladı. Yurt dışında yaptığım çalışmalarda lazer cihazlarını yetersiz veya sorunlu sonuçlardan dolayı geri iade eden meslektaşlarımla da, bunun yanında sonuçlarındaki başarıdan ötürü kliniklerinde lazeri en iyi yardımcım diye de tanıtan uzmanlarla karşılaştım. Hastalarıma gerçekten iyi sonuçlar sunabileceğim sistemleri araştırırken 2004 senesinden beri takip ettiğim ve uyguladığım sistemin bazı özelliklerini aşağıda kısaca bahsetmek isterim

a) Ekzo-Lazer:Küçük orta boy (kılcal ) yüzeysel varislerde (kozmetik ve tedavi amaçlı) hasta memnuniyeti sağlayacak güvenli ve etkin bir tedavi yöntemidir.

Ekzo-Lazerin (Yüzeyel Lazer) avantajları:

• Ciltteki varis dışı dokular tarafından düşük emilim; Yan etki olasılığını düşüren bir özellik
• Her cilt tipinde (hassas ve koyu ciltler dahil) uygulanabilirlilik.
• Hızlı uygulanabilirlik
• Kırmızı (telenjiektazi, spider vein) ve mavi (retiküler) yüzeyel varislerde etkili transdermal tedavi .
  • Anestezi gerektirmeyen, hasta tarafından iyi tolere edilebilen girişim olanağı sağlar.
  • Ekonomiktir.

b) Endovasküler Lazer Ablasyon (EVLA;Damar İçi Lazer Tedavisi):Daha önceleri klasik operasyonla (Stripping, Ligasyon) ekarte edilebilen ileri derecede yetmezlik mevcut olan toplar damarların bir çoğu günümüzde EVLA tedavisiyle kolayca ortadan kaldırılabilmektedir.

EVLA’nın(Damar İçi Lazer Tedavisi) Avantajları:

• Genel anestezi yok (Lokal uyuşturma  ile yapılıyor)
• Hastane yatışı yok
• Girişimden 30-60 dakika sonra normal yaşama geri dönüş
• Kısa işlem süresi (45 dakika)
• Güvenli
• Ağrısız
• Etkili (%95-97)
• Başarılı kozmetik sonuçlar
• Cerrahi girişimden daha ekonomik

Damar İçi Lazer Tedavisi(Endo-Lazer)sonrası  hastaya varis çorabı giydirilir ve hasta normal yaşantısına bir saat sonra dönebilir. Öylesine hasta konforunu ön plana çıkaran bir yöntemdir ki öğlen arası 2 saatini ayıran hasta öğleden sonra  işinin başına dönebilmektedir.

7.Gebelikte varis oluşumunu önlemek için ne yapabilirim?

• Gebelik öncesi mevcut varislerin hamile kalınmadan önce tedavi edilmesi
• Hamileliğiniz sırasında ayakta/oturarak uzun süre hareketsiz kalmaktan sakının.
• Alçak sandalyelerde oturmaktan ve sert kenarların bacağa temasından sakının.
• Çok yürüyün, yüzün, bisiklete binin.
• İşinizde, uzun yolculuklarda, uzun süre oturmanız gereken durumlarda şekillerde görülen hareketleri yaparak baldır pompasının çalışmasınısağlayın.  
• Sıcak banyo yapmayın.
• Uzun süre güneşte kalmayın.
• Sıcak havalarda veya egzersiz sonrası, ayaklardan başlayarak bacaklarınızı soğuk su ile ıslatın.
• Gece uyurken veya dinlenirken ayaklarınızı kalp seviyesinin yukarısında kalacak şekilde yerleştirin.
• Doktorunuzun tavsiye ettiği varis (elastik) çorapları, tarif edildiği gibi kullanın

Op. Dr. Mustafa Kemal Çalık
Kalp Damar Cerrahisi Uzmanı
Varis Merkezi® ve Damar Cerrahisi Direktörü
ÖZEL KADIKÖYŞİFA ATAŞEHİR HASTANESİ
Web Sitesi        : www.varismerkezi.com.tr