GÖZ TEMBELLİĞİNDE SAĞLAM GÖZÜ ASLA KAPATMA
Göz tembelliği tedavisinde sağlam gözü kapatmak göz sistemini alt üst eder.
Bebekte göz fonksiyonları gelişirken: Bir göze nasıl zarar verirsiniz? Hem de göz fonksiyonları gelişirken… Bebekte göz fonksiyonları 2-3 aydan itibaren gelişmeye başlar.
*Fiksasyon gözü bir noktaya tespit etme fonksiyonudur, 6-8 haftadan itibaren gelişmeye başlar.
*İzleme (Eye Tracking): Bebek 3 aydan itibaren annenin yüzünü tanımaya ve onu izlemeye başlar.
*Uyum: Bebekte 3-4 aydan itibaren uyum fonksiyonu gelişmeye başlar. Uyum gözlerin her mesafeyi netleştirmesi için yaptığı zumun karşılığıdır.
*Fovea ( Sarı nokta) nın olgunlaşmaya başlaması: 4. Aydan itibaren görmede en hassas nokta fovea olgunlaşmaya başlar.
Füzyon: Füzyon sağ ve sol gözden gelen görüntülerin üst üste gelerek birleşmesidir. Füzyon azlığı veya çokluğu içe veya dışa şaşılı nedenidir. 6. Aydan itibaren gelişmeye başlar.
3 boyutlu görme: 3 boyutlu görme 6. Aydan itibaren gelişmeye başlar. Tam olgunlaşma 7 yıldır.
Olgunlaşmış görme: 3-5 yıl civarı gelişir.
Tercihli bakış: 3. Yıldan sonra başlar. Gözlerden biri daha iyi görür, beyin onu tercih eder.
Göz tembelleşmesinin tehlikeli dönemi: (8-12 yıl) 12 yaşına kadar gözde tembelleşme riski vardır. Özellikle iki göz arası numara farkında, şaşılıkta ve görüntünün önündeki engellerde göz tembelleşebilir.
Tekerin önüne taş koymak: Sağlam gözü kapatarak yapacağın göz tembelliği tekerin önüne taş koymaya benzer. Gelişmekte olan göz fonksiyonlarını engellersiniz.
Tekere taş koymayınız: Gözü kapatarak gelişmekte olan onlarca göz fonksiyonunun gelişimini geciktirmekte ve buna bağlı hasarlar oluşturmaktasınız.
Oklüzyon ampliopisi nedir? Kapatılan sağlam göz tembelleşmesidir. Göz tembelliği tedavisinde, bazı hastalıklarda gözün kapatılması gözde tembelleşmeye neden olmaktadır. Eskiden kapatma verilirken 2 gün sağlam göz kapatılır, bir gün de bozduğumuz sağlam gözün tekrar düzelmesi için az gören göz kapatılırdı. Zararı nedeniyle bu uygulamadan da vazgeçildi.
Unutmayın! Bebek hasarlara daha hassastır. Bebeğin her türlü hastalığı acildir ve hemen de tedaviye cevap verir. 2-3 gün ateşlerde kıvranan bebek 3 gün sonra gülerek karşınıza gelir.
SAĞLAM GÖZÜ KAPATMANIN ZARARLARI
Sağlam gözü kapatmak retinada ve beyinde önemli bozulmalara neden olur. Kapatma ile görmeyi ve çeşitli göz fonksiyonlarını bozulur:
GÖRME: Göz tembelliği tedavisinde en büyük risk kapatılan gözün tembelleşmesi beyinde olan hasardır.
KAZANÇ: Kapatmadan sağlanan kazanç sadece %10 civarıdır. Çünkü kapatma dışındaki zamanda göz tembelliğine neden olan durum görmeyi bozmaya devam etmektedir.
SÜRE: Günlük kapatma süresi için göz hekimleri süre üzerinde fikir birliği içinde değildir. Çünkü göz sistemine zarar vermekten korkmaktadırlar.
*Yararlı olması için uyanık kalınan sürenin %80-90 ının kapama ile geçirilmesi gerekmektedir. Bu günde 10-12 saat kapatma demektir.
*Bu ise sağlam gözde hasar oluşturmaktadır.
*Kapatma dışı süre gözü tekrar bozmaktadır. Bu kazanılanın kaybedilmesi demektir.
*Tüm gün: Uyanık saatlerin %80-90 ı sürenin kapatılması daha yararlıdır ama çocuğun psikolojisini bozar, sağlam gözü tembelleştirir.
*Süre kısa düzelme az: 2-3 saatlik kapatma hastayı oyalamaktan ibarettir. Göz hekimi sağlam gözü tembelleştirme korkusu nedeniyle bu uygulamayı yapmaktadır. Bu da hastaya yarar sağlamamaktadır.
Kaç yıl? Gözün ve görmenin bozulmama durumuna gelmesi 12 yaş civarındadır. Bu çocuğa 12 yaşına kadar sürecek kötü bir macera demektir.
GÖZÜN ONLARCA FONKSİYONU
Göz saat gibi hassas çalışan bir organdır. Çalışmaması gözü tembelleştirir, çalıştırmanız onu kurtarır. Göz o kadar hassas bir organdır ki bırakın milimetreleri mikronlar önemlidir. Göz o kadar hassas bir organdır ki saatler değil saniyeler bile gözün düzenini bozar. Birçok göz doktorunun terminolojisinden bile haberdar bile olmadığı “Shut off” gözlerle beyin arasındaki kısa süreli bağlantı kopmasında gözde önemli hasarlar gelişmektedir.
Uyum: Kameranın her mesafeyi netleştirmek için yaptığı zumun karşılığı gözde uyum fonksiyonudur. Kapatmak uyum dengesini tüm bozmaktadır. İki göz arasında şaşılık ve göz tembelliği olmaması için
*İki gözde uyum normal ve İki gözde eşit düzeyde olmalıdır. Kapatarak bu düzeni bozmamalısınız. Şaşılığa neden olur veya artırırsınız.
*Farklı numara farklı uyum demektir. Gözün tembelleştiği gözde göz numarası da büyüktür, uyumu yetersizdir.
*Hatalı uygulamalarının uyumu güçlendirerek içe, gevşeterek (Akomodatif lag) dışa şaşı yapar….
Akomodatif lag: Uyum gevşekliği ve gecikmesidir. Gözün uzun kapatma saatleri ve aylarca süren tedavi uyum yapmada gevşeme ve gecikmelere neden olur. Bu gözde tembelleşme ve gizli kaymalara neden olur…
Odaklama: Gözün gören noktaya görüntüyü düşürme ve netleştirme yeteneğidir. Kapattıkça işlevini azaltırsınız. Göz tembelliği ve şaşılığa neden olursunuz. Şaşılığı artırırsınız.
Deneysel olarak odaklamayı bozarak göz ön arka çapı uzatılabilmektedir. (Göze eksi mercek konursa odaklama göz arkasına kayar. Göz ön arka çapı uzayarak yeni odaklama alanı oluşturur. Mercek çıkarınca göz miyop olmuştur.)
Odaklama noktasının değişmesi: Civciv ve ağaç faresi deneylerinde odaklama noktası 15 günde değişecek kadar hızlıdır.
* 60 dakikalık tek gözde odaklama yetersizliğini takiben optik eksen imajın retinada netleşmesini sağlayacak şekilde iki yönüne doğru uzar.
*Yani göz yetersiz odaklamadan doğan bulanık görmeyi telafi etmek için aksiyal uzunlukta artma veya eksiltme şeklinde dakikalar içinde hızla cevap verir.
Fiksasyon: Gözü bir yerde tespit edebilme yeteneğini bozarsınız.
Konverjans: Konverjans her iki gözü bir noktada birleştirebilme fonksiyonudur. Konverjans yetmezliği, artı gözlük kullananlarda kapatma sonucu oluşan, gözleri tek tek kullanmaya neden olan önemli bir hasardır. İki gözü baktığı noktada toplayamaz. Uyum ve konverjans bir denge halinde çalışır, kapatmak bu dengeyi bozmak demektir.
Göz kasları arasındaki denge: İki gözün kasları iş birliği ve bir denge içinde çalışır. Kapattığının gözün kaslarının pasifleştirirken, açık göz kasları gereğinden fazla gelişmektedir. Kas dengesi bozulması şaşılık ve gözde yamulma sonucu astigmat oluşmasına neden olur. Oluşan veya düzeltilmeyen astigmat ömür boyu gözlük takmayı gerektirir.
*Yani şaşılığı tedavi ederken şaşılığı artırmaktasınız.
*Yani görmeyi düzelteyim derken astigmat oluşturur, ömür boyu gözlük takılmasına neden olursunuz.
İKİ GÖZÜN ORTAK KULLANIMINA HASARLAR:
Bebekte göz fonksiyonları henüz gelişmektedir. Gözün aşağıdaki fonksiyonlarını olumsuz etkilemektesiniz:
İki gözle tek görme:( (Binoküler vision)
Füzyon (Beyinde görüntü birleştirme)
Eş zamanlı algılama
Görüntü tamamlama
3 boyutlu görme
Uyum: Her mesafeyi netleştirme.
Fiksasyon (Gözü bir noktaya sabitleme)
Konverjans (İki gözü aynı noktada toplama)
Eye tracking (İzleme)
Perception (Algılama)
Kaslar arası dengenin bozulması…
KAPATTIM BİR ŞEY OLMADI. Emin misiniz?
*Fare deneyleri: 3 hafta süreyle bir gözü kapatılan farenin retinada görmeyi keskinliğini sağlayan X hücrelerinin büyük bölümünün tahrip olduğu görülmüştür.
Kedi örnekleri: Kedilerde tahribat 1-2 günde başlar ve en kritik dönemi 14. Haftadır. Beyinde görme korteksinde gören hücrelerde de hacim olarak küçülme ortaya çıkar.
Kapatmada hücre ölümü: Çok sayıda araştırma sonucunda gözün retina hücrelerinde ve beyindeki görme korteksinde tahribat kanıtlanmıştır. Retina gangliyon hücreleri 2 gruptur. Farklı hücreler görmede farklı kanalların oluşmasına neden olur.
X hücreleri yüksek ve orta adaptasyonu
Y hücreleri düşük adaptasyondan sorumludur. Retinadaki X hücreleri görme keskinliğinin temelini oluşturur.
X hücrelerinin yeterince uyarılmaması tembelliğe neden olur.
Retinadaki bulanık hayal x hücrelerinin yeterince fonksiyon kazanmamasına veya kaybetmesine neden olur. Gözde hiç hayalin oluşmadığı doğumsal patolojilerde hem X hem de Y hücresi gelişmemektedir.
Beyinde durum: Beyinde görme korteksinde hücre sayısı azalmakta ve hacimlerinde küçülmeler ortay çıkmaktadır.
TEDAVİDE UNUTULAN DURUMLAR
Bunlar o kadar önemlidir ki düzeltmedikçe göz tembelliği de düzelmez. Tedaviye balıklama atlanmaktadır. Görüntünün kalitesi, uyumun düzene konması, supressiyon ve ekzantrik fiksasyonun (yan bakış) giderilmesi, yetersiz odaklama, merkezi görme… Göz tembelliği olayını ”Gözlük ve kapatma ver, gönder” olarak düşünene zihniyet bu ülkedeki on binlerce az gören gözün sorumlularıdır. Bu ülkenin doktorları ne supressiyonu, ne ekzantrik fiksasyonu ne de tedavilerini bilirler. Göz fonksiyonlarını da nasıl geliştireceğinden de haberdar değillerdir.
“HERKES KAPAT DİYOR…“
“Herkes kapat diyor siz asla ve asla kapatma diyorsunuz” denilerek bir de suçlanıyoruz.
Başka sermayeleri yok. Bu konuya ilgi de bilgi birikimi de yok, konuya iğreti yaklaşıyorlar. Size bir tedavi yöntemi sunmaları gerekiyor, kapat da gel demek kolaylarına geliyor. Mahalle sihirbazları vardır, tek numara bilir, mesleğini de öyle sürdürür gider.
SİZİN DAHA ÖNEMLİ SORUNLARINIZ VAR
Akıllı bir uygulama göz tembelliğini kolayca giderecek, tekrar da tembelleşmeyecektir. Aşağıdaki konular sizin hedefiniz olmalıdır. Çocuğun
*Gözlüğe bağımlı kalamaması
*Ömür boyu gözlükten kurtulması
*Astigmat oluşmaması, oluşan astigmatın giderilmesidir.
Unutmayın 5.00 numara hipermetrop gözlüksüz görür…
KAPATMAYALIM DA NE YAPALIM?
Gözü asla ve asla kapatma diyoruz, sonra da aktif göz tembelliği tedavisi diyoruz. Saat çalışmıyor, çalıştır diyoruz veya düzgün çalışmıyor, düzgün çalışmasını sağlayın diyoruz. Göz tembelliğinde onlarca fonksiyonu onlar işler hale getirilmelidir. Bunlar özel egzersiz ve özel gözlüklerle iki gözü açık olarak gerçekleştirilir. Hipermetropta gözlüksüz görme veya düşük numara ile görme sağlanmalı, en önemli göz tembelliği ve şaşılık nedeni olan astigmat egzersizle giderilmelidir.
Gözün biri hasarlı, iki gözü de hasarlı hale getirme!
Dr. Selim Hüsrevoğlu
