Endometriosis
Rahim içini döşeyen endometrial hücrelerin rahim dışında yerleşerek üremesidir. Kadınlarda yaklaşık yüzde 5-10 civarında rastlanır. Kötü huylu veya kanser türünden bir hastalık değildir. Endometriozise üreme çağındaki kadınlarda rastlanır. En sık 25-35 yaşları arasında görülür, 45 yaşından sonra pek görülmez. Nedeni tam olarak belli değildir. Bu konudaki en önemli teori , adet kanaması sırasında bir kısım hücrelerin tüplerden geriye doğru giderek karın boşluğuna dökülerek burada üremeleri teorisidir. Genelde bu hücreler vücudun savunma mekanizmaları tarafından yok edilir. Ancak bazı kadınlarda bu mekanizmalar iyi çalışmaz . Endometriyozisin en sık rastlandığı yerler yumurtalıkların dış yüzü, periton (karını kaplayan zar), fallop tüpleri, barsaklar ve mesane (idrar torbası) dır. Yumurtalık içindeki endometriosis kistlerine endometrioma(çikolata kisti) adı verilir.
Bulguları; ağrılı adat, bel ve kasık ağrıları, kitle ve kısırlıktır. Fakat endometriozis olan kişinin hiçbir şikayeti de olmayabilir.
Endometriozisin kesin tanısı ve hangi evrede olduğunun tespiti ancak laparoskopi yada açık ameliyat sırasında görülen şüpheli alanlardan alınan biyopsilerin incelenmesi ile konur. Bir tümör belirteci olan CA125 seviyesi endometrioziste kanda yükselebilir fakat teşhis koydurucu bir özelliği yoktur sadece şüphelenilen tanıyı destekleyici olabilir.
Endometriozis odakları ultrasonda görülemez ancak yumurtalıklardaki endometrioma kistleri ultrasonla görülebilir.

Endometrioziste kısırlık
Endometriozise bağlı yumurtalıklar ve tüplerde oluşan yapışıklıklar kısırlığa neden olabilir. Ayrıca endometriozis odaklarından salgılanan bazı maddeler yumurta ve spermin döllenmesine, rahim içerisine yerleşmesine engel oluyor olabilir. Her endometriozis hastasında kısırlık oluşmaz, bazıları kendiliğinden gebe kalabilirken bazıları gebelik için çeşitli tedavi yöntemlerine, aşılama veya tüp bebek tedavisine ihtiyaç duyarlar. Hastaların yaklaşık %70'inin hiçbir gebelik tedavisi almasa da 3 yl içerisinde kendiliğinden gebe kalabildikleri saptanmıştır. Gebe kalan endometriozis hastalarında gebelikle ilgili konularda risk artışına rastlanmamıştır. Gebelik endometriozis hastalığının gerilemesini ve şikayetlerin azalmasını sağlar.

Endometriosis Tedavisi
Endometriozisin kesin kalıcı tedavisi yoktur. Uygulanan tedavilerin amacı ağrıyı gidermek ve kısırlığı ortadan kaldırmaktır. . Hiçbir şikayeti olmayan veya çok az şikayeti olan hastalar veya menopoz dönemine yakın hastalar tedavi verilmeden de izlenebilir. Menopoz döneminde vücuttaki östrojen seviyesi düşeceği için endometriozis kendiliğinden geriler. Hamilelik ve menopoz endometriozis oluşumunu engelleyen iki doğal durumdur. Hormonal tedavilerde amaç bu iki doğal durumu taklit etmektir. İlaç olarak doğum kontrol hapları, GnRH analogları, danazol, progesteronlar gibi ilaçlar kullanılabilmektedir.
Şiddetli endometriozis olgularında, endometrioma kisti veya karında kitlesi olan hastalarda ve kısırlık durumunda cerrahi tedavi tercih edilir. Ameliyatta endometriomalar çıkarılır, endometriozis odakları ve karındaki yapışıklıklar yakılır veya CO2 lazer ile vaporize edilir. Ameliyat sonrası ağrıların azalmasını ve hastalığın tekrarlaması için genellikle ilaç tedavisi verilir. Endometriosis tekrarlayabilen bir hastalıktır. Olguların yarısında cerrahi işlemi takiben hastalık tekrarlayabilir.
Endometriomanın alınmasını takiben ilk 6 ay içinde kadınların yarısının gebe kalması beklenir. Gebe kalamayanlarda ise kadının yaşına bakılarak bir 6 aylık bekleme daha önerilebilir. 35 yaş üzerindeki hastalar çok zaman kaybetmeden tüp bebeğe yönlendirilmelidir. Endometriosisin ileri derecede yaygın olduğu ve tüp ve yumurtalık ilişkisini bozduğu durumlarda zaman geçirmeden tüp bebek önerilmelidir.