Dış gebelik (ektopik gebelik), embriyonun rahim içi dışında bir yere yuvalanıp gelişmesi sonucu oluşur. Normalde ilişki sonrası vajinaya bırakılan hareketli spermler rahim ağzını ve rahmi geçerek tüplere ulaşırlar. Eğer yumurtlama olmuşsa tüpler bu yumurtayı yakalar. Spermlerden bir tanesi bu yumurtanın içine girer ve bunu döller. Döllenen ve bölünmeye başlayan bu yumurta rahim içine doğru yönlendirilir. Yaklaşık olarak 1 hafta süren bu yolculuğunda gelip rahim içindeki en uygun yere yerleşir. Bu son yolculukta çıkan problemler embriyonun rahim dışında başka bir yere, sıklıkla da tüplere yerleşmesine yol açar. Buna dış (ektopik) gebelik denir.
Neden meydana gelir?
Tüplerde daralma yapan veya tüp içi hücrelerde bozulma yapan her şey dış gebelik ihtimalini arttırır. Tüplerde ve tüp çevresinde oluşan enfeksiyonlar (Pelvik İnflamatuar Hastalık , salpenjit), yine enfeksiyon veya geçirilmiş ameliyatlara bağlı olarak tüplerin etrafında oluşan yapışıklıklar dış gebelik olasılığını arttırır. Sezaryen operasyonu ise yapışıklıklara neden olmasına karşın dış gebelik riskini artıran bir durum olarak kabul edilmez. Tüp bebek ( Tüp Bebek ve Aşılama ) yöntemleri ile oluşan gebeliklerde dış gebelik olma ihtimali biraz daha artmıştır. Ayrıca ileri yaştaki gebeliklerde yaşlanmaya bağlı olarak tüplerin hareketliliği azaldığından olasılık artar. Rahim ve vajinanın doğuştan anomalileri veya çok sayıda Kürtaj olmak da dış gebelik için risk oluşturur. Özellikle spirali olanlarda gelişen gebeliklerin çoğu dış gebelik şeklindedir. Sigara içmek de içerdiği toksinlerden dolayı tubal hasar yapar ve olasılığı arttırır. Ayrıca Myom (Leiomyom)lar, yumurtalık kistleri ( Over Kisti )de bası yaparak dış gebelik riskini arttırırlar. Ancak birçok dış gebelik olgusunda sayılan etkenlerden hiçbirinin olmadığını da vurgulamak gerekir.
Risk grupları
1. Geçirilmiş dış gebelik öyküsü olanlar
2. Geçirilmiş karın içi ameliyatı olanlar
3. Spiral ile gebe kalanlar
4. Sigara içen kadınlar
5. Tüp Bebek ve Aşılama yöntemleri ile gebe kalanlar
6. İleri yaşta gebe kalanlar
Gebeliğin 4-5 haftalarında jinekolojik ultrasonografide rahim içinde gebelik kesesinin görülmesi gerekir. Eğer bu haftalarda yapılan kontrollerde gebelik kesesi görülmezse dış gebelik ihtimali akla getirilmeli ve sık kontrol yapılmalıdır.
Belirtiler
Dış gebeliğin klasik üçlü bulgusu; adet gecikmesi, bu gecikme sonrası kanama ve şiddetli ağrı olmasıdır. Fakat unutulmamalıdır ki her hastada ağrı veya erken dönemde kanama olmaz. Özellikle tüpe yerleşen dış gebeliklerde bazen ikinci gebelik ayına kadar hiçbir belirti olmaz. Sonra tüpün duvarı ince olduğundan büyüyen gebelik kesesini barındıramaz ve şiddetli bıçak saplanır gibi bir ağrı eşliğinde tüp yırtılır. Şiddetli karın ağrısının yanında hastada tansiyon düşüklüğü, baş dönmesi, şuur kaybı ve sonunda şok gelişebilir. Tüpte yırtılma olmazsa ağrı daha hafif olabilir.
Tanı
Genel olarak 4-5 hafta arasında rahim içinde gebelik kesesi izlenir. Kontrolde gebelik kesesi görülmezse beta hCG istenir. Bu gebelikte kanda artan bir hormondur. Beta hCG seviyesi 1000-2000 mIU/ml arasında olduğunda jinekolojik ultrasonografide gebelik kesesini görülmesi gerekir. Beta hCG düzeyi 6000 olduğunda kese karından bakılan ultrasonografide de gözlenir. Görülemiyorsa dış gebelik olasılığı akla getirilmelidir. Bazen şüpheli hallerde seri beta hCG ölçümü yapılır. Normalde 48 saatte 2 katına çıkması gerekir. Böyle olmazsa da dış gebelik şüphesi devam eder. Ultrasonda karın içerisinde sıvı görülmesi kanamayı ve yırtılmış dış gebelik kesesinin varlığına işaret eder. Günümüzde gelişmiş ultrasonografik cihazlar sayesinde bazen dış gebelik kesesi de görülebilir.
Dış gebeliğin karıştığı hastalıklar:
Dış gebelik en sık Düşük ve Düşük Tehdidi ile karışabilir. Çünkü bazen dış gebeliği olanlarda da kanama ile pıhtı atılabilir. Kişi bunu düşük olarak yorumlayabilir. Yumurtalık kist ( Over Kisti ) rüptürü yani yırtılması, appendisit, yumurtalık torsiyonu, tüp enfeksiyonları ve Pelvik İnflamatuar Hastalık , karın içi iltihapları ile çok kolay karışabilir.
Yardımcı tanı yöntemleri:
Tanıda esas olan şey şüphedir. Hastanın öyküsü dinlenir ve fizik muayenesi yapılır. En önemli tanı aracı ultrasonografidir. Özellikle günümüzde gelişmiş cihazlar sayesinde eğer şüphelenilirse tanı koymak oldukça kolaylaşır. Kan tahlili olarak beta hCG ve diğer testler istenir. Bazen progesteron bakmak da fayda sağlar. Seyrek olarak karın içi kanama varsa bu kanın alınıp incelenmesi (kuldosentez) veya düşük ayırıcı tanısı için küretaj ek olarak yapılabilir.
Dış gebelik hangi bölgelerde olur?
En sık dış gebelik tüplerde olur. Bunun yanı sıra rahmin köşelerinde veya rahim ağzında, yumurtalıklarda, karın içinde olabilir.
Tedavi
Üç çeşit tedavisi vardır. Bazen seyrek olarak hiçbir şey yapmadan bekle-gör tedavisi uygulanır. Ancak komplikasyonları göz önünde bulundurulduğunda bu pek tercih edilen bir yöntem değildir. İkincisi cerrahi tedavidir. Bu da açık veya kapalı (Laparoskopi ile) yapılabilir. Bu tedavide ya tüp alınır veya tüp alınmadan içindeki dış gebelik kesesi çıkarılır. Böylece tüp korunmuş olur. Buna cerrah operasyon sırasında karar verir. Üçüncü tedavi ise ilaçla tedavidir. Bunu özellikle rüptüre olmamış ve erken tanı konulmuş dış gebeliklerde bir seçenek olarak sunulmaktadır.
Sonraki gebeliklerde tekrar dış gebelik ihtimali nedir?
Daha önce bir kez dış gebelik geçirilmesi, müteakip gebelikte %10 olasılıkla dış gebelik ihtimalini arttırır.