Vitamin D, vücuda vitamin D olarak veya vücut dokusundaki ön öğenin ultraviyole ışını aracılığıyla vitamin D’ye çevrilmesi ile alınabilir. Güneşlenme sırasında D vitamini oluşumu; ışınların dik veya eğik gelmesine, ten rengine ve yaşa göre değişir. Kışın ışınlar eğik geldiği için, esmer ten ve yaşlılarda deri ince olduğu için D vitamini oluşumu daha azdır.
Kaynakları : Balık karaciğeri yağında yoğun olarak bulunur. Diğer yiyeceklerdeki D vitamini miktarı çok azdır. En zengin kaynak olan karaciğerin 100 gramında 100-400 IU, tereyağında 50-60 IU, sütün bir litresinde 3-10 IU, bir yumurta sarısında 20-100 IU civarında D vitamini bulunur.
Bazı ülkelerde süt,peynir, meyve suyu, kahvaltılık tahıllar ve yağ D vitamininden zenginleştirilmiştir. Ülkemizde de D vitamini ile zenginleştirilmiş süt ve margarinler bulunmaktadır.
Vitamin D, yağda eriyen bir vitamin olduğu için yağsız diyetlerde emilmesi güçleşir. Safra yokluğunda da emilme bozulur.
İşlevleri :
Kemik metabolizmasındaki birinci işlevi, barsaklardan kalsiyum emilimini hızlandırmasıdır. İkinci etkisi, kemik ve böbreklerden kana kalsiyum taşımasıdır. Üçüncü etkisi, böbreklerden kalsiyumun geri emilimini arttırmaktır.
Kemik dışında beyin, kalp, mide, pankreas, deri, meme, T ve B lenfositlerinde D vitamini reseptörü bulunmaktadır. Bu etkinliklerinden ötürü D vitamininin, son yıllarda yapılan çalışmalarda kanser, kardiyovasküler hastalıklar, sedef hastalığı, multipl sklerozis (MS), tip 1 diyabet gibi hastalıklarla ilişkili olduğu bildirilmiştir.
Bazı çalışmalarda D vitamini yetersizliğinde MS riskinin arttığı, D vitamini desteğiyle atakların azaldığı gözlemlenmiştir. D vitaminin insülin salınımını arttırır, tip 1 diyabet gelişim riskini arttırır. D vitamini hücre farklılaşması ve çoğalmasındaki etkinliğinden ötürü kanser hücrelerinin çoğalmasını azaltıp kanser gelişim riskini azaltır.
Yetersizliği :
Vitamin D yetersizliği ile ilgili belirtiler iskelet sisteminde kendisini göstermektedir. Özellikle çocukluk döneminde raşitizm, yetişkinlerde osteomalasia gibi kemiklerin yumuşaması ve kolay bükülebilir, kırılabilir hale gelmesi şeklinde tanımlanan kemik hastalıkları gözlemlenmektedir.
Ayrıca son yıllarda yapılan çalışmalarda D vitamini eksikliğinde bireylerde depresif belirtiler, kilo almaya yatkınlık gibi etkiler de görülmüştür.
Özellikle kış mevsiminin sonlandığı şu aylarda kendisini halsiz hisseden bireylerin, örtülü giyinerek güneş ışığını direk olarak alamayan bireylerin, kilo problemi yaşayan insanların kan tetkiklerini yaptırırken D vitamini değerlerine de baktırmaları gerekmektedir.
