Çocukların yaklaşık % 10'unda horlama; % 2'sinde ise uykuda tıkanma, yani uyku apnesi görülür.
Çocukta horlama ve uykuda tıkanma nedir?
Çocukta horlaması ve uykuda tıkanmasına neden olan pek çok sebep olmasına rağmen, genellikle sebebi burun tıkanıklığı yapan nedenlerdir. Burun tıkanıklığı nedeniyle, akciğerlere hava geçişi ağız yolu ile sağlanır. Ağız yolundan geçen hava, boğaz bölgesi yapılar titreştirir bu titreşimle horlama sesi oluşur. Boğaz da bulunan yapılar uyku sırasında gevşer ve bu gevşemeyle bazen birbirlerinin üzerine kapanarak çocukta nefes almayı durdurur. Çocuklarda bu uykudaki tıkanıklığını, yani uyku apnesini ilk fark eden anne babalardır. Uykusunda yatakta dönen, huzursuz, horlayan, iç çeken çocuğun kısa aralıklarla nefes almaya ara verdiği ve nefesinin kesildiği fark edilir. Bu nefeste durmalar, on saniyeden başlayıp daha uzun saniyelere uzayabilir. Bu tıkanma sürelerinde vücut oksijensiz kalır. Bu süreçler gece boyunca defalarca tekrarlanabilir.
Çocukta horlama ve uykuda tıkanma ne gibi hastalıklara neden olur?
Uykuda tıkanmalar zamanla, çocuğun diş, yüz yapısını etkileyebilir. İlerleyen dönemlerde kalp ve akciğer hastalıklarına neden olabilir. Çocuktaki bu tıkanıklık durumunda sorun burundan kaynaklanıyorsa, kulaklar da etkilenebilir. Geniz bölgesinde bulunan kulak kanalı kapanarak, kulakta sıvı birikimine ve işitme kayıplarına neden olabilir. Konuşmayı öğrenme yaşlarında işitmenin bozulması dil gelişimin etkileyerek konuşma bozukluklarına neden olabilmektedir. Bu tıkanmalar çok küçük yaşlarda veya bebeklik dönemlerinde oluyorsa, beslenme bozukluklarına ve yaşamı tehdit eden sorunlara neden olabilir.
Gece uykuda horlama ile beraber tıkanıklık durumlarında çocuğun uyku kalitesi bozulur. Sabahları uykudan uyanması zordur ve sıklıkla baş ağrısı ile uyanır. Uykusunu alamadığı için gündüz uykulu, halsiz ve yorgun olur. Okulla ilgili, gün içinde dikkat dağınıklığı mevcuttur ve derslerine konsantre olamaz, okul başarısı düşer. Etrafına karşı davranış bozuklukları sergiler. Hiperaktiftir. Bu durum birçok kez hiperaktivite, dikkat eksikliği bozukluğu tanısıyla tedavi edilir. Halbuki bu duruma neden olan sebep tıkanıklıktır. Anne babalar çocuklarının gece aşırı terlediğinden şikayet eder. Terleme, vücudun oksijensiz kalma dönemlerinden kaynaklanır. Genellikle iştahsızlık baş gösterir. Çocukta gece altını ıslatma problemlerini de olabilmektedir.
Horlamaya ve tıkanıklığa sebep nedenler iki ana başlık altında toplanabilir. Genellikle tıkanıklığın kaynağı ya boğaz bölgesi ya da burundur.
Neler çocukta uykuda tıkanma yapar ?
Çocuklarda horlama ve uyku apnesinin sıklıkla nedeni burun tıkanıklıklarıdır. Burun tıkanıklığı oluşturan birçok farklı neden vardır. Bunlar genellikle; Geniz etleri, alerji, sinüzit, burun iltihapları, buruna sokulan yabancı cisimler, soğuk algınlıkları, düşmelerle oluşan, burun kıkırdak kemik yapısında darlık yaratan eğrilik ve sapmalar, konka adı verilen burun etlerinin irileşmesi. Burunda ekstra polip adı verilen et oluşumları nedeniyle horlama, uykuda nefesin kesilmesi belli başlı nedenlerdendir.
Doğuştan (konjenital) olan sebeplerde mevcuttur. Bunlar; Burun gelişimi içinde burun deliklerinden biri veya ikisinin gelişemeyip kapalı olması (koanal atrezi), baş yüz gelişim anormallikleri, tümörler, kistler gibi durumlardır.
En sık görülen sebepler arasında İri bademcikler ve geniz etleridir. Son zamanlarda çocuklarda artan obezite de boğaz bölgesi dokularda hacim artışı yaparak uykuda tıkanmalara neden olmaktadır. Daha nadir görülen sebeplerden biride gırtlak bölgesindeki dokuların gelişimsel daha yumuşak olması durumudur. Bu yumuşak dokular zaman zaman solunum yollarını kapayarak çocuğun uykuda tıkanmasına neden olurlar. Bebeklik döneminde son derece nadir görülen bu duruma; laringomalazi adı verilir.
Çocukta horlama ve uykuda tıkanıklık (uyku apnesi) durumu varsa, ne yapmalıdır?
Öncelikle soruna neden olan sebep araştırılmalıdır. Bir sonraki aşama tıkanmaya neden olan sebebe yönelik yapılacak olan tedavilerdir. Bu tedavi aşaması bir takım öneriler, ilaç tedavileri veya cerrahi tedaviler olarak çeşitlenmektedir.
Horlama ve uykuda tıkanıklığı (uyku apnesi) olan çocuklarda neden geniz eti veya bademcik kaynaklıysa, geniz eti ve bademcikler operasyonla alındığında problem tamamen düzelmektedir. İltihabi durumlarda ilaç tedavileri ile iyileşme sağlanabilir. Şayet burun içine sokulmuş yabancı bir cisim varsa (bunlar silgi, saat pili, sünger, kağıt parçası gibi cisimlerdir ) Bu cisimler en kısa sürede çıkarılmalıdır. İlerleyen dönemlerde bu yabancı cisimler burun içinde taşlaşarak, burunda ciddi kötü kokulu ve akıntılı tıkanıklıklara ve burun içi yapılarda değişimlere neden olmaktadır.
Gelişim ve büyüme aşamasında olan çocukların mutlaka tıkanıklık ve uyku apnesi sorunları varsa çözümlenmelidir.
Tedavi aşamasından sonra genel düzelmeler ve çocuktaki olumlu ilerlemeleri belirgin gözlemlenir. Horlama ve uyku apnesi durumu nedenine yönelik tedavi edildiğinde ve sorunlar çözümlendiğinde; Burunu açılan çocuğun uyku kalitesi düzelecektir. Uyku kalitesi düzelen çocuğun okul başarısı yükselecek, gece uykuda büyüme hormonu salgısı artacağından büyümesi ve gelişimi hızlanacak, iştahı yerine gelecektir. Üst solunum yolu hastalıklarına (grip nezle sinüzit gibi) sık yakalanmayacaktır. Çene, yüz ve diş gelişimi bozuklukları, akciğer, kalp hastalıkları gibi riskler de beklenmeyecektir.
Özet olarak, çocuklarda kronik burun tıkanıklığı yaygın olup belirtileri mevcutsa, dikkatli bir değerlendirme yapılarak doğru tanı ve tedavi planı gerektirir. Çocuğun ileriki yaşamında olumsuz durumlara neden olabilecek etkileri nedeniyle horlama ve uykuda tıkanıklığa neden olan sebebin düzeltilmesi ve ortadan kaldırılması önemlidir.
Op.Dr. Ahmet Şirin
