Alerjisi olan kişiler için dikkatli olmaları gereken günler yaklaşıyor. Alerjik kişiler olarak değerlendirdiğimiz insanlarda bahar aylarıyla birlikte hapşırma, gözlerde ve burunda kaşıntı ve sulanma, nefes darlığı, hırıltılı solunum ve öksürük yakınmaları ortaya çıkar. Alerji genetik olarak aileden gelen bir durumdur. Alerjiler çoğunlukla normal insanlarda reaksiyona neden olmayan polen, küfler, tozlar, hayvanlar, gıda ve ilaçlar gibi genellikle organik bazı etkenlere karşı ortaya çıkar. Erken yaşlarda daha çok gıda ve deri ile ilişkili olarak egzama ya da diğer ismiyle atopik dermatit ön plandayken ilkokul yaşlarında solunum yolu alerjileri yani alerjik nezle (rinit), sinüzit ve astım/bronşit ön plana geçer. Ancak alerjik hastalıklar çoğunlukla birbiri ile ilişkilidir. Örneğin egzamalıların kabaca %70’i alerjik rinit ve astıma eğilimlidir, tabii ki bunun tersi de doğrudur. Baharlarda olan saman nezlesi denilen polen alerjiklerin dörtte biri, yıl boyu devam alerjik nezlelilerin ise kabaca yarısı astıma eğilimlidir. Astımlıların ise neredeyse tama yakınında sürekli devam eden nezle ve sinüzit hali görülebilir.
ALLERJİK RİNİT
Alerji rinit ya da diğer adı ile saman nezlesi; gribal enfeksiyondaki belirtilere benzer burun akıntısı, gözlerde kaşınma, hapşuruk ve yüz bölgesinde basınç hissi ile karakterize bir hastalıktır. Ancak gribal enfeksiyondan farklı olarak alerjik rinitin nedeni bir virüs veya mikrop değildir.
Alerjik rinit belirtilerine iç ortam veya dış ortamda bulunan polenler, ev tozu akarları, köpek, kedi veya diğer kürklü hayvanların deri döküntüleri veya salyaları neden olur.
BELİRTİLER
· Burun akıntısı ve tıkanıklığı
· Gözlerde kızarıklık, kaşıntı ve sulanma
· Hapşuruk
· Öksürük
· Burunda kaşıntı, boğazda yanma ve karıncalanma
· Gözaltlarında şişme ve mavimsi bir renk değişikliği
· Post nazal akıntı
· Yorgunluk
MEVSİMSEL FAKTÖRLER
Alerjik rinit belirtileri bazı mevsimlerde görülür veya artar. Bu dönemlerde şikayetlere neden olan alerjenler:
· Bahar başlangıcında ağaç polenleri,
· Bahar sonları ve yaz başlarında çim polenleri,
· Ev tozu akarları ve ev hayvanlarının deri döküntülerinin neden olduğu belirtiler yıl boyu ortaya çıkabilir. Ev içi alerjenlerinin neden olduğu belirtiler yeterli havalandırma yapılamadığı için kış aylarında artar.
· İç ortam ve dış ortam mantar sporları ve küfün neden olduğu belirtiler yıl boyu devam edebildiği gibi mevsimsel de olabilir.
Belirtiler gribal enfeksiyonla karışabilir ancak gripte burun akıntısı ile birlikte genel vücut ağrıları ve kırgınlık ve hafif ateş vardır. Alerjik rinit belirtileri alerjenle karşılaşır karşılaşmaz ortaya çıkar.
Kimler Risk Altındadır?
· Diğer alerjilerin veya astımın olması
· Egzama (atopik dermatit) olması
· Yakınlarında alerji veya astım olması
· Alerjenlerin yoğun olduğu ortamlarda yaşamak veya çalışmak zorunda olanlar
· Doğum sonrası ilk yıllarda sigara dumanına maruz kalanlar
Alerjik rinitin neden olduğu problemler:
· Yaşam kalitesinin azalması. İş ve okul başarısının ve üretkenliğin ciddi oranda azalmasına neden olur.
· Uykusuzluk. Uykuya dalmada ve devam ettirmekte sıkıntı yaşanmasına ve bu da sonuçta yorgunluğa ve bitkinliğe neden olur.
· Astım belirtilerinin artması: Öksürük ve nefes alıp verirken dışarıdan duyulan ıslık sesi gibi sesin artmasına neden olur.
· Sinüzit. Uzun süre devam eden burun tıkanıklığı sinüs enfeksiyonlarına neden olabilir.
· Kulak enfeksiyonları. Özellikle çocuklarda orta kulak iltihaplanmasına neden olabilir.
TANI NASIL KONUR
Hastanın muayenesi ve şikayetlerinin ortaya çıkış şekli zamanı ve süresiyle ilgili sorulara vereceği yanıtlar tanıya yardımcı olur. Buna ek olarak:
· Deri testi. Sırt veya kolun iç kısmına en sık alerjiye neden olan maddelerden yapılmış sıvı test maddeleri deri çizilerek çok az miktarda sürülür. Kişi alerjikse o deri bölgesi kabarıp kızarır.
· Kan testleri. Alerjik yapınız varsa kanda o alerjene karşı koruyucu antikor dediğimiz maddeler oluşmuştur. Kan örneğinden antikorlar (IgE) saptanabilir.
TEDAVİ
İlk yapılması gereken şey şikayetlere neden olan maddelerden uzak durmaktır. Bu yeterli olmuyor veya yeterince uzak kalamıyorsanız kullanabileceğiniz ilaçlar:
Kortizon içeren burun spreyleri
Antihistaminikler
Ödem giderici tablet ve spreyler
Lökotrien antagonistleri
Kortizon hapları
İmmünoterapi: alerjiye neden olan maddenin çok düşük dozlarda aşı şeklinde 3-5 yıl süreyle yapılması. Böylece vücut bu maddeye karşı duyarsız hale getirilir.
Sinüslerin steril tuzlu su ile yıkanması kolay ve ucuz bir yöntemdir.
ASTIM
Bu dönemde dikkat edilmesi gereken bir diğer hastalık da astımdır. Astım belirtileri kişiden kişiye değişkenlik gösterir. Bazı hastalar sadece belli durumlarda (örneğin egzersizle) atak geçirirken bazılarında hemen her zaman şikayetler vardır. Özellikle baharın gelişiyle birlikte polenlerin yoğun olduğu ortamlarda aşağıdaki şikayetler oluyorsa alerjik astımınız olabilir:
· Nefes darlığı (alınan nefesin yetmemesi, hafif bir iş yapınca dahi nefes nefese kalma)
· Göğüste sıkışma veya ağrı (göğüs kafesi iki taraftan sıkıştırılıyormuş gibi hissetme)
· Nefes darlığı, öksürük ve nefes alıp verirken ıslık sesi gibi seslerin çıkması nedeni ile uyuyamama
· Özellikle nefes verirken ıslık sesi gibi seslerin duyulması (vizing denir) (çocuklarda daha çok duyulur)
· Gribal enfeksiyon sonrasında uzun süren öksürük ve vizing
TEDAVİ
Hava yolları bir bütündür. Üst solunum yollarının alerjik hastalığı olan alerjik rinitte ne tedbirler alınıyorsa astımda da benzer tedbirlerin alınması gerekir. Yine ilk yapılması gereken şey şikayetlere neden olan maddelerden uzak durmaktır. Bu yeterli olmuyor veya yeterince uzak kalamıyorsanız kullanabileceğiniz ilaçlar:
Nefes darlığı çok fazla ve ani ortaya çıkmışsa nefes açıcısı spreyden hemen 2-4 puf ağıza sıkılmalı. Bu tür spreylerin içinde hava yollarını hızla genişleten ilaçlar vardır. Astımı olan kişiler bu spreyi sürekli yanında taşımalıdır.
Kortizon içeren spreyler. Alerjik rinitte buruna sıkılan kortizonlu sprayler gibi nefes alma sırasında ağıza sıkılan spreyler de astım için kullanılır ve tedavinin en temel ilaçlarıdır. Kesinlikle bunda kortizon var deyip kullanmamazlık yapılmamalıdır. Bunların içindeki kortizon ağızdan alınan kortizon kadar yan etki yapmaz.
Lökotrien antagonistleri. Kortizonlu spreylerle veya astım daha hafif derecede ise tek başlarına da kullanılabilirler.
Kortizon hapları. Spreylerle kontrol altına alınamıyorsa kısa süreler için ağızdan kortizon hapları da kullanılabilir.
İmmünoterapi: alerjiye neden olan maddenin çok düşük dozlarda aşı şeklinde 3-5 yıl süreyle yapılması. Böylece vücut bu maddeye karşı duyarsız hale getirilir.
Bahar aylarında tetiklenen astım ve diğer alerjik hastalıkların etkilerini azaltmak için alınması gereken önlemler:
Yağmursuz kuru havalarda rüzgâr varsa dışarıya çıkılmamalıdır. Dışarı çıkmak için havadaki polenleri temizleyen yağmur sonrası tercih edilmelidir.
Alerjenlerin havaya karışımına neden olan çim biçme, yabani ot temizleme gibi bahçe işlerinden uzak durulmalıdır.
Dışarıda giyilen kıyafetler eve dönünce değiştirilmeli ve duş alarak derideki ve saçlardaki alerjenler de temizlenmelidir.
Bahar döneminde çamaşırlar, havlu ve çarşaflar polenlerin yapışmasını engellemek için dışarıda kurutulmamalıdır.
Dışarı çıkarken geniş kenarlı gözlükler kullanılmadır. Çok alerjik yapıya sahip kişiler ve astım hastaları alerji maskeleri de kullanabilirler.
Polen miktarının fazla olduğu dönemlerde şikâyetler başlamadan alerji ilaçlarınızı alınmalıdır.
Polen yoğunluğunun fazla olduğu saatlerde kapı ve pencerelerinizi kapalı tutulmalıdır.
Polen miktarının fazla olduğu günün ilk saatlerinde dış aktivitelerden uzak durulmalıdır.
Evde ve arabada cam açmak yerine bakımları düzenli olarak yapılan ve polen filtreli klimalar kullanılmalıdır.
Yaşam alanlarının nem oranını düşük tutulmalıdır.
Ev temizliği HEPA filtresi içeren vakumlu bir süpürge ile yapılmalıdır.
