Tonsillolith (Bademcik taşı) nedir? Bademcik taşı (Tonsillolith); bademcik ceplerinde görülen sarı/beyaz renkte, kötü kokulu partiküllerdir. Bademcikler düzensiz yüzeyli pürüzlü organlardır. Üzerlerinde çok sayıda Crypts adında çukurlar ve boşluklar bulunur. Dökülen mukoza hücreleri, yemek parçaları ve bademcik iltihabi kalıntıları tükürükle yutulurken bazı şanssız kişilerde bademciklerdeki çukurlarda birikip topaklaşarak kitle haline gelir (Resim 1). Ölü hücrelerden oluşan bu kitle bakteriler için mükemmel bir besindir. Ağız içinde koloniler halinde yaşayan değişik türlerde bakteriler olduğunu bildiğimize göre kokunun nereden geldiğini anlamakta zor olmayacaktır.
Tonsillolith’te (Bademcik Taşı) Ne Gibi Şikayetler Gözlenir?: Bademcik taşı en sık olarak ağızdan kötü koku (Halitozis) şikayetine sebep olabilir. Ayrıca sık tekrarlayan bademcik iltihaplarına (Rekuren Tonsillit) neden olabilmektedir.
Tonsillolith (Bademcik Taşı) Tanısı Nasıl Konur?: Bademcik taşı Kulak burun Boğaz hekimi tarafından yapılan muayenede kolay tespit edilebilmektedir ve özellikli bir tetkik veya tahlil yapılmasına gerek yoktur.
Tonsillolith (Bademcik Taşı) Tedavisi Nedir?: Bademcik taşı için öncelikle ılık su veya özel ağız bakım solüsyonlarıyla gargara yaparak giderilmesi önerilse de sıklıkla bu etkili olmamaktadır. Hem anatomik yatkınlık hem de Uzun süredir bademciklerde birikerek iyice yerleşmiş olmaları nedeniyle bademcik taşlarını basit gargaralarla çıkarılması zordur. Hatta bazı dirençli olgularda bademciklerin ameliyatla alınması (tonsillektomi) da gerektiği oluyor.
Bademcik ameliyatının yan etkisi veya riski varmıdır? Tonsillektominin (bademcik ameliyatı) başta kanama olmak üzere birtakım komplikasyon riski vardır. Aynı zamanda genel anestezinin (narkoz) kendine has riskleri mevcuttur. Ama tonsillektomiyi gerektiren hastalığın zararları ve komplikasyon riskleri çok daha fazla olduğundan ameliyatın risklerini göze almak zorunda kalınıyor.
Sık görülebilen yan etkiler:
• Kanama: Ameliyat esnasında veya ameliyattan sonraki ilk iki hafta içinde olabilir. Geç ortaya çıkan kanmalar, tekrar hastaneye yatırılarak müdahale edilmesini ve ameliyat etmeyi gerektirebilir. Kan kaybı sebebiyle kan transfüzyonu (damardan kan verilmesi) gerekebilir. Kanama riski operasyondan sonra ilk iki hafta içinde %2-4 olarak bildirilmiştir. Kanamalar lokal anestezi altında soğuk uygulama bası ve adrenalinli tamponlarla durdurulabileceği gibi hastanın yeniden genel anestezi almasını ve 2. Bir ameliyatı gerektirebilir.
• Narkozdan uyanma sırasında, hem huzursuzluk hem de uyku hali olması mümkündür.
• Ameliyattan hemen sonra başlayan ve yaklaşık 1-2 hafta boyunca süren boğaz ağrısı ve yutma güçlüğü,
• Hafif ses değişikliği ve burundan konuşma (bademcik çok büyük ise veya hasta ağrıdan dolayı sakınarak konuşuyorsa),
• Tat almada hafif değişiklik,
• Çene ekleminde basınç hissi,
• Hafif ağız kokusu.
Nadir görülebilen yan etkiler:
• Dişlerin zarar görmesi, hatta kaybı; özellikle önceden hasar görmüş dişlerde, ağzı açan aletin basısı sonucu ortaya çıkar.
• Kanama(erken ve geç kanamalar): Ameliyat esnasında veya ameliyattan sonraki ilk iki hafta içinde olabilir. Geç ortaya çıkan kanamalar, tekrar hastaneye yatırılarak müdahale edilmesini ve ameliyat etmeyi gerektirebilir. Kan kaybı sebebiyle kan transfüzyonu (damardan kan verilmesi) gerekebilir.
Çok nadir görülebilen yan etkiler:
• Enfeksiyonlar; boyun lenf bezlerinin iltihabı, apseleri veya iltihabın kana karışması (kan zehirlenmesi, sepsis)
• Burundan konuşmanın kalıcı olması (özellikle gizli damak yarığı varsa)
• Kalıcı çene eklemi problemleri,
• Şiddetli kanamalar; anormal seyreden bir damar varlığında veya bilinmeyen pıhtılaşma bozukluğunda görülebilir, gerektiğinde kanı durdurmak için boynun dış kısmından ameliyat yapılabilir
• Kan nakli, geç kanamalarda yalnız çok ender durumlarda gerekli olur
• Sinirlerin hasarına bağlı kalıcı tat alma bozukluğu, yutkunma güçlüğü veya dilde hareket bozukluğu (ağız açacağının baskısı, aşırı nedbe oluşumu veya konulan dikişlerin çekmesi sonucu ortaya çıkabilir)
• Tüm cerrahi girişimlerde görülebilen damar içinde kan pıhtılaşması (tromboz / emboli), yara iltihabı veya kalp dolaşım sistemi reaksiyonları gibi genel tehlikeler, bademcik ameliyatında son derece enderdir.
Tonsillolith’te ameliyatsız çözüm bulabilirmiyim? Evet. Bademcikler düzensiz yüzeyli pürüzlü organlardır. Üzerlerinde çok sayıda Crypts adında çukurlar ve boşluklar bulunur. Dökülen mukoza hücreleri, yemek parçaları ve bademcik iltihabi kalıntıları tükürükle yutulurken bazı kişilerde bademciklerdeki çukurlarda birikir ve mikropların yaşamı için uygun ortam sağlar. Bu birikintileri ‘’Hydrovacuumaspiration’’ (HVA) yöntemiyle temizleyerek ve bağışıklık sistemine destekleyici tedavi vererek kronik tonsillitler tedavi edilmektedir.
HVA yöntemiyle bademcik yıkanması kimlere yapılır? Kulak Burun Boğaz hekimi tarafından kronik tonsillit, rekuren tonsillit, tonsillolitiyazis (bademcik taşı) tanılarının herhangi biri konulan veya yukarıda kronik tonsilliti tanımlayan açıklamaya uygun öyküsü var hastalara önerilmektedir.
HVA yöntemiyle bademcik yıkanması kimlere yapılmamalıdır? Aktif enfeksiyon esnasında şiddetli ağrısı olduğundan, beş yaşından küçük çocuklara uyum sağlayamadığından, hamile bayanlarda öğürme ve kusmadan zorlanabileceğinden bademcik yıkanması kontrendikedir. Ayrıca uyku apnesine sebep olan tonsil hipertrofilerinde (bademcik büyümesi) etkinliğini gösteren çalışma yoktur.
Hydrovacuumaspiration (HVA) yöntemiyle bademcik yıkanması ne kadar etkilidir? Doğru tanı konulmuş hastalara eksiksiz uygulanan tedavi sonucunda hastaların %85,6 tekrarlayan tonsillit ataklarından kurtulduğu gösterilmiştir.
HVA yöntemiyle bademcik yıkanmasının yan etkisi veya riski varmıdır? Bazı hastalarımızda işlem esnasında öğürme refleksi nedeniyle zorluk yaşanabilmektedir. Boğazınızı uyuşturmak için kullanılan lidokaine veya yıkama işleminde kullanılan klorheksidine alerjiniz varsa aşırı reaksiyon gelişme riski vardır. İşlem sonrasında da geçici hafif ağrı olabilmektedir. Bunun dışında herhangi bir risk veya yan etki beklenmemektedir.
HVA yöntemiyle bademcik yıkanması nasıl yapılır? Bu yöntem özel tasarlanmış cihaz ile negatif basınç uygulanarak bademcikteki patolojik birikintilerin çekilmesinden ve aynı anda antibiyotikli solüsyonlarla basınçlı yıkamadan oluşmaktadır. Yıkama işlemi esnasında öğürme refleksi olacağından hasta aç olmalıdır. Hastaya işlem öncesi detaylı bilgi verilir ve onamı alınır. Hasta KBB sandalyesine oturtulur ve eğer lokal anestetik (uyuşturucu) ilaçlara alerjisi yoksa boğazına ilaç sıkılarak uyuşturulur. Hastanın eline istediğinde tükürebilmesi için böbrek küvet verilir. İşlem esnasında hastanın uyumu çok önemlidir ve tedavi başarısıyla doğrudan ilişkilidir. Doktor gerekli ekipmanı hazırladıktan sonra hasta ağzını geniş açar ve derin nefes alıp 5 saniye nefesini tutmaya çalışır. Hekim özel tasarlanmış cihazın gevşetme düğmesini basılı tutarak bademciğe yerleştirir ve düğmeyi bırakır. 1, 2, 3, 4, 5 diye sesli sayar ve gevşetme düğmesine basarak bademcikten ayırır. Bu esnada hastanın ani hareketlerden kaçınması çok önemlidir. Durulmasını istediği anda hasta müsait elini kaldırarak işaret eder ve hekim hemen aleti hastanın bademciğinden ayıracaktır. Aynı şekilde bademciğin diğer kısımlarına ve ikinci taraf bademciğe 3-4 defadan uygulanır.
İşlemin Tahmini Süresi: Tahmini işlem süresi 20 dakikadır.
İşlem 2-3 günde bir tekrarlanır ve tedavi birkaç seanstan oluşur.
Her nekadar zor bir işlemmiş gibi gözükse de tekrarlayan tonsillit ataklarına yakalanıp bir parça ekmek yemekten aciz kalmadan veya genel anestezi altında ameliyat olmadan daha zor olmadığı kesin.
İşlemin Alternatifleri: Sık tekrarlayan bademcik iltihapları her iltihap tekrarladığında antibiyotikle tedavi edilebilir. Ancak bu kadar sık antibiyotik kullanılmasının vücutta çeşitli olumsuz etkilerinin olacağının akılda tutulması gerekir.
Tercih edebileceğiniz diğer tedavi seçeneği ise genel anestezi altında (narkoz) Tonsillektomi ameliyatıdır (bademciklerin alınması)
Bademcik apsesinin tedavisi için ameliyattan başka bir yöntem yoktur.
HVA yöntemiyle bademcik yıkanması sonrası nelere dikkat etmeliyim? İşlem sonrası en az yarım saat yemek yenmemeli, su içilmemeli. Tedavi süresi içinde geniş spektrumlu antibiyotik kullanılmalı. Bir kür tedavi yapıldıktan sonra 3-4 geçtiğinde mutlaka hekiminize kontrole gelmeniz önerilir. Çünkü bazı durumlarda ikinci kür tedavi yapılması da gerekebilir. Tedavi sonrasında hastalık tekrarlarsa veya boğazla ilgili herhangi bir problem yaşanırsa kendi hekiminize başvurup konulan tanıyı ve yapılan tedaviyi tekrar gözden geçirmek gerekir. Bu durumda hekim immun yetmezlik, anatomik bozukluklar, laringofaringeal reflü gibi bazı özel durumlar açısından da inceleyecektir ve tonsillektomi (bademcik ameliyatı) tekrar gündeme gelecektir.
