Tarihte ekşiyen yoğurdun ekşiliğini azaltıp tüketilebilir hale getirmek amacıyla sulandırılan ayran Göktürklerden bu yana Türk toplumlarının simgesi olmuş içeceklerimizden biridir. Ayran, sağlığımızın korunmasında ve iyileştirilmesinde önemli desteği olan beslenmemizde mutlaka yer alsın dediğim içeceklerdendir. Bu nedenle de ayranın faydalarını şu şekilde sıralayabilirim;
Vücuttaki sıvı-elektrolit dengesine faydaları; Su içeriği nedeniyle vücudun hidrasyon yani sıvı dengesine katkı sağlar. Vücutta sıvı yetersizliği halsizlik, yorgunluk, baş ağrısı ve baş dönmesinin en önemli nedenlerindendir. Yetersiz su tüketimi, fiziksel aktivite ile kaybolan suyun yerine konmaması, bazı ödem söktürücü ilaçlar vücuttaki sıvı dengesinin bozulmasını sağlar. Sıvı dengesinin vücutta sağlanmasında elektrolitler de önemli rol oynarlar. Vücut elektrolitleri dediğimizde sodyum, potasyum, klor, kalsiyum, fosfor, magnezyum gibi mineraller akla gelmelidir. Elektrolitlerin vücutta sıvı dengesinin sağlanması, böbrek fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde çalışması, kan ve diğer vücut sıvılarının asit-baz dengesinin sağlanması, kalp-sinir-kas sistemlerinin sağlıklı bir şekilde çalışması gibi hayati görevleri vardır. Özellikle terlemenin ve buna bağlı sıvı-elektrolit kaybının fazla olduğu yaz aylarında su, sodyum, klor, kalsiyum, fosfor, magnezyum içeriği nedeniyle ayran mükemmel bir içecektir.
Sindirim sistemine faydaları; Yoğurdun sinbiyotik yani hem probiyotik hem de prebiyotik bir besin olmasından dolayı ayran da tartışmasız sindirim dostudur. İçeriğindeki sindirim dostu probiyotik bakteriler ve inulin dediğimiz prebiyotikten dolayı barsakların düzenli çalışmasını sağlayarak kabızlığa karşı koruyucudur. Benzer şekilde ishal durumunda da artmış barsak hareketleri vücutta sıvı, elektrolit dengelerinin bozulmasına, yararlı bakterilerin azalmasına yol açar. Bir de böyle bir hastalık döneminde yeterli enerji ve proteini alamadığımız düşünülürse ayran kurtarıcı bir içecek olacaktır. Bununla birlikte sindirim sisteminde sıkça görülen gaz, şişkinlik, ishal gibi belirtilerin olduğu laktoz intoleransı dediğimiz sütteki laktoz denilen şekerin sindirilememesi durumunda ayran tüketimi hafif laktoz intoleransı yaşayan kişilerde faydalı olacaktır. Sütten yoğurt yapılırken sütün içerisindeki laktoz laktik aside dönüşür ve yoğurdun sindirim dostu olmasını sağlar. Sonuç olarak ayranın içeriğinde az miktarda yoğurt ve su olduğunu düşünürsek gaz, şişkinlik gibi belirtilerin ayran tüketildikten sonra yaşanma olasılığının çok daha düşük olduğunu söyleyebilirim.
Bağışıklık sistemine faydaları; Yoğurdun içeriğindeki probiyotikler bağışıklık sisteminin güçlenmesini, kanser ve enfeksiyonlardan korunmayı sağlar. Genel olarak probiyotiklerden zengin fermente içecekler özellikle kolon kanserinden korunma görev alıp vücudun savunma sistemi hücrelerinin aktif olmasını sağlarlar.
Kilo kontrolüne faydaları; Sağlıklı bir sindirim sistemi kilo kontrolünün temel taşlarından biridir. Sindirim sistemi sağlığı ile birlikte yeterli kalsiyum tüketiminin zayıflamaya destek olduğu çalışmalarla desteklenmiştir. Bununla birlikte proteinler metabolizmanın daha hızlanmasını sağlar. Süt, kefir, ayran gibi içecekler protein içerikli içeceklerdir ve hem tokluk hissi verir hem de metabolizmayı hızlandırır. Tokluk hissi verdiğini söylerken su içeriği nedeniyle tüketilen ayranın mide de hacim kaplayıp gereksiz kalori alımını önleyeceğini unutmamalıyız.
Spor içeceği olarak ayran; Yoğurt, whey proteinleri açısından oldukça zengindir. Bu proteinlerin spor yapan bireylerde kas kütlesini arttırmadaki çok önemli fonksiyonları vardır. Dolayısıyla yoğurttan yapılan içecek olan ayranın hem whey proteinlerden zengin, hem de sıvı ve elektorolit (sodyum, klor vb.) kaynağı olduğundan sporcular ve spor yapanlar için mükemmel bir spor içeceğidir. Egzersizden sonra özellikle yağsız yoğurt, su, tuz, fesleğen veya nane ile yapılacak bir ayran tansiyonun düşmesini engeller; su, protein, sodyum, klor ve bitkilerden gelen potasyum desteği sağlayıp yorgunluğu giderir, kasların korunmasını sağlar.
Tüm bu faydalar ayranın sağlıklı beslenmedeki rolünün aslında ufak birer açıklamalarıdır. Bildiğimiz bu faydalı etkilerin yanında öğreneceğimiz çok fazlasının olacağını da düşünmekteyim. Beslenme ve diyet uzmanı olarak yemeklerle birlikte, öğün aralarında, spor sonrasında az yağlı yoğurttan yapılmış, az tuzlu bir ayranı beslenmenizden eksik etmeyin derim. Sağlıklı günler dilerim.
