Aile planlaması, temel kavram olarak ailelerin bilinçli ve sorumluluk taşıyarak, istedikleri zaman, bakabilecekleri, yetiştirebilecekleri sayıda çocuk sahibi olmalarıdır. Temel sağlık hizmetlerinden birisi olan aile planlaması hizmetleri, ailelerin kendi koşulları ve tercihleri için en uygun aile planlaması yöntemini seçebilmelerini sağlayacak bilgiye sahip olmalarını sağlamayı amaçlar.
Aile planlamasının amacı; anne ve doğacak çocukların sağlıklı olması ve gebeliğin, çocuk sahibi olmak istendiği zaman oluşmasıdır.
2 yıldan az aralıklarla yapılan doğumlar annenin vücut sağlığını önemli ölçüde bozmakta, gebelik sırasında riskleri artırmakta, hatta ara vermeden arka arkaya yapılan doğumlar anne ölümlerine neden olmaktadır. Ayrıca sık aralıklarla doğan çocukların anne karnında gelişmeleri tam olmamakta (düşük doğum ağırlıklı bebekler), sakatlık oranı yükselmekte, bakımları güçleşmekte ve bebek ölümleri artmaktadır.
Aile Planlamasının Amaçları
Anne Sağlığına Yararları:
• Sık aralıklarla çok sayıda gebelik oluşmasını önler.
• Sık doğuma bağlı ortaya çıkan kadın hastalıklarını önler.
• Zor doğuma bağlı tehlikeleri önler.
• İstenmeyen gebelikleri ve düşükleri önler.
• Annenin ruh sağlığını korur.
• Sonuçta anne ölümlerini azaltır, toplumda sağlıklı anne sayısı artar.
Çocuk Sağlığına Yararları
• Erken doğmuş çocuk sayısı azalır.
• Sağlıklı doğan bebek sayısı artar.
• Bebekler çok kısa aralıklarla doğmayacağı için daha az hastalanır daha sağlıklı olurlar. Bunun sonucu bebek ölümleri azalır.
• Aile yeterince ilgi gösterebileceği için çocuklar ruhsal yönden daha sağlıklı gelişirler.
• Çocukların ekonomik ihtiyaçları daha iyi karşılanır, eğitim imkanlarından daha çok yararlanırlar.
Topluma Yararları
Toplumun oran olarak önemli bir bölümünü kadınlar ve çocuklar oluşturmaktadır. Aile planlaması ile kadınların ve çocukların sağlıklı olması sonucu sağlıklı bir toplum oluşur.
Etkili olarak aile planlaması uygulayan toplumlarda nüfus dengeli ve planlı bir şekilde artar; böyle ülkeler Dünya ülkeleri arasında gelişmişlik açısından daha üst sıralarda yer alırlar.
"Uluslararası Aile Planlaması Federasyonu'nun (IPPF)" 1995'te kabul ettiği Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesi’ne göre (Madde 8); bütün kadınların, sağlığının korunması, güvenli anneliğin sağlanması ve gebeliğin güvenli sonlandırılması için gereken ve tüm kullanıcılar için ulaşılabilir, kabul edilebilir, kullanışlı ve ödeyebilecekleri bir bedel karşılığında bilgi, eğitim ve hizmetlere ulaşma hakkı vardır.
Tüm bireyler güvenli, etkili ve kabul edilebilir doğurganlığı düzenleme yöntemlerinden olabildiğince çoğuna ulaşabilme hakkına sahiptir.
Tüm bireyler, istenmeyen gebeliklerden korunma yöntemleri içinden kendileri için güvenli ve kabul edilebilir olanı özgürce seçmek ve kullanmak hakkına sahiptir. Tek bir korunmasız cinsel ilişkinin siklusun ovulasyon dönemine yakınlığına bağlı olmak üzere %25'lere varan yüksek gebelik riskine neden olabileceği bildirilmektedir.
AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERİ
Aile planlaması yöntemleri gebelikten korunma etkisi yüksek olan modern yöntemler ve gebelikten korunma etkisi düşük olan geleneksel(Doğal) yöntemler olmak üzere iki başlık altında toplanır.
I. Geleneksel (Doğal) Yöntemler
• Geri çekme
• Takvim yöntemi
• Vaginal duş
II. Modern Yöntemler
A. Hormonal Yöntemler
• Doğum kontrol hapları
• Aylık iğneler (Mesigyna)
• 3 aylık iğneler (Depoprovera)
• Norplant yani Derialtı implantı (İmplanon)
B. Bariyer Yöntemler
• Erkek prezervatifi (Kondom, kılıf, kaput)
• Diyafram
• Servikal başlık
• Spermisitler
C. Rahim içi araçlar (RIA, Spraller)
• Hormonsuz spraller
• Hormonlu spraller (Mirena)
D. Cerrahi sterilizasyon yöntemleri
• Kadınlarda tüplerin bağlanması (Tüp ligasyonu)
• Erkeklerde tüplerin bağlanması (Vazektomi)
E. Yeni Yöntemler
• Erkekler için doğum kontrol aşısı
• Seasonale (3 ayda bir adet gösteren haplar)
• Doğum kontrol flasteri (Evra)
• Essure
