İlk uygulandığı ve başarılı olduğu tarih olan 1978’ den günümüze tüp bebek tedavisinde çok olumlu gelişmeler yaşanmıştır. İlk uygulama yıllarında başarı oranları kısıtlı olan bu yöntemle günümüzde %40-45 klinik gebelik ve %25-30 eve bebek götürme oranlarına ulaşılmıştır. Her yıl başarı oranları %2- 5 artmaktadır. Ancak bu oranlar biz tüp bebek uzmanlarını ve bu tedaviye maddi ve manevi emek veren çiftleri hala yeterince mutlu etmemektedir. Gebelik oranlarının en az %80-90 olması hayaliyle araştırmalar hızla devam etmektedir.
Tüp Bebek Yöntemi ile Gebelik Şansı Ne Olmalıdır?
Şu an ütopik gibi görünse de %100 başarı asıl hedef olmalıdır. En azından embriyo transferine ulaşabilmiş olgularda tutunması kesin gözüyle bakılan embriyoların doğrulukla tespit edilebilmesi ve çoğul gebeliğe yer bırakmayacak şekilde tek bir embriyonun bunu başarması gerekmektedir. Endometrium (rahim duvarı)’ un bu sağlıklı ve tutunmaya hazır embriyoya açık olduğu transfer anını belirleyebilmek için de bir yol olmalı.
Tüp Bebek Yöntemi Nasıl Uygulanmaktadır?
Embriyo, döllenmiş yumurtaya verilen isimdir. Yumurtlama tedavisine başlanır, 3-4 günde bir ultrason ve kan tahlili ile ilaç dozları ayarlanır, follikül çapları 2 cm’ e yaklaşınca yumurtlama tetiklenir (Çatlatılır) ve 32-36 saat içinde vajinal yoldan ultrason eşliğinde uygulanan ince bir iğne yardımıyla yumurtalar toplanır ve bir tüpün içinde embriyoloğun ellerine teslim edilir. Bu nedenle tüp bebek adını alan bu yöntemde yumurta ile sperm ya tüpün içinde kendi kendilerine birleşmeleri için bekletilerek (klasik tüp bebek) veya spermin yumurtanın içine direk enjeksiyonu (Mikroenjeksiyon) ile dölleme yapılır. Döllenmiş yumurta, 16., 24., 36., 48. Saatlerde kontrol edilerek embriyo gelişimi takip edilir.
Çoğul gebelik oranı % 5’ in altında olmalı.
Bugünkü bilgi birikimimize dayanarak en iyi embriyoyu seçerek gebelik oluşturmaya gayret ediyoruz. Bu hem gebelik şansını arttırmak hem de çoğul gebelik oranını azaltmak için gereklidir. Ya tutmazsa diye 4-5 tane embriyoyu rastgele yerleştirmek hem bilim dışı hem de çoğul gebelik açısından son derece riskli bir yaklaşımdır.
En ‘’İYİ’’ Embriyoyu belirlemek için Neler Yapılmaktadır?
Artık embriyoları oldukça yakından tanıyoruz. Şekil, büyüklük, içerdiği hücre sayısı, parçacık sayısı, erken bölünme, hızlı ve sürekli ileriye doğru gelişme, çekirdek ve çekirdekçiklerin görünümü ve konumu gibi özelliklerine bakıp en iyi embriyoyu seçmeye çalışıyoruz.
Ancak bu yöntemler yeterli olmamalı ki %100 gebelik oranı elde edemiyoruz. Bu sorunu aşmak için yani tutunması kaçınılmaz olan en iyi embriyoyu belirlemek için çok ciddi araştırmalar sürüyor.
Daha keskin olmalı. Daha başarılı olmalı.
Embriyonun içinde yaşadığı kültür damlasının içeriğine bakarak ve moleküler özelliklerine dayanarak geliştirilmeye çalışılan yeni metotlar son derece umut verici ancak henüz deneysel aşamadadır. Yakın zamanda uygulamaya girmesini dört gözle bekliyoruz. O ana kadar elimizdeki en iyi yöntem şekil (morfoloji) değerlendirmesi olmaya devam etmektedir.
Embriyonun en iyisini seçmek yeterli midir?
Ne yazık ki hayır. Çünkü bu işin bir de rahim duvarı tarafı var. Endometriyum da embriyoyu kabul etmeye hazır olmalı. Tutunma (implantasyon) olayının moleküler belirteçleri tespit edilmeye başlandı. Yakında size en uygun transfer ‘dakikasını’ belirlemek mümkün olacak. Bir ‘TUTUNMA PENCERESİ’ deyimi kullanılmaktadır. Rahim duvarının embriyoları kabul etmeye hazır olduğu bir zaman aralığı vardır. Bunun öncesinde veya sonrasında en iyi embriyoyu yerleştirseniz de sonuç alamazsınız. Oysa bu pencerenin açık olduğu zamanda transfer yaparsanız gebelik şansı artacaktır. İşte umut verici bir başka araştırma alanı da tutunma penceresinin açık olduğu zamanı belirlemeye yarayan testlerin, göstergelerin belirlenmesidir.
Az ilaçla çok başarı el edilmeli. Risk ve yan etki olmamalı. Kısa sürmeli. Bir yolu olmalı.
Hali hazırda tüp bebek tedavisi için bir ilaç tedavi dönemi yaşanmaktadır. Yumurtlama arttırıcı (ovulasyon indüksiyonu) ilaçlar, yumurta koruyucu ve erken çatlamayı önleyici ilaçlarla birlikte kullanılmaktadır. Kısa protokol, uzun protokol, antagonist protokolü, doğal siklus vb her tedavi protokolünde hasta açısından en kısası 8 gün süren ilaç tedavi dönemi gereklidir.
İlaçsız Tüp Bebek Neden Yapılamıyor?
Doğal bir adet döneminde ilaçsız tüp bebek yapılabilir ancak %30’ dan fazla oranda erken çatlama ihtimali (LH kaçağı) ortaya çıkmakta ve gebelik şansı %10’ un altında olmaktadır. Doğal siklusun biraz ilaç tedavisi ile desteklendiği durumda da gebelik oranları %10 civarındadır.
Onla da olmuyor onsuz da. . .
İlaçsız tüp bebek adıyla popüler olan bir diğer yöntemde (IVM), yumurtaların hiç ilaç kullanmadan alınıp laboratuarda olgunlaştırılması hedeflenmiştir. Özellikle polikistik over sendromlu hastalar için uygun olduğu düşünülen bu yöntemle gebelik oranları ne yazık ki hayal kırıklığı yaratmıştır. Üstelik elde edilen yumurtaların olgunlaştırılamaması da söz konusu olabilmekte, bütün emekler boşa gitmektedir.
Bu nedenle ortalama 5-15 yumurta alınacak şekilde yumurtlama arttırıcı ilaçlar kullanılması gerekmektedir. Ayrıca bu yumurtaların eşzamanlı büyümesi ve vakitsiz çatlamaması için de GnRH analog veya antagonistlerinin kullanılması kaçınılmazdır. Uzun protokolde bir önceki adet döneminin ikinci yarısından başlayarak her gün cilt altı enjeksiyonu veya burun spreyi ile baskılama yapılmaktadır. Yumurtlama uyarıcı ilaçların da kullanılması gerektiğini hesaba eklersek toplam ilaç tedavisi süresi 3-4 haftayı bulmaktadır. Uygun durumlarda tedavi süresini ve enjeksiyon sayısını azaltmak için antagonist protokolü seçilebilir. Bu durumda 8-12 günde ilaç tedavisi sona ermektedir. Yine de her gün en az 2 enjeksiyon yapılması gerektiği unutulmamalıdır.
Hastalara DOST ilaçlarla minimal tedavi
Günümüzde ‘’Hasta Dostu’’ tedavi seçenekleri tercih edilmektedir. Özellikle minimal uyarma ya da yumuşak protokol adıyla en düşük dozda en kısa süre ilaç kullanımı tercih edilmektedir. Kişinin kendi kendine kısa bir eğitimle ve cilt altına uygulayabildiği iyi geliştirilmiş yeni enjeksiyonlarla tedavi uyumu ve başarısı artmıştır. İlaç uygulamaları ve etkinliklerinde mutluluk verici gelişmeler yaşanmıştır. Yine de geçmişe oranla çok kolaylaşmış olsa da günümüzde ilaç tedavisi hala zahmetli ve idealden uzaktır.
Tek doz ilaçla tüp bebek yapılsa. . .
Geliştirilmeye çalışılan bir ilaç tedavisi formu var ki hayali bile çok güzel. Tek defa enjeksiyonla hem yumurtlama artacak, hem erken çatlamayacak, hem de yetersiz yumurtlama cevabı veya aşırı cevap olmadan kişiye en uygun doz tek defada uygulanabilecek. Kulağa hoş geliyor doğrusu. Tüm bu amaçları tek uygulama ile başarmak için belki de akıllı molekül içeren bir ilaç kullanılmalı ve bu rekombinant/nano teknoloji ile geliştirilerek sunulmalı.
2019 yılı için hedef ne olmalı
Tüp Bebek tedavisi geçmişe oranla çok daha kolay ve etkin uygulanmakla birlikte, lüks sayılmayacak yeniliklerle 2019 yılında hedefimiz %100 sağlıklı tek gebelik olmaya devam edecektir.
