Yeme Bozukluğu Nedir?
Yeme bozuklukları tıbbi, sosyal ve psikolojik sorunlara yol açan, yaşam kalitesini olumsuz etkileyen yeme davranışı bozukluklarıdır.
Güzellik ve çekicilik algısındaki değişim yeme alışkanlıklarındaki değişimi beraberinde getirmiştir. Güzellik algısının zayıflık olduğu toplumlarda, ergen ve genç kadınlarda ve giderek artan sayıda erkeklerde sıklıkla görüldüğü dikkat çekmektedir.
Yeme bozukluklarından anoreksiya nervoza ve bulimiya nervoza, ruhsal kaynaklı ve bedensel belirtilerle ortaya çıkan psikolojik bir bozukluktur.
Anoreksiya Nervoza
Zayıf bir bedene sahip olma isteği, kilo almaktan korkma, beden imgesinde bozukluk ve adet kesilmesi anoreksiya nervozanın temel belirtileridir.
Beden imgesinde bozukluk, şişmanlama korkusunu içinde barındıran aşırı güçlü ve zihinden uzaklaştırılamayan bir düşüncedir.
Kişiler kilo kaybetmek için diyet yapmak haricinde çeşitli yöntemler denerler. Öncelikle normalde yedikleri yiyecekleri aşırı derecede azaltırlar ve çok ağır spor yaparlar. Daha sonra yedikleri yiyeceklerin kendilerine kilo aldırmaması için laksatif (ishal yapıcı) ve diüretik (su atıcı) ilaçlar kullanırlar.
Bireyler olmaları gereken kilonun %15 altındadır. Kilosu ne olursa olsun, kişi hala kendisini şişman görür ve ne kadar kilo kaybettiğinin farkında değildir.
Bulimiya Nervoza
Bulimiya nervozaya sahip kişiler, normal kilosunda, normal kilosunun çok az altında veya üstündedir. Bu kişiler kısa sürelerde çok fazla kalorisi olan yiyecekleri patlayacak gibi yerler ve arkasından kusarak veya laksatif ilaç kullanarak bu yiyecekleri vücutlarından atmaya çalışırlar.
Kişilerin bu davranışı sahiplenmesinin sebebi yine şişmanlama korkusudur. Anoreksiya nervozadan farkı bulimiya nervozada kişi daha sosyal ve dışa dönük bir kişilik sergiler. İlgi çekmeyi severler ancak özgüven problemleri vardır.
Yeme Bozuklukları Neden Olur?
Son yıllarda yapılan araştırmalarda, anoreksiya ve bulimiya nervozanın tek bir nedenden değil birçok nedenden dolayı oluştuğu ortaya çıkmıştır (Jimerson, Pavelski, Orliss, 2002). Genetik ve psikolojik yatkınlık, aile durumu ve sosyal koşullar risk faktörleri arasındadır.
Yeme Bozuklukları ve Cinsiyet Arasındaki İlişki
Kişilerin ortalama %30’unda yeme bozuklukları görülebilir. Kadınlarda erkeklere oranla 1,5 kat daha fazladır. Bunun sebebi kadınların ergenlik döneminde yaşadığı bedensel değişim olabilir. Kişiler bu dönemde kilo alır ve toplumun idealinin dışında kalır. Kadın bu dönemde çevreden daha zayıf olmasına yönelik bildirim alırken, erkek daha kaslı bedeni olmasına yönelik bildirim alır. Bu da kadınlarda yeme bozukluğunu erkeğe oranla artış göstermesine sebep olabilir.
Yeme Bozuklukları ve Aile Faktörü
Ergenlik döneminde erkeklerde yeme bozukluğunu tetikleyen durumların, aile tarafından aşırı kontrol edilme ve cinsel istismar, kızlarda ise cinsel istismar olduğu belirtilmiştir (Fonseca, Ireland ve Resnick, 2002). Aile ilişkilerindeki yetersiz doyum ilişkisi de yeme bozukluklarının ortaya çıkışını etkilemektedir.
Yeme Bozuklukları ve Kişilik
Kendi hayatı üzerinde kontrol sahibi olmayan kişilerde yeme bozukluğu ortaya çıkabilir. Kişi bu durumda kontrol edebileceği alanı bedeni ve kilosu olarak seçer.
Benlik değeri de yeme bozukluklarının ortaya çıkışında etkilidir. Araştırmalar, anoreksiya ve bulimiya olan kişilerin benlik değerlerinin diğer kişilere göre daha düşük olduğunu göstermektedir. Bu kişiler kilo kaybettikçe daha değerli olacaklarını düşünürler.
Yeme Bozuklukları ve Sosyokültürel Faktörler
Yeme bozukluklarının artışındaki en önemli faktörlerden biri sosyokültürel etkilerdir. “Ne kadar zayıf olursan o kadar güzel olursun,” algısı, yazılı ve görsel basın aracılığı ile kişilere yansıtılmaktadır.
Anoreksiya Nervoza Nasıl Anlaşılır?
Kişiler aşırı diyet ve spor yapmaya başlarlar. Kilo alıp almadığını kontrol etmek için sık sık tartılır ve aynaya bakarlar. Zayıflıklarının tehlike boyutuna geldiğinin farkına varmazlar. Cinselliğe ilgi azdır, adet dönemi düzensizdir veya kesilmiştir. Tedavi olmak istemezler.
Bulimiya Nervoza Nasıl Anlaşılır?
Kusma davranışının sonucu olarak dişlerde çürüme, parotis bezi büyümesi, mide genişlemesi, yemek borusunda zedelenme, karın ağrıları ve kalp yetersizliği ortaya çıkar.
Yeme Bozukluklarında Karşılaşılan Tıbbi Sorunlar
Tansiyon düşüklüğü, nabız düşüklüğü, ritim bozuklukları, kalp kaslarının erimesi
Yemek borusu hasarları, vücutta şişkinlik, kabızlık, barsak bozuklukları
Adet düzensizliği ve kesilmesi
Kemik erimesi ve kemiklerde çabuk kırılmalar
Dişlerde çürüme ve diş minelerinde erime
Kansızlık
Yeme Bozuklukları ve Tedavisi
Yeme bozukluklarının tedavisinde tek bir yöntem kullanılmaz. İlaç tedavisi ve diğer tıbbi alanlardan alınacak destek ile psikoterapi birlikte yürütülmelidir.
Psikoterapide kişinin yeme davranışı ile ilgili yanlış düşünce ve inançlarının değiştirilmesi, olumsuz vücut algısının değiştirilmesi ve özgüvenin oluşturulması hedeflenir.
Psikolog
Gonca BAĞLAR
