AFFEDEBİLMEK
En sevdiklerimiz en çok incittiklerimiz değil midir? Çok nadir insan eşi tarafından incinmişlik, hayal kırıklığı, ihanete uğramışlık, yüzüstü bırakışmışlık ya da haksızlığa uğramışlığı hissetmemiştir. Kişilerarası ilişkilerde tek istediğimiz kendimizi güvende hissetmek diğerlerinden destek almak ve yalnız olmadığımızı bir arkadaş ya da eşimiz olduğunun getirdiği rahatlatıcı duyguları yaşamaktır. Ancak hangimiz sorunsuz bir ilişkinin sağlıklı olduğunu söyleyebilir. İlişkilerde çatışmaların ortaya çıkması normaldir ancak tabii ki bu çatışmaların nedeni, bunun bizim nasıl algıladığımız ve nasıl çözüldüğü de önemlidir. Hepimiz ilişkilerimizde çatışmalar yaşamışızdır ve genellikle bu durumlarda karşımızdakini suçlama yönelimimiz olduğunu fark etmişizdir. Burada önemli olan bu çatışma ya da suçlamalarla nasıl başa çıkacağız? Ben kendimi bu ilişkiden uzak tutarak mı çatışmayı çözüyorum? Yoksa zaman zaman affedebilsem unutabilsem mi diyorum?
Affetmek zengin bir felsefe tarihine sahiptir. Ama ne yazık ki affetmenin psikolojik sağaltımlarda önemi günümüze kadar tam anlaşılamamıştır. Ancak özellikle klinik ve danışmanlık alanlarında son 10 yılda affetme ile ilgili çalışmalar hız kazanmıştır. Affetmek psikolojik olarak iyi hissetmemizi sağlar, depresyon, kaygı, düşmanca duyguları azaltır ve evlilik uyumunu arttırır.
Affetme suçlanan biriyle ilgili tutum ve duyguların değişme sürecidir. Kişiler arası ilişkilerde affetmeyi bir çeşit değişimler demeti olarak tanımlayabiliriz. İlişkide suçlanan bir eşe karşı intikam alma duygusunu azaltır. Yaralayıcı incitici davranışlarına rağmen suçlanan için iyi niyet ve uzlaşma sağlama gücüdür. Aslında bir anlamda negatif duyguların merhameti de içeren pozitif duygularla yer değiştirmesidir.
YAKIN İLİŞKİLERDE AFFEDEBİLMEK
Yakın ilişkilerde incitici, yaralayıcı kendimizi kötü hissettiren bir davranış ya da tutumla karşılaştığımızda bunlar için yapıcı eylemlerde bulunma istekliliği ve yıkıcı eylemlerde bulunma isteğini bastırma istekliliği gibi tanımlanabilir. Kuşkusuz burada tanımlanan affedici tutumun gösterilmesi eşlerin ilişkiden memnuniyet düzeylerine, ilişkinin işlevselliğine ve ilişkiye bağlılık gibi ilişkisel faktörlere de bağlıdır. Affetme köprüsünün kurulması evliliğin işleyişini daha iyi anlayabilme gücünü geliştirmeye bağlıdır.
Yakın ilişkilerde eşi affedebilmek için kişinin eşi tarafından incitilmiş ya da haksızlığa uğramışlığı bilinçli olarak yaşamış olması gerekir. Eğer yaralanmışlık olmazsa ortada affedilecek bir durum olmaz. Bununla birlikte eşin kasten incitildiğine ya da ihmal edildiğine inanması da gereklidir. Affetmek için gücenme ve öfke duygularının, misilleme isteğinin üstesinden gelmek önemlidir ama tabii ki bunlar affetmenin sadece bir boyutudur. Affedebilmeyi başarmak diğer eş tarafından, karşısındaki partnerin sınırlarını, kişiliğini ihlal edici davranışları aracılığıyla partnerine hissettirilen daha iyi bir muameleyi hak etmediği duygusunun üstesinden gelebilmektir.Kişinin kendisi hakkındaki olumsuz duygularının üstesinden gelebilmesi ise ihlal edici davranışların neden olduğu içsel bariyerin kaldırılması ile mümkündür. Affetme ihlal edici kişiden kaçınma gücünün üstesinden gelebilmektir. Affedememeyi yenmek güçlü bir kaçınma güdüsünden kurtulmayı başarabilmektir.
Bazı davranış problemleri affetmenin gerçekleştirilmesini zorlaştırır. Örneğin, çiftler onları sıkıntıya sokan, soruna odaklı davranış şekillerini gösterirler. Bunlara bir örnek verirsek; “kısasa kısas” tarzı etkileşimden bahsedebiliriz. Eğer eşler bu etkileşim şeklinin dışına çıkabilirlerse affedebilme sürecine girebilmeleri mümkün olur. Affetmenin esası suçlananın gerçekten iyi niyetli bir tutumla görülebilmesidir. Affetme bu yüzden suçlanan eşe karşı olumlu duyguların ya da merhamet duygularının güçlenmesini gerektirir.
Affetme Ve Uzlaşma
Uzlaşma ya da ilişkinin onarılması affetme sürecinin bir bölümüdür. Af davranışsal bir sonuç yaratır. Tek başına af uzlaşma var olmasa da intikam duygularında azalma ve niyet üzerinde etkilidir. Suçlanan için iyi niyetlerin artmasıdır. Affetme tek taraflı bir süreçtir ama uzlaşma her iki tarafın da kabul ettiği iki taraflı bir süreçtir.
AFFETME VE ÇATIŞMA ÇÖZÜMÜ
Çatışma çözümü başarılı ilişkilerin bir bileşenidir. İlişkideki taraflardan birinin kişisel sınırlarının ihlal edilmesi o kişide kızgınlık ve öfke duygularının ortaya çıkmasına neden olur ki bu da sıklıkla çiftlerde çatışma yaratmakta, başarılı çatışma çözüm yöntemlerinin uygulanmasını engellemektedir. Buna karşın eşi bu ihlalleri yüzünden affetme acı ve zarar verici ilişki tarzlarını içeren sahte bir yakınlaşmaya da yol açabileceği görülmüştür. Bu yüzden uzun dönemli ilişkilerin getirilerinin yanı sıra kısa dönemdeki etkileşimin özellikleri de affetmenin niteliği üzerinde önemli bir belirleyicidir. Yani kısa bir dönemdir birliktesinizdir ama etkin sorun çözme yöntemlerini kullanıyorsunuzdur böylece karşınızdakini affetmeniz kolaylaşıyordur. Buna karşın uzun süredir birliktesinizdir ve çatışmaları çözmek yerine içinizde biriktiriyor eşinize karşı intikam duyguları besliyorsunuzdur. Çatışmaların çözümü ve hataların affedilmesi; özellikle partnerlerden biri karşılıklı negatif etkileşim döngüsünden vazgeçtiğinde, diğerinin de olumsuz davranışlarını muhtemelen daha az sürdürebilmesi ile mümkündür. Kısacası, affetme için için yanmaya devam eden unutulamayan ihlallerin yönetiminde, çok da yeterli olmayan çatışma çözme stratejilerinin kullanımında kısa devre etkisi yapabilir. Bu yüzden, genellikle evliliğin ilk dönemlerinde sorunların sıklıkla görülmesinin bir nedeni olarak farklı sorunla başa çıkmaz tarzları kullanılmasını gösterebiliriz. Taraflar farklı yollarla çatışmalarını çözerler ve bu çözümler birbirlerine uymayabilir, kısacası etkisiz çatışma stratejileri kullanıyor olabilirler. Ancak özellikle, eşlerden birinin eşin ihlalini affettiğini bildirmesi de ilişkide etkili çatışma çözümüne yol açar diyemeyiz. Eğer affetme sürecinin tamamlanmamışsa ya da affetmenin doğru tanımlanmamışsa, bu durum dıştan, davranışsal olarak affetmiş görünen birinin içsel olarak olumsuz duyguları sürdürdüğü anlamına gelebilir.
Sağlıklı olmanın herhangi bir hastalığı olmadığı anlamına gelmemesi gibi affetmenin de affetmezliğin yokluğu değildir. Affetme genellikle ilişkisel bir bağlamda meydana gelir ve ilişkinin doğası yakınlığı, kalitesi affetme ile ilişkilidir. Affetmenin evliliği ve aileyi nasıl etkilediği üzerine yapılan çalışmalara göre aile affetmeyi öğrendiğimiz ilk yerdir. Ve sağlıklı aile ilişkilerinin desteklenip sürdürülmesinde affetme kritik bir öneme sahiptir.
Şunu da iddia edebiliriz ki; eşi affetmeyi kolaylaştıran faktörlerden biri de empatidir. Empatiyi gerçekleştirebilmek işbirliği, diğerlerini düşünebilme yetisini ve öfkenin bastırılmasını kolaylaştırabilir. Empati birincil olarak diğer kişinin bilişsel perspektifinden bakabilme becerisidir.
Affetmenin Yararları
Duygularda olumlu değişiklikler yaparak psikolojik iyileşmeye yardım eder.
Ruhsal ve zihinsel sağlığı destekler.
Suçlayan ve suçlanan arasındaki uzlaşmanın oluşmasına yardım eder.
Unutmayalım ki affetmek affedilmezliğin azaltılması, unutmak ya da önemsememek değildir. Sadece içimizdeki kinin bırakılmasıdır.
Neyi affetmeniz ve affetmemeniz gerektiği kararını verebileceğiniz, affetmek istediklerinizi affedebileceğiniz sağlıklı ilişkiler diliyorum.
Psikolog Nilüfer YALINÇETİN
