Tüp bebek tedavisi ve aşamaları

Tüp bebek yönteminde, tedavinin başlıca beş aşaması vardır:

. Yumurtaların geliştirilmesi ve olgunlaşması

. Yumurtaların ne zaman toplanacağının ayarlanması

. Yumurtaların toplanması

. Yumurtaların laboratuvarda spermle birleştirilmesi (döllenme)

. Oluşan embriyoların anne rahmine yerleştirilmesi

 Yumurtaların geliştirilmesi ve olgunlaşması

Yumurtalıklardan fazla sayıda yumurta gelişimini sağlamak için çeşitli ilaçlar kullanılır. Çünkü; genelde kadınlarda bir siklus süresinde sadece bir yumurta gelişir. IVF tedavisinde ne kadar çok yumurta geliştirilebilirse başarı şansı o oranda artar.

Bu ilaçlar yumurta gelişimini uyarmak için, adet döneminin ikinci veya üçüncü günü başlanılarak 9-12 gün süre kullanılır. Bunların öncesinde veya birlikte yumurtalıklar üzerindeki beynin baskısını ortadan kaldırmak için de ilaç tedavisi gerçekleştirilir.

Yumurtalar, folikül adı verilen küçük kistler içerisinde gelişir. Bu foliküller, büyümeleri ile orantılı estradiol hormonu salgılarlar. Folikül içindeki yumurtanın görülmesi mümkün değildir, ancak ultrasonografi ile foliküllerin büyümesi takip edilir. Tedavinin belli günlerinde estradiol hormonu kontrol edilerek, yumurtaların gelişimi takip edilir. Yumurtlama yaklaştıkça bu hormona bakılma sıklığı artar.

Foliküllerin gelişimi, sayısı, hastaya vajinal ultrasonografi yapılarak takip edilir. Toplanan yumurta sayısı ultrasonografide görülen miktardan farklı olabilir.

Yumurtaların ne zaman toplanacağının ayarlanması

Ultrasonografi altında, hCG (yumurta çatlamasını sağlayan ilaç) enjeksiyonunu takiben 35. saatte yumurtalar toplanır. Kanda estradiol hormonu ölçümü ile foliküllerin büyüklüğü ve sayısı yumurta toplama zamanının belirlenmesinde önemlidir.

Human koryonik globulin (hCG; pregnyl, profasi), yumurtaların en son olgulaşmasını ve çatlamasını sağlayan LH hormonu etkisine sahiptir. Yumurta toplanmasına karar verilen zamandan 34 - 36 saat önce yapılır.

 Yumurtaların toplanması

Yumurta toplama günü, çiftlerin mutlaka belirlenen zamanda tüp bebek labaratuvarında bulunmaları gereklidir. İşleme gelmeden önceki gece hastanın saat 24:00'den sonra hiçbir şey yiyip içmemesi şart. Genel anestezi altında, ameliyathane şartlarında, transvajinal ultrasonografi yardımıyla, vajinal yoldan yumurtalıklara ulaşılarak yumurtalar toplanır. Foliküller ultrasonografide görüntülendikten sonra, iğne ile teker teker içlerine girilerek içerikleri özel solusyon içeren tüp içine aspire edilir.

Bu tüp hızlıca mikroskop altında yumurtaları bulmak için hazır bekleyen embriyoloğa ulaştırılır. Toplanan yumurtalar inkübator adı verilen özel bir dolaba yerleştirilir. Bir çok hasta işlemden birkaç saat sonrasına kadar uyku hali, bulantı, kusmadan yakınabilir. Hasta kısa zamanda düzelir ve evine gidebilecek hale gelir. İki, üç gün kasıklarda adet ağrısına benzer bir ağrı hissedilebilir. Bununla birlikte sızıntı veya damla şeklinde hafif bir kanama olabilir. Bu tür ağrılar için parasetamol içeren ilaçlar kullanabilir.

Yumurta toplama zamanına karar verildiği gün, hastanın eşi de sperm alınması için kliniğe çağırılır. Yumurta toplama işlemi öncesinde üç ila beş günlük cinsel perhiz olması önemlidir. Spermler, masturbasyon aracılığı ile hastanın eşi için özel hazırlanmış odada alınır ve laboratuvarda bir işlemlerden geçirilerek en kaliteli spermler kullanılmak üzere seçilir.

 Yumurtaların laboratuvarda spermle birleştirilmesi (döllenme)

Bundan sonraki işlemler; hastaya tüp bebek veya mikroenjeksiyon yapılmasına göre birtakım farklılıklar gösterir.

IVF (Tüp Bebek Yöntemi): Her yumurtanın yanına yaklaşık 100 bin ile 200 bin arası sperm konulur. Bir spermin yumurtanın içine kendi başına girerek, döllenme işlemini gerçekleştirmesi beklenir. Döllenmiş yumurta hücreleri bölünerek embriyoyu geliştirir. Embriyolar her gün kontrol edilerek iki, üç gün laboratuvar şartlarında büyümeleri sağlanır. IVF; genellikle tüplerinde tıkanıklık nedeniyle gebe kalamayan hastalarda tercih edilen bir tedavi yöntemi.

Assisted hatching: Embriyolog tarafından uygulanan bu teknik, yumurtanın en dış zarının mikroskop altında lazerle açılarak embriyonun, rahim duvarına yerleşmeden önce çıkmasını kolaylaştırır.

Fertilizasyon ve implantasyonun tanımı: Fertilizasyon döllenmeyi, implantasyon ise rahim iç yüzüne tutunmayı ifade eder.

Oluşan embriyoların anne rahmine yerleştirilmesi

Yumurtalar toplanıp döllenme işlemi gerçekleştikten iki, üç gün sonra oluşan embriyoların iki ya da üç tanesi normal jinekolojik muayeneden çok daha kolay, ağrısız ancak çok steril ve hassas bir şekilde anne rahmine özel kateterle yerleştirilir. Bu işlem yaklaşık 10 dakika sürer. Verilen embriyoların sayısı, kalitesi, olabilecek çoğul gebelik riskleri ve alınabilecek önlemler konusunda çifte ayrıntılı bilgi verilir. Yaklaşık yarım saat istirahat eden hasta evine gidebilir. Bu dönemde cinsel ilişki uygun değildir.

Çok sayıda yumurta elde edilen hastalarda üçten fazla sağlıklı embriyo elde etmek mümkün. Bu sağlıklı embriyolar dondurularak üç yıl kadar saklanabilir ve yine bu hasta için kullanılabilir. Bu embriyolar -196 derecede dondurularak çok özel koşullarda saklanmakta ve istenildiği anda tekrar hastanın rahimine yerleştirilebilir. Amaç bu ana kadar olan işlemleri yapmadan dondurulmuş embriyolar ile hastanın tekrar hamile kalmasını sağlamaktır. Ancak dondurulan embriyolar çözüldükten sonra her zaman iyi kalitede çıkmayabilir ve bu durumda da transfer edilmeyebilirler.

Hamileliğin devamını sağlamak için hastaya progesteron içeren vajinal fitil, iğne veya hCG enjeksiyonları önerilir. Klinikten çıkışta hastaya ilaçların tarifini ve ne zaman gebelik testi vereceğini gösteren bir liste verilir.

Gebe kalma şansı hastanın yaşı, tanısı ve hangi tedavi yönteminin uygulandığına bağlı olarak değişir. Bu şans 40 yaşı geçen bir kadında %25 iken, genç ve önemli sorunu olmayan, sadece tüpleri tıkalı kadında %60'a kadar çıkmaktadır. Hastanın adet görmesi gebelik olmadığı anlamına gelmez. Kesin tanı; kanda hassas gebelik testi (yumurta toplanıldığı tarihten iki hafta sonra kanda beta - hCG hormonu tayini) ile konulur. Bundan 2 hafta sonra da USG ile rahim içerisinde gebelik kesesi veya keseleri ve durumları izlenir.

Yardımcı üreme teknikleri ile elde edilen gebeliklerde de, aynı spontan gebelikler gibi biyokimyasal gebelik, düşük, dış gebelik gibi komplikasyonları olabilir. Birden fazla embriyo rahim içine yerleştirildiğinden bu tedavilerde çoğul (ikiz, üçüz) hamilelik oranı %20-25 dolayındadır ve bunların önemli bir kısmını ikiz hamilelikler oluşturur. Üçüz, dördüz gibi daha yüksek sayılı hamilelikler ise özel yaklaşımlar gerektirir. Bu tedavilerle elde edilen bebeklerdeki anomali oranı normal popülasyondaki gibi %1 oranındadır.