Tiroid bezi boynun orta hattında kelebek şeklinde, ufak bir bezdir. Tüm vücut fonksiyonlarının düzenleyicisi olarak görülür. Eğer tiroid hormonu fazla salgılanırsa metabolizma hızlanır ve hipertiroidi gelişir. Hipertiroidi durumunda kalp hızı artarak çarpıntı şikâyeti oluşurken, bağırsak hareketi artar ve ishal sıkça görülür. Eğer tiroid hormonu çok az salgılanırsa bu duruma hipotiroidi denir. Hipotiroidi durumunda metabolizma yavaşlar, kalp hızı yavaşlar ve barsak hareketleri azalarak kabızlık görülür.
Tiroid bezinin çalışması beyinde bulunan ve hipofiz adı verilen bir bezden salgılanan TSH hormonu ile kontrol edilir. Kan dolaşımındaki tiroid hormonları (T4 ve T3) azalınca hipofizden TSH salgısı artar ve bu hormon tiroid bezinden tiroid hormon salgısını artırır. Tersine, eğer dolaşımda T4 ve T3 artarsa hipofizden TSH salgılanması azalır.
Bazı Tiroid Bezi Hastalıkları
Guatr: Tiroid bezinin büyümesi guatr olarak adlandırılır. Ergenlik çağında ve hamilelikte tiroid bezi büyüyebilmektedir. Nodüler guatrlı hastalar iyotlu tuz ve iyot içeren öksürük şurupları kullanmamalıdır. Nodüler guatrlı hastalar iyotsuz tuz tüketmelidirler.
Tiroidit: Tiroid bezinin iltihabına denir. Bezde ağrı görülür.
Subklinik Hipotiroidi (SKH): Genellikle sT3 ve sT4 düzeyleri ve yüksek TSH seviyesi ile karakterizedir. Çoğunlukla asemptomatiktir. En sık rastlanan hipotiroidi tipidir.
Tirotoksikoz: Serumda sT4 veya sT3 veya ikisinin birlikte artmasına bağlı olarak metabolizma hızının artmasına ve hiperaktivite gelişimine yol açan klinik durumu ifade eder.
Hipertiroidizm Tanısı
Hipertiroidi tanısı için kanda tiroid hormonlarına (T4 ve T3) ve TSH düzeyine bakılır. Kanda T4 ve T3 düzeyleri yüksek, TSH ise düşük bulunursa hipertiroidi teşhisi konur.
Hipotiroidizm Tanısı
Kan dolaşımında tiroid hormonları (T4 ve T3) düşük olduğundan metabolizma yavaşlar ve bu duruma bağlı şikâyet ve belirtiler ortaya çıkar. Hipotiroidiye neden olan hastalıkların başında Hashimoto tiroiditi denilen ve tiroid bezinin nedeni bilinmeyen bir şekilde hasara uğramasıyla oluşan bir hastalık vardır.
TSH düzeyi normalin üzerinde (>4 IU/L) çıkarsa bu hastada hipotiroidi vardır. Serbest T4 düzeyleri ise kanda düşük bulunur. Serbest T4 düzeyi düşük, TSH düzeyi yüksek bir hastada aşikar hipotiroidi vardır. Sadece TSH yüksek ancak T4 ve T3 düzeyi normal ise buna subklinik hipotiroidi denir. Bu durum hafif derecede tiroid yetmezliğidir, ancak tedavi edilmesi gerekir. Tedavi edilmezse % 5 hastada aşikar hipotiroidiye neden olur. Serum T3 düzeyleri değişkendir ve bazen normal sınırda olabilir. Aşikar hipotiroidide TSH genellikle > 20 IU/L’dir. Subklinik hipotiroidi de ise TSH 4-20 IU/L arasındadır. hipotiroidhastaların % 30-40’ında anemi % 15’inde demir eksikliği saptanır. Ayrıca B12 vitamin eksikliği de olabilir.
Tiroid hastaları doktor kontrolünde uyguladıkları ilaç tedavisinin yanı sıra beslenmelerine de dikkat etmek durumundadırlar. Bu yüzden bireyin yaşam tarzına, hastalık durumuna ve kullandığı ilaçlara göre beslenme programı ayarlanmalıdır.
TİROİD HASTALARI NASIL BESLENMELİDİR?
Öncelikle İyot, tiroid fonksiyonları için elzem bir mineraldir ve tükettiğimiz birçok besinin içerisinde bulunmaktadır. Eğer ihtiyacımızdan fazla alınırsa otoimmün tiroid hastalığına neden olabilmektedir.
Hipotiroidi olanların iyotlu tuz, hipertiroidi ve nodüler guatırı olanların aşırı iyot alımında hashimato tiroidi oluştuğu için iyotsuz tuz yemeleri gerekmektedir.
E vitamininden zengin beslenmede iyodun emilimini artırmaktadır.
Çinkodan zengin badem, deniz ürünleri, et, karaciğer, tavuk, hindi, fındık, ay çekirdeği, süt ve yumurta yeme alışkanlıklarınız arasında olmalıdır.
Selenyumundan yetersiz beslendiğimizde kanda T4 ve TSH hormonu yükselir, T3 hormonu düşer. İyot ve selenyum eksikliği birlikte görülürse hastalığın şiddeti daha da artmaktadır. Selenyum seviyesinin düşmemesi için balık, karides, hindi ve dana eti, mercimek, mantar, susam, ceviz, ay çekirdeği tam tahıllar selenyum kaynağı besinler arasındadır.
Deniz ürünleri, sarımsak, su teresi, yumurta sarısı, maydanoz, kayısı, mantar, bira mayası genel olarak tiroid fonksiyonları için faydalı besinlerdir. Fakat Kandida enfeksiyonu varsa mantar ve bira mayasından uzak durmakta fayda vardır.
Günde 2-2.5 litre su tüketmelidirler çünkü en çok karşılaşılan ödem problemidir.
Tiroid bezinin iyi çalışması için sebze ve meyve daha fazla yenmeli, yeteri kadar proteinli alınmalıdır. Proteinin yeteri kadar alınması tiroid bezinin çalışmasını olumlu etkiler.Özellikle haftada iki defa yağlı balık yiyerek omega 3 yağ asitlerinden yeteri kadar alınmalıdır. Hindistan cevizi, balık ve keten tohumu da tiroid bezinin çalışmasını olumlu etkiler.
Sebze ve meyve ile yeteri kadar A, C ve E vitamini gibi antioksidan vitaminleri alanlarda tiroid kanseri daha az görüldüğünden bol sebze ve meyve tüketilmelidir.
UZAK DURULMASI GEREKEN BESİNLER
Tiroid hormonlarının çalışmasını azaltan yiyecekleri; beyaz lahana, kara lahana, karnabahar, brokoli, turp, brüksel lahanası, hardal, soya fasulyesi ve yer fıstığı olarak sayabiliriz. Bu besinlerin tüketim miktarı kadar çiğ tüketilmemesine de dikkat edilmelidir. Pişirildiklerinde guatrojen madde miktarı azalacağından daha sağlıklı olacaktır.
Hipertiroidi olanlar süt, peynir, deniz mahsulleri, mor lahana, turp, kuruyemiş
tüketimini azaltmalılar. Çay, kahve, alkol ve nikotin metabolizma hızını artıracağından tüketmemeye çalışmalılar.
Son Olarak Kimler İyotlu Tuz Tüketmelidir?
Vücudumuzda boynumuzun ön tarafında bulunan tiroid bezinin yeterli hormon salgılayabilmesi için günlük en az 150 mikrogram iyodun gıdalar ve suyla alınması gerekir.
Önceden bilinen bir tiroid hastalığı olmayan çocuklar, erişkinler ve gebe kadınlar iyotlu tuz tüketmelidir.
Bebeğin annesinden emdiği sütte bulunan iyot onun beyin gelişimi için çok önemlidir. Yeterli iyot anne sütüyle alınmazsa beyin gelişimi iyi olmamaktadır. Bu nedenle emziren annelerin iyotlu tuz yemeleri veya iyot alımını yeteri kadar yapmaları gerekir. Eğer anne sigara içerse sütle bebeğe iyot geçişi azalmaktadır. Bu nedenle emzirirken sigara içmek sizin kadar çocuğunuz için de zararlıdır.
Peki Kimler İyotsuz Tuz Tüketmelidir?
Nodüler guatrı, hipertiroidisi, hipotiroidisi olan hastalar özellikle iyotsuz tuz tüketmlidir.İyotlu tuz tüketen nodüler guatrlı bir hastada alınan iyot, nodülun fazla çalışmasına ve hipertiroidiye (terleme, çarpıntı, zayıflama, sinirlilik, ellerde titreme ile kendini gösterir) neden olmaktadır. Yine anti-TPO antikoru kanlarında yüksek olan kişiler iyotlu tuz yediklerinde tiroid bezinin az çalışmasına neden olmaktadır.
