Sezaryen bugün dünya üzerinde en sık yapılan operasyondur.Gelişmiş anestezi ekipman,ilaç ve teknikleri,cerrahi gelişmeler ve ameliyat sonrası bakımla riski son derece düşük bir operasyon kabul edilebilir ancak yine de ‘büyük ameliyat’ grubunda yeralır. Gerektiğinde hayat kurtaran bir müdahale olmasına karşın tıbbi bir gereklilik olmadan sezaryen uygulaması doğru değildir.
Sezaryen doğum eyleminin herhangi bir safhasında gerekli olabilir ve hemen her şartta acil olarak uygulanabilir.Böyle durumlarda bazı farklılıklar olsa da sezaryen operasyonunda işlemler büyük oranda birbirine benzer.
Burada planlanmış (elektif- randevulu) bir sezaryende yaşayacaklarını hakkında bilgi vermeyi uygun buluyoruz.
Hastaneye giderken: Sezeryanların sabah saatlerinde yapılması genelde tercih edilir.Bunun nedeni operasyon öncesi kesin bir gereklilik olan açlık süresidir. En az 6 saatlik kesin bir açlık süresi gereklidir.Bu durumda öğleden sonra yapılacak bir sezeryanda anne adayının gün boyu aç kalması gerekir ki bu durum miadında bir gebe için kolay katlanılabilir değildir.
Operasyon için belirlenmiş saatten en az bir saat önce hastanede bulunmanızda yarar vardır.Çantanızda ‘doğuma hazırlık’ başlıklı bölümümüzde anlattığımız eşyaların bulunması iyi olur.Planlanan anestezi türü ne olursa olsun (epidural ya da genel) sezaryen öncesi en az 6 saatlik açlık gereklidir.Bu kesin bir açlıktır ve en iyi (oruç gibi) şeklinde tanımlanabilir. Anestezi altında refleks kusma olabilir ve bu durumda mide içeriğinin akciğere kaçması (aspirasyon) söz konusu olabilir.Aspirasyon tedavisi oldukça zor ve ağır olan özel bir akciğer enfeksiyonuna (Aspirasyon pnömonisi) neden olur.Hastaneye giderken gebeliğiniz boyunca yapılan tetkikler ve takip bilgilerinizi içeren bir dosyanız varsa yanınıza almanız da önemlidir.
Hastanede hazırlık: Odanıza yerleştikten sonra dosyanızın sizinle ilgilenen hemşire tarafından doldurulması için bazı bilgiler vermeniz gerekir. Ameliyat öncesi bazı rutin kan tetkikleri yapılabilir ve size yapılacak müdahaleyi( sezaryen operasyonu) için doktorunuza izin verdiğinizi belirten bir onay formu imzalamanız istenir.Bu doktorunuzun sizi ameliyat edebilmesi için kesinlikle gereklidir .Daha sonra anestezi uzmanı sizinle konuşur,gerekli muayeneleri yapar ve size operasyon sırasında uygulanacak anestezi yöntemi hakkında bilgi verir.
Sezaryen öncesi lavman yapılması ve idrar sondası takılıp takılmayacağına doktorunuz karar verecektir.Lavman barsakların boşaltılması için makattan bir miktar su veya krem tarzı ilaçlar verilmesidir.Gerek lavman gerekse sonda takılması (tüm duyduklarınızın aksine)çok acı veren bir uygulama değildir.Eğer bu konuda hassasiyetiniz varsa doktorunuzla bu durumu önceden konuşmanızda yarar vardır.İdrar sondası takılmayacaksa ameliyathaneye gitmeden önce mutlaka mesanenizi boşaltmanız gereklidir.dolu bir mesane sezaryende cerrahın işini en çok zorlaştıran şeylerden biridir.
Ameliyathane ortamı: Ameliyathaneler özel ortamlardır.Genelde hasta yakınlarının ameliyathaneye kabul edilmesi sözkonusu değildir ama bazı hastanelerde özel durumlarda baba adayına izin verilebilir.Ameliyathane size kalabalık ve soğuk gelecektir.Sezaryen de normal doğum gibi bir ekip işidir.Ameliyat salonunda;
Anestezi ekibi (Anestezi uzmanı ve teknisiyen olmak üzere 2 kişi)
İki cerrah (biri kendi doktorunuz)
En az bir ameliyat hemsiresi
Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı ve bebek hemşiresi
En az bir ameliyathane teknisiyeni olmak üzere kalabalık bir ekip olacak.Ameliyat ekibinde herkes üzerine düşen görevi en ince ayrıntısına kadar bilir.Sizin için belki de hayatınızın en önemli olayı olan bu saatler onlar için hergün yaşadıkları bir rutindir.Ama yine de bir bebeğin doğuşu tüm ekip için son derece mutlu bir olaydır.Genelde hastalıklar ,kazalar ve çaresizliklerle uğraşan ameliyathanelerde sezaryen çok sevilen bir operasyondur.
Ameliyathanede operasyon sırasında tansiyonunuzu,kalp atım hızınızı ve kalp fonksiyonlarınızı,kanınızdaki oksijen miktarını sürekli izleyebilmek için göğüs kısmınıza elektrodlar (ufak plastik plaklar),parmak ucunuza mandala benzeyen oksimetre cihazı, ve kolunuza tansiyon aleti takılır.Uygulanacak anestezi şekline göre anestezi uzmanı size tüm detayları anlatarak gereken işlemleri tamamlar.Genel anestezi uygulamalarında çoğu kez siz uyur uyumaz operasyona başlayabilmek için tüm hazırlıklar siz uyanıkken yapılabilir.bu bazen rahatsız edici olsa da karar doktorlarınıza aittir.
Karın bölgesi göğüslerden dizlere kadar antiseptik bir sıvı(genelde iotlu koyu renki bir sıvı)ile temizlendikten sonra sadece ameliyat sahası açıkta kalacak şekilde steril örtüler örtülür. Artık bebeğin gelişi için herşey hazırdır.
Sezaryen: Tüm hazırlıkların tamam olduğu doktorlar ve hemşire tarafından son kez kontrol edildikten sonra operasyon başlar Yasal olarak operasyonda en az biri uzman olmak şartıyla iki hekim hazır bulunmak zorundadır.
İlk önce cilt kesilir. Kesinin yeri kasık bölgesinde ortadaki kemiğin iki parmak üzeridir.(Bu kesi Pfannenstiel olarak adlandırılır).Kesinin büyüklüğü bebeğin başının zorlanmadan çıkabilmesi için yaklaşık 10 cm kadardır. Ardından sırasıyla ciltaltı yağ dokusu ve karın duvarın en güçlü tabakası olan kas kılıfı (fasya) kesilir. Daha sonra karın kasları (rektus kası) ve karın zarı (pariyetal periton) açılarak karın boşluğuna girilir. Rahimin üzerini örten ince zar tabakası (visseral periton) kesilerek rahim kasına (myometrium) erişilir. Ardından bu tabaka da açılarak bebeği çevreleyen keseye ulaşılır.Kese açıldıktan sonra bebeğin kafası ve ardından gövdesi doğurtulur. Bebek doğurtulurken asiste eden doktor rahmin tepesinden bastırır.
Daha sonra doktorunuz plasentayı çıkartır ve rahimin içini temizler.Operasyonun başlamasından sonra bebeğin doğuşu yaklaşık 5 dakikalık bir süreçtir .Bebek doğduktan sonra kanama kontrolü yapılır.Bu dönemde rahimin kasılması kanamanın durması için çok önemlidir.Bunu sağlamak için damar yoluyla çeşitli ilaçlar uygulanır.Rahim kasları(myometrium) yeterince kasılamazsa tehlikeli kanamalar (atoni uygulaması)olabilir.
Kanama kontrolünden sonra heyecan en az düzeye iner.Toplam 7 tabaka tek tek dikilir. Bugün için genelde cilt kesisi de vücudun eritebileceği (absorbable) nitelikteki dikiş materyaliyle özel bir teknikle dikilir ve işlem bittiğinde dışarıda hiç dikiş materyali görülmez.Bu yöntem kesinlikle ‘laser’ değildir.Laser kesmek,delmek,yakmak hatta buharlaştırmak amacıyla kullanılabilen bir enrji türüdür.bugünkü teknolojiyle laser kullanılarak bir cerrahi yarayı tamir etmek mümkün değildir.
Ameliyattan sonrası: Ameliyathaneden çıktıktan sonragenelde hasta ayılma odasında 15-30 dakika kadar gözlem altında bekletilir ve tüm bulguların normal ve stabil olduğu görülünce hasta odasına ve yatağına alınır.Hastanın odaya ilk gelişi sırasında hasta yakınlarının mümkün olduğunca olayın dışında kalması hastadan sorumlu hemşirenin onayı olmadan odaya girmemeleri uygun olur.Hastanın bakımı ve tıbbi gereklilikler yerine getirildikten sonra odaya yakınların girmesine izin verilir.Ancak oda asla kalabalık ve gürültülü olmamalıdır.
Operasyonun olduğu gün ameliyat sonrası (postop) sıfırıncı gün olarak kabul edilir. Odanıza geldiğinizde eğer idrar sondası takılmış ise idrarınız varmış gibi hissedebilrisiniz ancak busondanın verdiği bir histir.Bugünde damardan serum uygulaması devam eder. Postop dönemde yaklaşık 3 litre sıvı alırsınız. Kendinizi iyi hissettiğinizde azar azar su içebilirsiniz.
Ameliyattan 6-8 saat sonra özel bir durum yoksa ayağa kalkmanız istenecektir.İlk kalkış son derece zor olabilir ve ağrı hissedebilirsiniz. Kendinizi iyi hazırlayın hemşirelerinize ve kendinize güvenin.Sezaryen sonrası erken ayağa kalkmanız iyileşme süreci için son derece olumludur.Bu konuda elinizden gelen gayreti gösterin.ağrınız varsa ağrı kesici isteyin ama ağrı olacak korkusuyla yataktan kalkmak ve yürümekten asla kaçmayın.ayağa kalkmadan önce genelde eğer takıldıysa idrar sondası çıkarılır ve sonrasında da sıvı gıda (çay,çorba ya da meyve suyu olabilir) verilir.Hastanede iken sizden sorumlu hemşire ve doktorunuzun bilgisi olmadan asla hastaneden size verilen rejim dışında gıda almayın.
Ameliyatta barsak hareketleriniz durur.bu durumun normale dönmesinde yürümeniz çok önemlidir.Elinizden geldiğince odanızda ve koridorda çok yürüyüş yapın.
Ağrı ameliyat sonrası hasta ve hasta yakınlarının en büyük korkularından biridir. Eğer sezaryeniniz epidural anestezi ile yapılmışsa her şey daha basit olacaktır. Epidural kataterden sürekli düşük miktarda ağrı kesici verilmektedir. Eğer verilen miktar yeterli gelmez ise epidural katatere ilaç gönderen cihazın düğmesine basarak kendiniz ek dozlar verebilirsiniz.ağrı kesiciler doktorunuz uygun gördüğü şekilde uygulanır ancak PCA(patient controlled analgesia, Hasta kontrollü ağrı giderimi) özellikle genel anestezi ile yapılan ameliyatlar sonrasında uygulanır. Bu damar yoluna bağlanan ikinci bir boru yardımıyla ağrı kesici verilmesidir. Hortumun ucu PCA cihazına bağlıdır. Bu cihazdan çıkan bir düğme sizin elinize verilir. Ağrı hissettiğinizde bu düğmeye basarak PCA aletinin damar yolundan ağrı kesici ilaç göndermesini kendiniz sağlarsınız. Cihazın belirli aralıklarla ve toplamda gönderebileceği azami ilaç miktarı anestezi doktoru tarafından önceden ayarlanmıştır. Bu nedenle siz düğmeye fazla da bassanız cihaz ayarlandığı dozdan fazlasını vermez (PCA maliyeti arrtıran bir unsur olduğundan her doktor ve hastane tarafından rutin olarak uygulanmaz.Bazı hastanelerde ek ücret karşılığı sunulur). Eğer PCA uygulanmamışsa belirli aralıklarla kaçdan size güçlü ağrı kesici iğneler yapılır.
İlk saatlerde hemşireniz yanınıza çok sık gelir,her gelişinde tansiyon ve nabzınızı kontrol eder ve kanamanızı değerlendirir.Karın üzerine hafif bsarak yapılan kanama kontrolü oldukça ağrılı olabilir.
Sezaryenin en olumsuz taraflarından birisi bebek anne ilişkisinin biraz daha geç kurulması ve ilk emzirmelerin annenin ağrıları ve anestezi nedeniyle daha zor olmasıdır.ancak emzirmeson derece önemli bir konudur.Bebek hemşireleri bu konuda size yardımcı olacaktır.Emzirme konusunda da elinizden gelen gayreti gösterin ancak ilk gün sütünüz gelmezse bebeğinizin aç kalacağı korkusuna asla kapılmayın.
Önceden hem bebeğinizin hem de sizin doktorunuz olan kadın hastalıkalrı uzmanı bebekle ilgili sorumluluklarını doğumdan sonra çocuk hastalıkları uzmanına devreder. Bebeğinizin doktoru size odanıza gelip size bebeğinizle ilgili bilgiler verecektir.Ancak doğumunuzu gerçekleştiren doktorunuz da bebeği kendi bebeği gibi sahiplenir ve genelde siz fark etmeseniz bile bebeğinizin durumunu arka planda izler,gerektiğinde çocuk hastalıkalrı uzmanıyla dialoğunuzun sağlamlaşmasına katkıda bulunur.
Genelde ameliyattan 2 ya da 3 gün sonra barsak hareketeriniz normale dönmüş ve rahat yürüyebilir hale geldiğinizde,pansumanınız yapılmış olarak evinize dönersiniz.
Eve dönüş: Eve gittikten sonra doktorunuzla olan ilk kontrolünüze kadar bazı noktalara özen göstermeniz önemlidir.
Fiziksel aktivitenizi iyi dengeleyin.sürekli yatmak ta çok az yatmak ta doğru değildir.
Kanamanız rengi giderek açılarak 2-3 hafta devamlı sürebilir, ara ara kesilip sonra tekrar başlayabilir. Bunlar tamamen normaldir.Genel olarak ilk 2 günden sonra adet kanamasından az olması beklenir.
Doktorunuz taburcu olurken ağrı kesici bir ilaç önerecektir.Bunu kullanmaktan çekinmeyin.Bebeğinizi düzenli olarak emzirin. Sütünüzün tam olarak gelmesi 2-3 gün alabilir endişelenmeyin.
Genelde eve döner dönmez duş almanıza izin veilir.Pansuman sonrası bir spray ya da su geçirmeyen bir pansuman malzemesi ile yaranız örtülür ve ıslanması sorun yaratmaz.Duş almak rahatlamanızı sağlar,sütünüzün gelmesini kolaylaştırır.Oturarak yıkanmak ya da göllenmiş sıvıya girmek loğusalık döneminde uygun görülmez.ayakta kısa duşlar hergün yapılabilir.Loğusalar çok terler.bu gebelik sırasında vücutta toplanan suyun atılma yöntemlerinden biridir ve tamamaen normaldir.
Dilediğiniz herşeyi yiyip içebilirsiniz ancak birkaç gün gaz yaptığı bilinen gıdaları tüketmekten kaçının. Bol bol su içmeye gayret gösterin
Sorun olduğunu gösteren belirtiler
Kanama miktarının fazla olması
38 derecenin üzerinde olan ateş
Ağrı kesicilere rağmen devam eden ağrı
Kötü kokulu vajinal akıntı
Yara üzerinde ve çevresinde kızarıklık, şişlik ,ağrı veya kanama
Nefes almakta zorluk,soluma sıkıntısı
Bacaklarda bölgesel kızarıklık, sıcaklık ,sertlik ve ağrı
Olarak özetlenebilir.Bu durumda çekinmeden doktorunuzu arayın.
