Ses Nasıl Üretilir?
Larenks, kıkırdak, kas ve bağları içeren boğazımızda yer alan bir sistemdir.
Ses üretimi akciğerlerdeki hava yardımı ile başlar. Larinkse hava akımı yollayarak akciğerler ses üretimi için gerekli enerjiyi sağlar. Akciğerlerden çıkan havanın kontrolü diyafram, interkostal, sırt ve abdominal kaslar ve göğüs duvarının elastik yaylanması ile olmaktadır.
Larinks (ses kutusu olarak da anılır) nefes borusunun bir kısmını teşkil etmektedir.
Larenks kıkırdak dış duvarına "Adem elması" denir.
Ses telleri gırtlak içinde iki şerit “V" halinde bir kas oluşumudur.
Konuşmak, ses tellerini titreşir ve ses üretir.
SES KISIKLIĞI NEDİR?
Ses kısıklığı genellikle ses tellerinin tahriş olması veya yaralanması ile olur.
Ses kısıklığı çeşitli nedenlerden kaynaklanan kuru ve cızırtılı olmasıdır.
Normal ses, kişinin cinsiyetine, yaşına ve görünüşüne yakışandır.
SES KISIKLIĞININ NEDENLERİ NEDİR?
Ses kısıklığı anormal ses değişikliklerini tanımlayan genel bir terimdir.
Zaman zaman sesimiz boğuk, gergin olabilir. Ses değişimleri genellikle larenksin ses üreten parçaları olan vokal kıvrımlar ile ilgili bozukluklara bağlıdır. Solunum sırasında vokal kıvrımlar açık kalır. Konuşma veya şarkı söyleme anında, bir araya gelip aşağıdan akciğerlerden gelen hava yardımı ile titreşir.
Ses kısıklığı birçok nedeni vardır. En yaygın nedenleri genelde bir soğuk algınlığı, üst solunum yolu viral enfeksiyonu veya tahriştir. Örneğin futbol maçlarında yapılan tezahürat ya da bebeklerin aşırı çığlık atması gibi aşırı ses kullanımı nedeniyle meydana gelen tahriş ses kısıklığı yapar.
Daha uzun süreli ses kısıklığı; uzun süre ya çok fazla, çok yüksek sesle, ya da yanlış bir kullanım şekli ile sesinizi kullanmaktan kaynaklanmaktadır. Örneğin bir öğretmenin günde 6 saat ders anlatması gibi. Kişilerin yanlış ve uzun süreli ses kullanımları vokal nodülleri (ses tellerinde nasırlaşma da denilebilir)ne yol açabilir.
Vokal nodüllerin oluşumunda, çocukların ve yetişkinlerin yanlış beslenme ve strese bağlı reflü hastalığı da etkendir.Bunun nedeni mide asidinin yutma borusu (özofagus) kadar gelmesi ve vokal kıvrımları tahriş etmesidir.
Ses ile ilgili değişiklikler olduğunda birçok hastada mide ekşimesi belirtileri görülmemektedir. Genellikle ses sabah kötüdür ve gün içinde açılmaktadır. Bu kişilerin boğazında kendi boğazı düğümleniyormuş gibi, yapışıklık, geniz akıntısı veya boğaz temizlemek için aşırı bir istek hissi olabilir.
Nadir olarak, vokal nodül kansere yol açabilir.
Sigara da ses kısıklığı en önemli nedenlerinden biridir. Since smoking is the major cause of throat cancer, if smokers are hoarse, they should see an otolaryngologist.
Ses kısıklığı için diğer nedenler olarak, ancak nadir olarak alerji, tiroid problemleri, nörolojik bozukluklar, gırtlak ve bazen normal adet döngüsü ile ödeme bağlı tahriş sayılabilir.
Benim ses kısıklığımı kim tedavi edebilir?
Ses kısıklığı bir soğuk algınlığı veya grip nedeniyle aile hekimleri, çocuk ve dahiliye doktoru tarafından değerlendirilebilir. Ses kısıklığı iki haftadan fazla sürer ya da belirgin bir nedeni varsa, bir kulak burun boğaz doktoru tarafından değerlendirilmelidir. Ses ile ilgili sorunlarını, ses işlevlerini ve tedavisini profesyonellerinden oluşan bir ekip tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu profesyoneller, KBB doktoru, odyoloji ve konuşma bozuklukları uzmanı, konuşma / dil patologları ve şan öğretmenleridir.
Ne zaman bir kulak burun boğaz uzmanını (KBB doktoru) görmek gerekir?
Ses kısıklığı 2-3 haftadan fazla sürerse
Ses kısıklığı aşağıdaki nedenler ile ilgili ise:
Şiddetli bir soğuk algınlığı ya da grip
Kanlı öksürük
Yutma güçlüğü
Boğazda bir yumru hissi
Birkaç günden uzun süren tam ses kaybı veya ciddi değişim var ise KBB doktoruna muayene olmanız zorunludur.
Ses kısıklığı nasıl değerlendirilir?
Bir kulak burun boğaz uzmanı ses kısıklığı ayrıntılı bir geçmişi ve genel sağlıkla ilgili sorular soracaktır. Sonra doktorunuz genellikle boğaz arkasına yerleştirilen bir ayna ile vokal kıvrımlara bakar, bazen de ışık kaynağı ile ağız içinden ses telleri muayenesi gerçekleştirilir. Bazen çok küçük ışıklı esnek kapsam (fiberoptik tüp kapsam) vokal kıvrımları görebilmek için burun içinden sokularak muayene tamamlanır. Bu usul fazla rahatsız edici değildir ve çoğu hasta tarafından tolere edilir. Bazı durumlarda, ses değerlendirmek için tasarlanmış özel testler (akustik analiz olarak da bilinir) tavsiye edilebilir. Bu analiz şekli ile ses düzensizlikleri, sesinin nasıl (akustik içerik) çıkartıldığı, solunum tipi, süresi, anketler tanı koymaya ve tedavi planlanmasına yardımcı olan diğer değerlendirmelerdir.
Nasıl ses bozuklukları tedavi edilir?
Ses kısıklığı tedavisi nedenine bağlıdır. En çok ses kısıklığı yalnızca ses istirahatı ile geçebilmektedir. Ancak kullanımda sorun var ise, nasıl kullanıldığı öğrenmek gerekebilir. Günümüzde hemen hemen bütün ses kısıklıklarında ses terapisi önerilmektedir. Kulak burun boğaz doktoru ve sizin ses kullanma davranışınız hakkında bazı tavsiyelerde bulunup, sizi ses terapisi verebilecek uzmana yöneltebilir.
Bu uzmanlar, bazı ses bozukluklarını ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir. Bunun için ses davranışını değiştirmeye yönelik egzersiz programına başlanır. Bu egzersizler haftada 1- 2 kez, 6- 12 seans arasında düzenlenebilir. Her bir seans hastanın yaşına ve uyumuna bağlı olarak 30- 45 dakika sürmektedir. Bundan sonraki süreçte şan teknikleri hastanın iyileşme sürecini daha da pekiştirebilir.
Ses Kısıklığını önlemek ve hafif ses kısıklığı tedavisi için ne yapabilirim?
Sigara içmeyiniz, sigara içilen yerlerde bulunmayın
Bol bol su için
Çay, kahve ve kola gibi kafeinli içecek tüketmeyin
Evinizi nemlendirin
Baharatlı yiyecekler, salça, acı ve alkolü kullanmayın
Çok uzun ya da çok yüksek sesle sesi kullanmamaya çalışın
Ne zaman Ameliyat Olacağım?
Ameliyatı, KBB doktorunuz gerekli olduğu zaman önermektedir. Her zaman ameliyat ses bozukluğu için kesin çözüm olmayabilir.
