ŞAŞILIK VE TEDAVİSİ

Şaşılık gözlerin herhangi bir bakış yönünde iki gözün görme eksenlerinin paralel olmaması durumudur. Gözlerden bir tanesi tam karşıya bakarken diğeri içe, dışa, yukarı ya da aşağıya bakmaktadır. Yanlış pozisyon sürekli belirgin olabileceği gibi bazı yöne bakışlarda da ortaya çıkabilmektedir. Erkek ve kız çocuklarında aynı sıklıkta görülmekte ve çoğu hastada ailesinde başka kimsede görülmemektedir.

Şaşılığın nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte genetik başta olmak üzere pek çok faktörün etkili olduğu düşünülmektedir. Gözü kontrol eden 6 adet kas bulunmaktadır. Her iki gözünde normal pozisyonda olması için kasların denge içinde bulunması ve koordineli bir şekilde hareket etmesi gerekir. Bu kasların bir veya birkaçının görevini iyi yapmaması durumunda şaşılık meydana gelir. Santral sinir sistemini etkileyen hastalıklarda ve görmeyi azaltan katarakt gibi durumlarda da şaşılık oluşabilmektedir.

Erişkinlerin %1'inde şaşılık görülebilmektedir. Bunların çoğu çocukluktan beri bulunan şaşılık vakalarıdır. Eğer erişkin bir kişide şaşılık meydana geldiyse diyabet (şeker hastalığı), tiroid hastalığı, myestania gravis, beyin tümörleri ya da felçler araştırılmalıdır.

Şaşılık belirtileri:

Gözlerin aynı yöne bakmaması en önemli belirtidir. Aynı zamanda hastalarda çift görme, bulanık görme, üç boyutlu görüntünün kaybolması, gözlerde yorgunluk hissi, baş ağrısı ve baş ve yüzün bir yana dönük olması da şaşılık belirtilerindendir. Bununla birlikte şaşılıkta güneşli ortamda gözlerden birini kısmak ya da gözlerini birlikte kullanmak için başını yana eğmek gibi belirtilerde olabilir.

Şaşılık tanısı nasıl konur?

Yeni doğan döneminde henüz retina gelişimi tamamlanmadığı için gözlerde çoğunlukla dışa kayma fark edilebilir. İki aylıktan sonra görme eksenleri paralel hale gelir ve iki göz arasında hareketler simetriktir. Bu nedenle şaşılık için en sağlıklı muayene 2–3 aydan sonra yapılmalıdır. Bazı bebeklerin gözleri içe dönük gibi durmaktadır. Bunun sebebi burun kökünün daha geniş olması ya da göz kapağının iç tarafında deri kıvrımının bulunmasıdır. Yaş ilerledikçe bu görüntü ortadan kalkacaktır. Gerçekten şaşılık olanlarda ise düzelme olmayacaktır. Yalancı ve gerçek şaşılık arasındaki fark ancak göz doktoru tarafından teşhis edilebilmektedir.

Şaşılık tedavisi

Şaşılık birçok nedenden kaynaklandığı için tedavi de kişiden kişiye farklılıklar gösterir. Şaşılığın tedavisinde amaç görme keskinliğinin artırılması, gözlerin tekrar orta konuma getirilmesi, her iki gözün bir arada çalışmasının (binoküler görme) sağlanması, anormal baş pozisyonunun düzeltilmesi ve çift görmenin düzeltilmesidir. Bu amaçla:
Gözlük verilebilir,
Ambliyopi (Görme tembelliği) tedavisi verilebilir,
Cerrahi tedavi yapılabilir,

Refraksiyonun düzeltilmesi (Gözlük verilmesi):

Şaşılık tedavisinde ilk yapılması gereken iki gözün maksimum görme keskinliğine ulaştırılmasıdır. Görme keskinliğindeki artış kayma derecesini azaltabilir. Gözlükle düzelen kaymalarda cerrahi tedavi uygulanmaz.

Göz egzersizleri: Konverjans yetmezliği adı verilen okuma ya da çalışırken gözün yeterli çalışmaması gibi özel durumların tedavisinde kullanılır.

Prizmalı gözlükler: Küçük kaymaların tedavisinde kullanılır. Çift görmenin azalmasını sağlar.

Ambliyopi (Görme tembelliği) tedavisi: Ambliyopi bir veya iki gözde görme azlığıdır. Tam bir göz muayenesinde organik bir patoloji saptanmamasına rağmen görmenin artırılamadığı durumda ambliyopi tanısı konur. Şaşılık sonucu gelişen ambliyopi tedavisi için kapama tedavisi yapılabilmektedir. Kapama süresi 1 saat ile tam gün arasında değişmekte olup ideal süre ambliyopi derinliği ve hastanın yaşına göre hekim tarafından saptanır.

Enjeksiyon: Günümüzde şaşılık tedavisinde kullanılan en önemli farmakolojik ajan son yıllarda sıkça kullanılan botilinum A toksinidir. Enjekte edildiği kasta geçici bir paralizi oluşur. Akut paralizi döneminde göz aksi yöne kayar. Daha sonra bu azalır ve gözler paralel duruma gelir. Seçilmiş vakalarda faydalı olan bir yöntemdir.

Ameliyat: Cerrahi tedavi uygun göz kaslarının fonksiyonlarının güçlendirilmesi veya zayıflatılması ile sağlanmaktadır.Cerrahi her yaşta en sık kullanılan tedavi yöntemidir. Gözlükle ve egzersiz programlarıyla düzelmeyen şaşılıklarda, doğumsal şaşılıklarda, baş pozisyonunun olduğu hastalarda cerrahi tedavi uygulanır. Ameliyat kozmetik nedenle, çift görmenin azaltılması, gözlerin birlikte kullanılmasının sağlanması, gözlerdeki ağrının azaltılması amacıyla yapılır.

Prof. Dr.Aysel Pelit