Over kistleri çok sık karşılaşılan bir durumdur. Overde görülen 3 cm´in üzerindeki tüm kistler over kisti olarak tanımlanmaktadır. Over kisti ile karşılaşıldığında bu kistin patolojik bir durum mu yoksa fizyolojik bir durum mu olduğunun belirlenmesi gerekir.
Over Kistleri
1. Fonksiyonel kistler
Folikül kistleri
Korpus Luteum kistleri
Endometriozis kistleri
Teka lutein kistleri
2. Neoplastik kistler
İyi huylu kistler (benign)
Kötü huylu kistler (malign)
Borderline kistler (düşük malign potansiyeli olan yapılar)
Üreme çağındaki kadınların overleri fonksiyoneldir. Her ay overden bir yumurta hücresi atılmaktadır. Yumurtalama fonksiyonunda görülen aksamalar sonucu overde folikül ve korpus luteum denilen kistler oluşabilir ve bu kistlere fonksiyonel kistler denmektedir.
Fonksiyonel kistler yaklaşık 2-3 aylık sürelerde kendiliğinden kaybolmaktadırlar. Bu nedenle fonksiyonel olduğu düşünülen over kistleri sadece izlenmelidir. Ancak bazı durumlarda bu kistlere bağlı sorunlar karşımıza çıkabilir. Bu riskler bazen kistin kendi etrafında yumurtalık ile birlikte dönmesi (torsiyone olması) ya da yırtılması ile ortaya çıkabilir. Kişide şiddetli ağrı, bulantı-kusma gibi yakınmalar oluşabilir. Böyle bir durumda jinekologa başvurmak gereklidir.
Fonksiyonel over kistlerinden endometriosiz kistleri biraz farklılık arzetmektedir. Sonuçta bunlar overde olmaması gereken bir dokudan gelişmektedirler. Dolayısıyla bunlara yaklaşım diğer folikül ve korpus luteum kistinden farklı kategoride bulunurlar. İyi huylu kistler olmasına karşın klinikleri daha gürültülü geçebilir. Şiddetli adet ağrıları, ilişki sırasında ağrı, karın içerisinde ciddi yapışıklıklar ve bazen de infertiliteye neden olabilirler.
Neoplastik Kistler
Neoplastik over kistleri, fonksiyonel kistlerden farklı olarak kendiliğinden kaybolmayan kist ya da kitlelerdir. Bunların bir kısmı iyi huyludur, bir kısmı kötü huyludur ve bir kısmı ise iyi ile kötü arasında değişik davranış şekilleri gösteren sınırda (borderline) denilen tümörlerdir. İyi huylu olan kistlerin bir kısmında da kötü huyluya dönüşme potansiyeli bulunmaktadır. Bu nedenle bir over kistine yaklaşımda o kistin malignite özellikleri taşıyıp taşımadığının belirlenmesidir.
Over kistlerinin kanser bulgusu taşıyıp taşımadığını anlamak için sırasıyla jinekolojik muayene, görüntüleme yöntemleri, tümör belirteçleri ve cerrahi yöntemlerden yararlanırız.
Jinekolojik muayenin sınırlı bir değeri vardır. Görüntüleme yöntemlerinden en yararlı olan ise ultrasonografidir.
Ultrasonografi
Ultrasonografi ile bir kistin boyutlarını, duvar kalınlığını, içinde bölmeler olup olmadığı ve kistin iç yapısı değerlendirilir. Ayrıca Doppler analizleri ile kist duvarında ya da kistin içinde damar oluşumları olup olmadığı değerlendirilir. Bilgisayarlı tomografi ya da Manyetik rezonans (MR) ikinci seçenek olarak bir kistin ya da kitlenin ultrasonografi ile ayrımı net olarak yapılamıyorsa istenmesi gereken tetkiklerdir.
Tümör Belirteçleri
Over kistlerinde tümör belirteçleri de sık olarak istenen tetkiklerdir. Bunlardan en sık isteneni CA 125 denilen bir over yüzey epitel antijeninin varlığıdır. CA 125 yüksekliği özellikle ultrasonografide şüpheli over kisti ya da kitlesi olan kadınlarda önemlidir. Menopozdan sonraki kadınlarda over kisti ile birlikte yüksekliği genç hastalara göre daha anlamlıdır. CA 125 özellikle adet gören çağdaki kadınlarda başka nedenlerle de yükselebilir. Örneğin fonksiyonel over kistleri, pelvik inflamatuvar hastalık, myoma uteri, açıklanamayan infertilite ve endometriozis gibi jinekolojik nedenlerle yükselebilirken, tüberküloz, siroz, hepatit ve pnömoni gibi birçok nedenle de yükselebilir.
CA 125 bir tarama yöntemi olarak kullanılmaz.
Erken evre over kanseri olan hastaların yarısında CA 125 yükselmeyebilir.
Diğer tümör belirteçlerimiz ise hCG, AFP, LDH gibi belirteçlerdir.
