Kemikler kayıp ve tekrar gelişme olmak üzere sabit bir durumdan geçerler. Bir insan yaşlandıkça kemik gelişiminden ziyade kemik kaybı yaşanır. Bu durum osteoporoza yol açar; kemikler ince ve kırılgan bir hal alarak kolayca kırılabilirler.
Osteoporoz kadınlarda özel bir tehdit oluşturur. Östrojen - kadınlık hormonu - kemik kaybını önler. Bir kadın menopoza yaklaştıkça, vücudu daha az östrojen üretmeye başlar. Bu süreç menopozdan çok önce oluşmaya başlar. Osteoporoz semptomları ortaya çıktıkça, büyük miktarda bir kemik kaybı çoktan yaşanmış olabilir.
Osteoporoz Nedir?
Kemikler kalsiyum ve proteinden meydana gelmiştir. Sıkı kemik ve süngerimsi kemik olmak üzere iki çeşit kemik vardır. Vücuttaki her kemik içinde her ikisinden de vardır. Sıkı kemik katı ve sert olup, kemiklerin dış yüzeyinde bulunurlar. Süngerimsi kemik tıpkı bir sünger gibi deliklerle doludur ve kemiğin iç kısmında bulunur. Osteoporozun ilk işaretleri omurga, kalça ve bilek gibi çok fazla süngerimsi kemik içeren kemiklerde görülür.
Kemik bir kere yapıldıktan sonra, her zaman değişir. Eski kemik resorbe olurken, yeni kemik tekrar oluşur. Çocukluktan 30 yaşına kadar kemik oluşumu, yıkıma göre daha hızlıdır. Kemikler daha büyük ve daha yoğun olurlar. 30 yaşından sonra bu süreç ters dönmeye başlar; kemik yıkımı, kemik oluşumuna göre daha hızlıdır. Bu süreç ise hayatımızın sonuna kadar böyle devam eder. 35 yaşından yaşlı kadın ve erkeklerde bir miktar kemik kaybı normaldir ve genelde bir problem oluşturmaz ancak çok fazla kemik kaybı osteoporoza neden olur.
Osteoporozda kemikler daha ince ve kırılgan olurlar çünkü yapılandan çok, kaybedilen kemik vardır. Kemikler hala aynı ölçüde olmalarına rağmen, sıkı kemiklerin dış yüzeyi incelir; süngerimsi kemiklerdeki delikler artarak çoğalır. Bu değişiklikler kemik yapısını zayıflatır.
Osteoporoz semptomları çoğu kemik kaybedilene kadar ortaya çıkmaz. Bunun bazı semptomları sırt ağrısı veya hassaslık, boy kaybı ve kamburluktur. Omurga kemikleri zayıfladıkça, üst vücudun ağırlığıyla yavaş yavaş çöker. Bu yaşlılık kamburluğu olarak anılan omurganın kavislenmesine neden olur.
65 yaşından büyük kadınların üçte birinde omurga çatlağı olur. Bu çatlaklar felce sebep olabilir, çok ağrı yaratabilir ve ömür boyu sakatlıkla sonuçlanabilir. Kalça çatlağı olan her beş hastadan biri aktivite eksikliği, kan pıhtılaşması veya zatürre sebepleriyle 6 ay içinde yaşamını kaybedebilir.
Risk Faktörleri
Kadınların kemikleri erkeklere göre daha küçük ve ince olduğu için, kadınlarda osteoporoz riski daha fazladır. Bu riski şu faktörler arttırabilir :
Menopoz - Yumurtalıklar kemik kaybını önleyici östrojeni yapmayı bıraktıkları için, menopoz sonrası kemik kaybı artar.
Yumurtalıkların alınması - Eğer bir kadının yumurtalıkları menopozdan önce alınmışsa, östrojendeki ani düşüş, ekstra östrojen alınmadığı takdirde kemik kaybına yol açabilir.
Kalsiyum azlığı
Irk - Beyaz ve Asyalı ırk risk grubundadır.
Egzersiz yapmama
Ufak yapılı olmak
Yeme bozuklukları (anoreksiya ve bulimia gibi)
Aile geçmişi
Bazı ilaçlar (idrar söktürücüler, steroidler, vb)
Alkol ve sigara kullanımı
Önlem
Kemik kaybından sonra yeni kemik yapımı zor olduğu için, vaktinde önlem almak çok önemlidir. Osteoporozu önlemek için, daha çok kemik yapmaya ve var olanı korumaya odaklanın. Bu ise üreme yıllarında egzersiz yaparak ve yeterli miktarda kalsiyum alarak olur. Menopozdan sonra doktorunuz kemik kaybına karşı hormon tedavileri önerebilir.
Egzersiz
Egzersiz menopozdan önce kemik kütlesini arttırır ve menopozdan sonra kemik kaybını yavaşlatır. Düzenli egzersizle kaslar nasıl kuvvetleniyorsa, kemikler de öyle kuvvetlenir. Üzerindeki kasların kasılmasıyla kemikler de güçlenir. Kemiklerin kullanılmadığı an kayıp başlar. Örneğin, çok uzun süre yatan kişilerde kemik kaybı fazla olur. Aktif olan kadınların egzersiz yapmayan kadınlara göre kemik yoğunlukları daha fazladır.
Birçok aerobik hareketi kalp ve kemikler için iyidir. Kemik kaybını önlemek için yapılabilecekler ağırlıklı egzersiz, step aerobik, hızlı yürüyüş ve tenistir. Sadece hergün yürümek bile kemik kaybını yavaşlatacaktır. Egzersiz yapmaya başlamak için asla çok geç değildir ve az olması hiç olmamasından iyidir. Sizin için en uygun egzersiz programı hakkında sorularınız varsa doktorunuzla veya sağlık ve egzersiz konusunda uzmanlaşmış birisiyle konuşmanız akıllıca olabilir. Eğer egzersizlerinizi kısıtlayacak bir fiziksel probleminiz varsa, bunu doktorunuza anlatınız.
Diyet
Eğer az kalsiyum içeren bir diyet yapıyorsanız, kemik kaybınız artış gösterebilir. Kalsiyum kemik kaybı oranını yavaşlatır. Eğer kandaki kalsiyum oranı çok azsa, vücudun geri kalanı için gerekli olan bu kalsiyum kemiklerden temin edilir.
İyi kalsiyum kaynakları kaymaksız süt ve yoğurt gibi süt ürünleridir. Diğer kaynaklar ise yapraklı yeşil sebzeler, fındık ve deniz ürünleridir. İyi dengelenmiş bir diyet kemikler için de sağlıklıdır.
Birçok kadının günlük kalsiyum ihtiyacı fazladır. Aslında birçok kadın, günde alması gereken kalsiyumun sadece yarısını alır. Yağ ve kalori miktarı çok olan yiyecekler olmadan yapılan bir diyet ile günlük alınması gereken kalsiyumu almak zordur. Bu nedenle kalsiyum hapları almanız gerekebilir. Her kalsiyum hapı kemik kaybını önlemez. Kalsiyum karbonat en iyi kemik kaybını önleyici ilavedir. Eczacınızdan kalsiyum karbonatlı bir hap tavsiye etmesini isteyiniz. Vücudunuzun bir seferde sadece 750 mg kalsiyumu abzorbe edebildiğini unutmayın. Eğer günde 1000 mg kalsiyum alıyorsanız, onu iki doz haline getirin.
Kalsiyum D vitamini olmadan emilemez. D vitamini ile zenginleştirilmiş olan süt ve güneş ışığı en iyi kaynaktır. Güneş altında 15 dakika durmanız sayesinde cildiniz D vitamini üretir ve vücuttaki D vitaminini aktive eder. Eğer güneş ışığına maruz kalmıyorsanız D vitamini de alabilirsiniz. Bir kadın günlük tavsiye edilen D vitamini miktarı olan 5 - 10 mikrogramdan fazlasını almamalıdır. Çok fazla D vitamini problemlere sebep olabilir.
Ne Kadar Kalsiyuma İhtiyacınız Var?
Doğum Kontrol Hapları
Üreme döneminizde doğum kontrol hapı almak (içinde östrojen olan) kemik kaybını yavaşlatır. Bir araştırma doğum kontrol hapı kullanan kadınların hiç kullanmayanlara göre daha çok kemiği olduğunu ortaya çıkarmıştır. Doğum kontrol hapları sigara kullanmayan kadınlar için güvenilirdir.
Hormon Tedavisi
Hormon Replasman Tedavisi östrojen eksikliğini tamamlar ve menopozdan sonra kemik kaybını yavaşlatır. Östrojen kalça çatlaklarıyla, omurga deformeleriyle ilişkilidir, aynı zamanda kalp rahatsızlıkları ve krizini de önlemeye yardımcı olur. Östrojen menopoz sırasında olan sıcak basmaları gibi bazı semptomları da azaltır.
Östrojen genellikle başka bir hormon olan progestin ile beraber verilir.progestin östrojenle birlikte her gün alınabildiği gibi; östrojen bazı günler, progestin diğer günler alınabilir. Sadece östrojen alımı endometrial kanser riskini arttırır. Progestin rahim kanseri riskine karşı korur.
Hormon tedavisi genellikle hap olarak verilir. Bazen östrojen cildin üzerine yapıştırılan bantlarla da verilebilir. Vajinada kullanılan östrojen kremleri kuruluğu tedavi eder, ancak diğer semptomlarda bu kadar iyi işe yaramazlar. Osteoporozu önlemek için hormon replasman tedavisine adet siklüsü bittikten sonra veya kadının yumurtalıkları alındıktan sonra başlanmalıdır. Menopozdan sonra herhangi bir zaman östrojene başlamak da, kemik kaybını önler. Tedavi uzun dönemli düşünülmelidir.
Teşhis ve Tedavi
Yılda bir kere fiziksel muayeneden geçmelisiniz. Boyunuzu her yıl ölçtürmeniz de osteoporozu teşhis etmenize yardımcı olur. Kemiklerinizin yoğunluğu hakkında testlere de girebilirsiniz. Osteoporoz olduğunu bir kere öğrendikten sonra, bu testler ile kemiklerinizdeki kayıp oranı hakkında doktorunuz da bilgilenir. Bu testler özellikle östrojen almayan veya yüksek risk taşıyan kadınlar için faydalıdır. Rutin x-ray'ler ancak çok fazla bir kemik kaybı olduğu zaman bunu gösterir. Eğer bir kadın östrojen almıyorsa, osteoporozu önlemek için bazı başka alternatif medikal tedaviler de vardır. Osteoporozu olan kadınlar şunları yaparak düşmelerden kaynaklanan kırık riskini azaltmalıdırlar:
iyi duruş öğrenmek
bükülmelerden, burkulmalardan kaçınmak
evlerini güvenli hale getirmek
Sonuç Olarak...
Menopozdan sonra da, bir kadının uzun bir yaşam süresi vardır. Sağlıklı kalabilme şansınızı arttırmak istiyorsanız, kemik kaybını önlemek gibi önemli bir amacınız var. Sadece birkaç blok yürüseniz bile, her gün egzersiz yapın. Yeterli miktarda kalsiyum alın. Doktorunuzla hormon tedavisi hakkında konuşun.
