Bazal metabolizma hızı bireylerin yaşamsal fonksiyonlarının devamı için gerekli olan enerjidir. Metabolizma hızı ise vücudumuzun aldığımız besinleri enerjiye dönüştürme ve bu enerjiyi kullanma kapasitesidir. Metabolizma hızımız ideal vücut ağırlığımızı korumamızı sağlar. Eğer metabolizmamız yeteri kadar hızlı ise aldığımız besinlerin enerjiye dönüşümü ve bu enerjinin harcanması eksiksiz bir biçimde olacaktır, herhangi bir nedenle metabolizma hızının yavaşlaması, aldığımız besinlerin enerjiye dönüşme oranını düşürecek, vücutta depo edilmesine neden olacak ve kilo alımı gerçekleşecektir.
Metabolizma hızı birçok faktörden etkilenir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz;
Yaş: Büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu dönemlerde metabolizma hızı en yüksektir, yaş ilerledikçe metabolizma hızı düşer.
Cinsiyet ve vücut bileşimi: Yağ dokusunun fazlalığı metabolizmayı yavaşlatır. Kas dokusu arttıkça metabolizma hızı artar. Genellikle kadınlardaki yağ yüzdesi erkeklere oranla fazla olduğundan kadınların metabolizma hızı erkeklerden daha düşüktür diyebiliriz.
Hormonlar: Tiroid bezinden salgılanan tiroksin hormonu, böbreküstü bezinden salgılanan adrenalin hormonu metabolizmanın daha hızlı çalışmasına neden olur. Bunun yanında menopoz dönemindeki hormonal değişiklikler de metabolizma hızını yavaşlatır.
Gebelik – emziklilik durumu: Gebeliğin son 3 ayında dokularda meydana gelen hızlı büyüme nedeni ile metabolizma hızı yüksektir. Emzirme döneminde de süt salınımı için harcanan enerji metabolizma hızında artış sağlar.
Hastalıklar: Vücut ısısında artışa neden olan ateşli hastalıklar da metabolizmanın artmasına neden olan faktörler içerisinde yer alır.
Açlık süresi: Uzun süreli açlık ve yarı açlık durumu metabolizma hızını etkileyen faktörler arasındadır. 'Ne kadar az yersem o kadar kilo veririm' düşüncesi yanlıştır, çünkü uzun süre normalden az besin alımı metabolizma hızının %20 oranında yavaşlamasına neden olur. Aşırı ve sürekli açlık durumunda ise vücut daha az enerji harcamaya alıştığından metabolizma hızı %50 ye kadar düşer. Bu nedenle düşük enerjili bilinçsiz diyet uygulamaları metabolizmanın daha da yavaşlamasına yol açacağından kaybedilen ağırlığın fazlası ile geri kazanılmasına neden olur.
Diyetin bileşimi: Diyet bileşiminde bulunan protein metabolizma hızının artmasına neden olan etmenlerden biridir. Ancak karbonhidrattan fakir, yüksek proteinli diyetler böbrek yükünü arttıracağından önerilmez.
Fiziksel aktivite: Uyku esnasında vücudumuzun harcadığı enerji bazal metabolizma hızımız kadardır. Ayrıca yetersiz fiziksel aktivite ve hareketsiz yaşam biçimi de metabolizma hızımızda düşmeye neden olur.
Peki metabolizmamızı nasıl hızlandırırız?
İlk olarak güne kahvaltı ile başlayın. Gece uykusunun ardından uzun süre besinsiz kalan vücudumuz kahvaltının arından enerji harcamasını artırır. Unutmayın ki en zor kilo verenler kahvaltı alışkanlığı olmayanlardır.
Öğün atlamayın. Öğün atlamak bir sonraki öğünde tüketilen yiyecek miktarının artmasına neden olduğundan vücuda fazla enerji yüklemesi yapar, fazla enerji vücutta yağa dönüştürülerek depolanır, bu da metabolizma hızının düşmesine neden olur.
Düzenli egzersiz yapın. Nabız sayısını artıran egzersizler hem kas dokusunu artırır, hem de metabolizma hızını... Günlük fiziksel aktivitenin artması metabolizma hızını olumlu etkileyeceğinden asansör yerine merdiven kullanmak, ulaşım için araşlardan yararlanmak yerine yürünebilecek mesafelerde yürümeyi tercih etmek günlük enerji harcamasını arttıracağından kilo vermeyi kolaylaştırır.
Bir hafta diyet yapıp sonraki hafta bırakmak, haftasonu ödül vermek gibi motivasyon bozucu davranışlardan uzak durun. Kendinizi diyete hazır hissetmemek metabolizma hızının düşmesine neden olur. İyi bir ruh hali ve pozitif düşünce enerji harcamasını arttıracaktır.
Unutmayın ki hiçbir besin tek başına metabolizmanızın hızlanmasını sağlamaz. Size özel olarak hazırlanmış, tüm besin bileşenlerini yeterli miktarlarda içeren az miktarlarda ve sık aralıklarla beslenmeye dayalı bir diyet programı ile metabolizma hızını arttırarak sağlıklı kilo kaybetmek mümkündür.
