Menopoz & hormon replasman tedavisi

Kadınlar için ortalama menopoz yaşı 51 yaş’tır. Bir yıl boyunca hiç adet görmeyen bir kadın menopoza girmiş kabul edilir.Menopoz öncesi yıllara ise perimenopoz denir. Bu sürede östrojen seviyesi yavaş yavaş azalır ve adet düzensizlikleri başlar.Genellikle 45-55 yaş arasındaki süre perimenopozal dönem olarak adlandırılsa da , bu kadından kadına değişiklik gösterebilir. Östrojen seviyesindeki azalmaya bağlı sıcak basmaları ve uyku bozuklukları başlayabilir.Menopoz sonrası dönemde ise östrojen seviyesindeki azalma ,osteoporoz,yani, kemik kaybı riskini artırır. 

Perimenopozal belirtileri gidermek için bazı kadınlar hormon tedavisi almayı tercih edebilir. 

Perimenopozal Belirtiler:

Bu belirtiler yavaş yavaş azalmakta olan östrojen seviyelerine bağlı olup, bazı kişilerde şiddetli bazı kişilerde hafif seyredebileceği gibi, kimilerinde çoğu,kimilerindeyse çok az bir kısmı görülebilir. 

• Sıcak Basmaları 
Kadınların yaklaşık %75’i perimenopozal dönemde sıcak basması yaşar.Sıcak basması yüz ve vücutta beliren ani bir sıcaklık duygusudur. Ciltte kızarıklık eşlik edebilir.Beraberinde terleme ya da ciltte kızarıklık olabilir. Birkaç saniye sürebileceği gibi dakikalar da alabilir.Günde birkaç kezden ayda birkaç keze kadar sıklığı değişebilir. Gece ya da gündüz olabilir. Gece olursa uykudan uyandırabilir. 

• Vajinal Kuruluk 
Östrojen azalmasına bağlı vajinada kuruluk ve incelme başlayabilir.Bu değişiklikler cinsel ilişki sırasında ağrıya yol açabilir.Vajinada enfeksiyonlara yatkınlık, kaşıntı ve yanmaya yol açabilir.İdrar yolları da bu değişikliklerden etkilenebilir.Üretrada(mesaneden idrarı dışarı taşıyan boru) incelme ve kuruluğa bağlı sık idrara çıkma, ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları görülebilir. 

• Kemik Değişiklikleri ve Osteoporoz 
Menopoz sonrası östrojen azalmasına bağlı kadınlarda hızlı bir kemik kaybı olur.Bu süreç son adetten bir yıl önce başlayıp menopoz sonrası üç yıl kadar sürer.Yaşlanmanın kemikler üzerindeki etkileri de bu kayba katkıda bulunur.Bu değişiklikler belli bir düzeye ulaşınca osteoporoz adını alır.Osteoporozda kemikler zayıflar ve daha kırılgan hale gelir. 

Hormon Tedavisi

Hormon tedavisi östrojen ve pek çok hastada progesteron hormonu almak anlamına gelir.Östrojen tek başına alındığı zaman endometrium kanseri (rahim iç duvarı kanseri) riskini artırır.Bu etkiyi azaltmak için beraberinde progesteron ile kullanılır.Eğer cerrahi olarak rahim alındıysa östrojen tek başına verilebilir. 

• Sistemik Tedavi 
Hormon tedavisi sistemik veya lokal olabilir.Sistemik tedavide hormonlar kana karışarak ihtiyaç olan dokulara ulaşır.Sistemik östrojen formları haplar, cilde uygulanan flasterler, jeller , spreyler ve vajinal halkalardır.Progesteron da hap, flaster,jel veya rahim içi araç şeklinde uygulanabilir.Kombine tedavide iki hormon hap ya da flaster içerisinde uygulanabilir.Kombine tedavi iki şekilde uygulanabilir: 

a) Siklik tedavi-östrojen hergün alınırken, progesteron ayın belirli günlerinde verilir. 
b) Sürekli tedavi-östrojen ve progesteron her gün verilir. 

Kombine tedavi ile ilk birkaç ay düzensiz kanama görülürken, çoğu kadında bir yıl içerisinde kanama durur.Menopoz sonrası dönemde kanamanız varsa mutlaka doktorunuza bildirmelisiniz. Çoğu zaman hormonun yan etkisi olabileceği gibi, endometrium kanseri belirtisi de olabilir.Menopoz sonrası tüm kanamalar doktor tarafından değerlendirilmelidir.

• Lokal Tedavi 
Vajinal kuruluk ya da incelme gibi belirtileri olan hastalara vajinal krem ,halka ya da tablet şeklinde östrojen lokal olarak uygulanabilir.Östrojen vajinanın doğal kalınlık ve elastikliğini düzelterek,kuruluk ve iritasyonu azaltır.Genellikle tablet ya da kremler başlangıçta her gün ,sonrasında haftada iki ya da üç kez uygulanır.Vajinal halkalar üç ay boyunca etkilidir ve cinsel ilişki sırasında çıkarılmasına gerek yoktur. 

Hormon Tedavisinin Yararları ve Riskleri

2002 yılında ABD’de NIH(Ulusal Sağlık Enstitüsü) tarafından yapılan WHI çalışması (bilimsel araştırması) sonuçları açıklandıktan sonra postmenopozal kadınlarda östrojen veya kombine hormon tedavisi ile ilgili riskler konusunda endişeler baş gösterdi.Bu çalışmadan sonraki yıllarda, çalışmanın bulgularını netleştirmeye yönelik diğer çalışmalar devam etmektedir.Aşağıda hormon tedavisiyle ilgili son bilgiler özetlenmiştir: 

Yararları 
• Gerek kombine gerekse yalnız östrojen tedavisi perimenopozal semptomların tedavisine en etkili yöntemdir. 

• Gerek kombine gerekse yalnız östrojen tedavisi menopozun erken döneminde oluşan hızlı kemik kaybını önlemeye yardımcıdır. 

• Düşük doz lokal östrojen tedavisi vajinal kuruluk ve iritasyonu azaltır 

• Tek başına östrojen tedavisi ( ancak kombine tedavi değil), meme kanserinden ölme ya da meme kanseri gelişmesi riskini azaltıyor gibi görünmektedir. 

Riskleri 
• Kombine hormon tedavisi meme kanseri, inme (felç) ,derin ven trombozu(toplardamarda pıhtı oluşması),safra kesesi hastalığı ,idrar inkontinansı ( idrar kaçırma) riskini artırmaktadır.Eskiden sanıldığı gibi kalp hastalığı riskini azaltmadığı görülmüştür. 

• Tek başına östrojen tedavisi endometrium kanseri riskini artırmaktadır. 

• Tek başına östrojen tedavisi inme, derin ven trombozu(toplardamarda pıhtı oluşması),safra kesesi hastalığı ,idrar inkontinansı ( idrar kaçırma) riskini artırmaktadır.Eskiden sanıldığı gibi kalp hastalığı riskini azaltmadığı görülmüştür. 

Araştırmacılar hala bu çalışmanın sonuçlarını irdelemektedir.WHI Çalışmasına katılan kadınların yaş ortalaması 64’tür.Ancak bu yaş ortalama menopoz yaşından çok sonradır.Pratikte perimenopozal belirtileri yaşayan ve hormon tedavisi alan kadınlar ortalama 40-50 yaşlarındadır.Halen hormon tedavisiyle ilgili risklerin gerçekte tedavinin ne zaman başladığı,ne kadar kullanıldığı ve hangi yolla uygulandığı ile ilişkili olup olmadığıyla ilgili çalışmalar devam etmektedir.

Güncel Öneriler

• Eğer derin ven trombozu ya da akciğer embolisi öykünüz varsa, yakın geçmişte kardiyovasküler hastalık ( inme ya da kalp krizi gibi kalp -damar hastalığı)geçirdiyseniz,karaciğer hastasıysanız, tanısı konmamış anormal vajinal kanamanız varsa hormon tedavisi almamalısınız. 

• Eğer sağlıklıysanız, hormon tedavisini perimenopozal belirtilerin yoğun olduğu dönemde ve osteoporozun önlenmesi için kullanabilirsiniz. 

• Hormon tedavisi eskiden olduğu gibi kalp hastalığı riskinin azaltılması için önerilmemektedir. 

• Minimum etki dozu , mümkün olan en kısa süre boyunca kullanmalısınız.Sürekli kullanımda yıllık kontrol gereklidir. Bazı kadınlar menopoz semptomlarını çok uzun süre yaşadıkları için daha uzun süre ilaç kullanmak zorunda kalabilir. 

• Özellikle tedavi sırasında anormal kanamanız olursa yıllık kontrolü beklemeden doktorunuza başvurmalısınız. 

Diğer Alternatifler

Aşağıdaki alternatif tedavi seçenekleri öncesinde de doktorunuza danışmanız gereklidir 

• Bazı antidepresan ilaçlar ve anti-epileptik gabapentin sıcak basmalarını azaltmak için önerilebilir 

• Vajinal lubrikanlar ağrılı cinsel ilişkiyi azaltmak için kullanılabilir,ancak hormon içermediklerinden vajinal elastisite kaybı ve incelmeyi düzeltemezler. 

• Bitkisel ürünler menopoz semptomlarını hafifletmek için kullanılmaktadır. Ancak üzerinde bitkisel etiketi bulunan her ürün güvenlidir anlamına gelmez.Çoğu Sağlık Bakanlığı tarafından onaylı değildir ve üretim standartları oluşturulmamıştır.Üstelik bilimsel çalışmalarda etkinlikleri kanıtlanmamıştır.