Mantar hastalıkları, mantar adı verilen parazitler tarafından oluşturulur.Mantarların bazıları saprofit (yararlı mikroorganizmalar)olarak canlıların üzerinde yaşar,ancak bazı koşullarda (patojen =hastalık yapıcı)hale geçerler.Bazıları her zaman hastalık yapıcıdırlar.
Mantar hastalığı etkenleri maya mantarları ve küf mantarları olarak kabaca iki gruba ayrılır.Mantar hastalıklarının oluşmasında konağın immunitesi,hazırlayıcı faktörler(kötü hijyen,ıslaklık,uzun süreli antibiyotik kullanımı,şeker hastalığı gibi hastalıklar,immuno supressiv tedavi görme )büyük rol oynar.Mantar enfeksiyonları saçtan tırnağa kadar tüm deri bölgelerini ve eklerini tutabilir.
SAÇ MANTARLARI (Tinea kapitis) ; çoğu küf mantarları tarafından oluşturulurlar.Saçlı deri mantarları , genellikle çocukluk çağında görülür.Aile içi enfeksiyon sık görülür.Bazıları ergenlik çağında kendiliğinden geçer.
Yüzeyel ve derin tipleri vardır.Yerleşim yerlerine göre farklı görüntüler oluştururlar.Yüzeyel tiplerde , saçlarda bir kaç iri yuvarlak alanda,kepeklenme, kırılma,matlaşma görülür.Çocukluk çağında görülür..Bu tip puberte de kendiliğinden geçebilir.
Favus (kuru kel) de ise mantarlar daha derin yerleşirler.Hasta bölgede saçlar dökülmüştür,kalanlar da cılız ,grimsi -kül rengindedirler.Garip,kötü bir koku vardır.Kıl diplerinde sarımtırak,kabuksu yapılar vardır.Kıllar kolayca çekilir.İz bırakarak iyileşir.Kalıcı kellikler oluşur.Mantar daha derine yerleşirse (Kerion Selsi)saçlı deride tek veya birkaç tane nodül oluşur.Lezyon cerrahatli görünümde ve yumuşaktır.Bunlardan zaman içinde irin akar,saçlar dökülmüştür ya da tereyağından kıl çeker gibi kolayca çekilir.Hastalıklı bölgenin yakınındaki lenf bezleri şişmiştir.İz bırakarak iyileşir.Bu tipler de genellikle çocuklarda görülür.
Derin yerleşen mantarlar,yetişkin erkeklerin sakallarını tutabilir.(Sycosis paraziteria)saçlı derideki belirtilerin benzeri tablo oluştururlar.
VÜCUT MANTARLARI:(tinea korporis); çoğu küf mantarları tarafından oluşturulur.Mantarlar gövdede,kollarda ,bacaklarda ve koltuk altında hastalık oluşturabilir.
En sık görülen ,gençlerde ve orta yaşlarda çok rastlanan mantar enfeksiyonu "Pitriazis versikolor"dur.Hastalığın boyun ,gövde,sırt,koltuk altı bölgelerinde kahverengi veya beyaz lekeler ve üzerinde gelişen kepeklenme ile seyreden tipik görüntüleri vardır.Küçük plaklar bazen birleşerek deride haritaya benzer bir görünüm oluştururlar.Hastanın hiç bir subjektif şikayeti yoktur,ancak görünüm sorunu vardır.Hastalık daha çok yaz aylarında sıcak ve nem nedeniyle artış gösterir.Hastalık immun yetmezliği olanlarda ,kronik enfeksiyonu olanlarda ,diabetiklerde ,gebelerde daha sık görülür.
Gövdeye yerleşen diğer bir forumda halk arasında "temriye"olarak bilinen "herpes sirsine "denen formdur.Gövdeye bazen yüze bile yerleşebilir.Ortası kızarık,kepekli çevreye doğru küçük çıkıntılar şeklinde ilerleyen yamalar yapar.Kaşıntı,sulantı görülebilir.Bu form egzamalarla sıklıkla karıştırılır.Bu tip hayvancılıkla uğraşanlarda ,evinde kedi ,köpek besleyenlerde daha sık rastlanmaktadır.
EL-AYAK MANTARLARI (Tinea Pedis ve manum); küf mantarları sebep olur.Bu mantar hastalıkları el ve ayaklarda farklı görüntüler oluşturabilir.Bazen tipik egzama görüntüsü verirler,bazen kızarık kepekli yamalar oluştururlar.Bazen de kuru kabuklar,yarıklar şeklinde görüntü oluştururlar.Kaşıntı mutlaktır.Karışık görüntüleri nedeniyle egzamalarlar,sedef hastalığıyla ve diğer mikrobik hastalıklarla sıklıkla karıştırılabilirler.Lezyonlardan mantar etkeninin saptanması (native preperat)en kesin tanı yöntemidir.
KASIK MANTARI (Tinea inguinalis); çoğu küf mantarı tarafından oluşturulur.
En sık görülen mantar hastalıklarından biridir.Hastalar çoğu inguinal bölge muayenesinden utandıklarından uzun süre doktora gitmezler.Eczaneden yada komşudan aldıkları ilaçlarla idare etmeye çalışırlar.Bu da tabloyu ağırlaştırır.
Kasık mantarı ,çoğu simetrik olarak,her iki kasık bölgesinde net sınırlı,kırmızı-kahverenginde yamalar oluştur.Lezyonların kenarlarında belli belirsiz çıkıntılı kızarıklıklar mevcuttur.İç taraf daha pembemsi ve kepeklidir.Yer yer yoluntu izleri vardır.Kasık mantarı lezyonları bazen makat bölgesine ,kalçalara yayılabilir.Kasık mantarı bazı hastalarda özellikle şişmanlarda, diabetiklerde,şiddetli kaşıntı,koku,sulantı ve çatlaklara neden olabilir.
TIRNAK MANTARI (Onnikomikoz); çoğu küf mantarı tarafından oluşturulur.
Tüm tırnakları tutabilir.Ayak baş parmaklarında diğer tırnaklardan daha sık görülür.Hastalığa tutulan tırnaklarda renk değişikliği (sarı-siyah),kalınlaşma,kabalaşma görülür.İleri aşamalarda tırnakların ufalandığı ,güve yeniği görüntüsü aldığı görülür.Kalınlaşan ,kabalaşan tırnak deri içine batarak ağrı ve şişliğe neden olabilir.Bazen de kesilemeyen tırnaklar boynuzsu bir hal alır.
MAYA MANTARLARI (Kandiazis) :
Genelde organizmada saprofit olarak bulunan kandidalar immun sistemdeki bozukluklara bağlı olarak patojen hale geçerler ve hastalık oluştururlar.İmmun yetmezlik hastalıkları ,diabet ,kemoterapi,yüksek doz antibiyotik ve kortizon tedavisi ve deride maserayona bağlı çatlakların oluşumu kandidalara zemin hazırlar.
Maya mantarları küçük bebeklerde ağızda "pamukçuk" adı verilen ve çok sık görülen tabloyu oluştururlar.Gene kötü bezleme ve kundaklama sonucu "pişiklere "neden olurlar. (Kundak Dermatiti)
Maya mantarları direnci düşük erişkinlerde ve yaşlılarda ağız içinde ve dilde ,dudak kenarlarında pamukçuk gibi beyazımsı plaklar,kızarıklık ve sıyrılmalar yapabilir.(Kandidal glossit,kandidal perleş)
Maya mantarları diabetik ,gebe ,kilolu ve uzun süre antibiyotik kullanan kadınlarda kokulu,peynir kesiği görünümünde vajinal akıntıya neden olabilirler.Tablo aşırı kaşıntılı ve rahatsız edicidir.(Kandidal vulvo-vajinit )
Maya mantarları tırnaklarda da mantar hastalığı oluşturabilirler.(Kandidal onnikomikoz)Tırnakların özellikle dip kısımlarında,sarı-siyah renk oluşumu ve kalınlaşma kabalaşma görülür.
