| KATARAKT NEDİR? |
| Halk dilinde perde inmesi veya aksu da denilen katarakt göz içindeki doğal merceğin (lens) saydamlığını kaybedip görmeyi engellemesidir. |
Katarakt oluştuğunda merceğin kimyasal bileşiminde de değişiklikler meydana gelir. Ancak bu kimyasal değişimin nedenleri henüz tam olarak bilinememektedir. Yaşlılıkta oluşan katarakt en çok bilinenidir. Orta yaşlarda ya da çocuklarda bile katarakt görülebilir. Ayrıca şeker (diabetis mellutis),diğer sistem hastalıkları, uyuşturucular ve göz yaralanmaları ile birlikte de katarakt oluşabilmektedir.
Bebekler kalıtımsal olarak kataraktlı doğabildikleri gibi yaşamlarının ilk yıllarında da katarakt oluşabilmektedir.
Kısacası kataraktlar
1- Yaşlılığa bağlı
2- Göze gelen darbelere bağlı
3- Doğumda genetik sebeplere bağlı
4- Sigara içimi gibi kimyasal sebeplere bağlı
5- Diyabet gibi metabolik sebeplere bağlı
6- Üveit gibi hastalıklara bağlı oluşabilir.
Kataraktın tek tedavisi cerrahidir.
Katarakta bağlı hasta şikayetleri
İleri kataraktlarda; çok az görme
Orta derecede kataraktlarda; insanların yüzünü iyi seçememe, lacivert ve siyah giysileri birbirinden ayıramama, tabelaları okuyamama, buzlu cam arkasından bakar gibi bir his.
Başlangıç kataraktlarda ; verilen gözlüklerden memnun olmama, belli belirsiz az görme, tam net görememe
Gözlük camlarını sık sık değiştirme ihtiyacı doğar. Ancak katarakt belli bir noktayı aşınca, cam değiştirme de görüşü iyileştiremez olur.
Gözler üzerinde bir film varmış gibi hissetme, bir tülün veya bir çağlayanın ardından bakıyormuş gibi görme. Kataraktlı kimse, daha iyi görmek için sık sık gözlerini kırpıştırır.
Genelde siyah olan göz bebeği renginin değişmesi. Göz incelenirken göz bebeği gri, sarı veya beyaz görülebilir, ancak bu değişiklikler her zaman farkedilmeyebilir.
Işık problemleri , örneğin gece araba kullanılması giderek güçleşir, çünkü merceğin puslu kısmı, karşıdan gelen far ışınlarını dağıtır ve bunların çift görünmesine veya gözün kamaşmasına neden olur. Kataraktı olan kimse, okurken ya da yakın işler yaparken yeterli ışık bulamamaktan yakınır.
Önemli bulgulardan biri;
Bazı katarakt türlerinde hastada eskiden myopi yok iken birden myopi ortaya çıkar. Genellikle 30 yaşından sonra görülür.
Katarakt ameliyatı ne zaman yapılmalıdır?
Katarakt ameliyatının yapılma zamanı hastadan hastaya değişir. Görmeyle ilgili önemli bir işle uğraşan bir hastada % 20 görme kaybı olsa bile katarakt ameliyatı olması gerekli olabilir.
Ya da kişi kendi halindedir görme gerektiren işler yapmıyordur % 60 görme kaybı vardır. Katarakt ameliyatı olmak istemeyebilir.
Fakat unutulmamalıdır ki ; çok beklemiş ve çok olgunlaşmış kataraktlar hastaya yeni problemler getirir. Örneğin göz içindeki katarakt şişebilir ve Glokom dediğimiz göz tansiyonuna sebeb olabilir Ya da kataraktı göz içinde tutan lifler (doğal ipler) kopabilir katarakt göz içine düşebilir.
Bu nedenle hekiminizin önerileri çok önemlidir.Standart katarakt ameliyatını eğitim alan tecrübeli her hekim yapabilir. Ama bahsettiğim zor olguları her hekim yapamaz. Zor bir kataraktınız varsa sizi daha tecrübeli bir hekime yönlendirebilir.
Katarakt ameliyatı nasıl yapılır ?
Hastanın durumuna göre lokal anestezi ya da hasta çocuksa veya kısa bir süre de olsa ameliyat masasında duramıyorsa genel anestezi ile yapılır.
Fakoemülsifikasyon (FAKO) denilen yöntemde ultrason dalgaları kullanılarak göz içindeki doğal mercek alınır ve aynı yere yeni bir mercek (GİL, IOL) yerleştirilir. Göz içine mercek yerleştirilmez ise hastanın yüksek numara gözlük kullanması gerekecektir. Örneğin 12 numara gibi. Bu nedenle mercek yerleştirmek şarttır. Yoksa hasta göremez.
Lazerle katarakt ameliyatı
Lazerle katarakt ameliyatı üzerinde çalışılan yeni bir yöntemdir ( LensX femtosecond). Lazerle kataraktın kapsülü açılır ardından lazerle katarakt parçalara bölünür. FAKO cihazı ile parçalanan katarakt emilerek katarakt temizlenir. Ardından mercek yerleştirilerek ameliyat bitirilir.
Pahallı bir yöntemdir.
Dikişsiz katarakt ameliyatı nedir?
Fako yöntemi dikiş kullanmadan yapılan katarakt ameliyatıdır. Hekimin ve kullanılan Fako cihazının özelliklerine bağlı olarak 3.2 mm ya da 1.5 mm arasında değişen kornea kesileriyle bu cerrahi yapılabilir.Kesi uzunluğu ne kadar küçükse ameliyat sonrası ortaya çıkacak olan astigmatizma o kadar az olacak ve hasta daha çabuk iyileşecektir. Günümüzde en uygun kesi uzunluğu 1.8 -2.2 mm arasında kabul edilmiştir. Fakat bu kesi uzunluğu kullanılacak olan göz içi lensinin kalitesine de bağlıdır. Kısmen ucuz mercekler daha uzun kesilerden göz içine girmekte ve ameliyat sonrası hastada astigmatizmaya neden olmaktadır.
Katarakt ameliyatı sonrası gözlük kullanılması gerekiyor mu?
Katarakt ameliyatı sonrasında hekiminiz mümkün olduğunca gözlük kullanmamak için hem cerrahi hem de göz içi merceği olarak üst teknolojiyi kullanacaktır.Fakat buna rağmen bir miktar uzak gözlük kullanmak gerekebilir.Bu hastanın ameliyat öncesi göz numaralarına da bağlıdır.
Standart katarak ameliyatında hasta mutlaka yakın gözlük kullanmak zorundadır.
Eğer dikişsiz ameliyat yapılmışsa yakın gözlükler ameliyattan sonra en erken 1. ayda hastaya yazılmalıdır. Hemen ameliyat sonrası verilen yakın gözlüklerin numarası hastanın gözüne bağlı olarak 1-2 ay sonra değişim gösterebilir.
Hasta uzak ve yakın gözlük kullanmak istemiyorsa göz yapısı uygunsa MULTİFOKAL göz içi lensleri gözüne takılabilir.
Multifokal (uzak ve yakın görmeyi sağlayan ) mercekler
Hastada yüksek astigmatizme yoksa ya da korneal astigmatizması ameliyat öncesi 1 numara ya da altında ise uzak ve yakın içeren (multifokal ) göz içi mercekleri takılabilir.
Bu işlemi yapıp yapmamaya cerrahınız karar verecektir. Göz yapınız uygunsa katarakt ameliyatında bu mercekleri taktırdığınızda önemli ölçüde uzak ve yakını görebilirsiniz.
Multifokal göz içi merceği takarak yapılan katarakt ameliyatlar üst düzey ameliyatlardır.
Multifokal göz içi mercekleri gibi yakın görmeyi sağlayan ikinci bir grup ise AKOMODATİF göz içi mercekleridir
Hastada 1 numaradan yüksek astigmatizma varsa TORİK göz içi lensi kullanılabilir
Akomodatif (uzak ve yakın görmeyi sağlayan) mercekler
Katarakt ameliyatlarında hızla gelişmekte olan bir göz içi mercek cerrahisidir. Doğal göz içi merceğimiz gibi davranan göz içindeki liflerin kasılıp gevşemesiyle çalışan bir grup mercektir. Ülkemizde belli merkezlerde yapılmaktadır. Hastaların uygun olması için gözün özel şartları gerekmektedir.
Torik göz içi mercekleri (yüksek astigmatlı hastalar için)
Katarakt ameliyatı olacak olan hastada ameliyat sonrası uzak, hatta uzak ve yakın gözlük kullanmamak ya da mevcut numarayı daha da düşürebilmek için Torik göz iç mercekleri kullanılabilir.
İki tipi vardır.
-Uzak Torikgöz içi merceği takılan kataraktlı hastalar uzağı gözlüksüz iyi görebilir ama yakın için gözlük kullanması gerekir.
-Uzak ve yakın Torikgöz içi lensi takılan hastalar ise uzak ve yakında daha iyi görmeye sahip olurlar ve uzak ve yakın için gözlük kullanma oranları çok azalır.
Sonuçta ameliyat öncesi uzak ya da yakın gözlük kullanıyorsanız katarakt ameliyatı ile bu gözlüklerden kurtulma şansınız vardır. Yüksek astigmatlı hastalarda bile bu mümkündür.
Burada önemli olan böyle bir cerrahinin size uygun olup olmadığıdır. Sizi muayene eden hekiminize bu konuları sorduğunuz zaman sizi bu yönde yönlendirebilecektir.Bu tür göz içi lenslerinin size uygun olup olmadığını düşünüyorsanız özel cihazlarla bir dizi muayeneniz gerekecektir.
Unutulmaması gereken şudur: Standart katarakt ameliyatlarının dışındaki bu mercekler ve cerrahileri yüksek teknolojik katarak ameliyatı ve tecrübeli hekim gerektirir. Maliyetleri standart katarakt ameliyatlarının üzerindedir.
Amerika Birleşik Devletlerinde Multifokal, Akomodatif ya da Torik göz içi lens cerrahileri o ülkenin yaşlı nüfusunun çok olması dolayı ile de % 75' ler düzeyine yükselmiştir. Yani yüz hastanın 75 tanesi bu cerrahileri yaptırmaktadır.
Doğumsal (konjenital) katarakt cerrahisi
Doğumla birlikte çocuğun göz bebeğinin tam ortasında beyazlık görülürse bu önemlidir. Bu durumda çocukta katarakt, retinablastom (tümör), glokom ya da başka bir hastalık vardır. Muayenede katarakt çıkarsa cerrahi gerekebilir.
Orta veya ağır doğumsal kataraktı olan çocuklarda tek göz tutulduysa cerrahi acil olarak yapılmalıdır. Geç kalınırsa o göze katarakt ameliyatı yapılsa bile sonradan göz tembelliği (ambliopi) gelişebilir.Bu konuyu göz tembelliği linkimizden öğrenebilirsiniz.
İki gözde de katarakt varsa ve katarakt ağır ise yine cerrahi acildir. Ama orta ya da hafif katarakt varsa cerrahi gerekip gerekmediğini ya da zamanını hekiminiz belirleyecektir.
İlk 2 yaş içinde yapılan katarakt ameliyatlarında genellikle göz içine yukarıda sıraladığımız göz içi mercekleri yerleştirilmez. Çünkü çocuklarda ilk 2 yaşında göz hala gelişmektedir.Göz içi lensinin yapısı ve numarasını ayarlamak çok zor olacaktır.Bu nedenle göz katarakt ameliyatı sonrası merceksiz (Afaki) bırakılabilir.Çocukta görmeyi sağlamak için de 2 yaşına kadar göze kontakt lens takılması gerekecektir. Katarakt ameliyatı sonrası 3 ayda 1 yapılacak muayenelerle kontakt lens numarasının tekrar ayarlanması gerekebilir. Bu durum hastadan hastaya değişebilmekle birlikte kabaca böyledir.
Çocuk 2 yaşına ulaşınca göz içine mercek takılabilir. Fakat ömrü boyunca yakın gözlük kullanması gerekebilir.
4 yaşından sonra ise yukarıda anlattığımız multifokal göz içi lenslerinin takılma şansı vardır. Bu takdirde de uzak ve yakın görmeleri sağlanacaktır.
Doğumsal katarakt hastalarında tek koşul geç kalmamaktır. 7 yaşından sonra yapılacak ameliyatların görmeyi çok arttırmayacağı bilinmektedir.
