Karaciğer Nakli
Karaciğer vücudumuzdaki en büyük organdır. Ağırlığı vücut ağırlığının yaklaşık %2'si kadardır. Karnınızın sağ üst tarafında, alt kaburgaların arkasında ve akciğerlerin aşağısındadır.
Karaciğerin görevleri:
-Yediklerimizi vücudun kullanabileceği besin maddelerine çevirmek
-Kan pıhtılaştırıcı faktörleri, enzimleri ve diğer proteinleri üretmek
-Demir, vitamin ve enerji kaynaklarını depolamak
-Vücudumuza zararlı olabilecek ilaç ve alkol gibi toksik maddeleri temizlemek
Karaciğer bazı hastalıklarda ve cerrahi ile bir kısmının çıkartıldığı durumlarda kendini yenileyebilir. Ancak karaciğerin tümden yok olması, çalışmaması ya da ameliyatla çıkartılması durumunda karaciğer yokluğu yaşam ile bağdaşmaz.
Karaciğer Nakli gerektiren Hastalıklar:
Kronik Karaciğer Hastalıkları (siroz)
Karaciğerin uzun sürede hasarlanarak işlevlerini kaybetmesi durumu olarak özetlenebilir. Nedenleri:
Hepatitler: Kanla ve vücut sıvılarıyla bulaşan virüslerle oluşur. Bulaşma kan nakli, cinsel ilişki, dövme, cerrahi işlem gibi kan ve vücüt sıvı geçişi olan her türlü işlemden sonra olabilir. Hepatit A, B ve C en sık görülen hepatitlerdir. Türkiye'de en sık hepatit B görülmektedir. Karaciğer nakillerinin en sık nedeni de ülkemizde hepatit B'dir. Aslında önlenmesi de en kolay olan hepatit budur, çünkü hepatit B aşısıyla önlenebilir. Hepatitlerde çoğunlukla hastalığın akut devresinde sarılık gelişir ve daha sonra hastalık tümden geçer. Ancak bazı hastalarda hepatit geçirdikten sonra vücutta virüs kalabilir ve bu virüs karaciğerde hasar yapmaya devam eder. Sonunda karaciğer işlevlerini yapamaz hale gelir.
Alkol. Uzun süreli ve devamlı alkol kullanımı ortalama 15 yıl içinde siroza yol açabilir. Günde kadında 20 gr, erkekte 60 gr alkol uzun sürede siroz oluşturabilir.
Otoimmün hepatitler: Vücut savunma sistemlerinde bozuklukla bazı karaciğer bozukluğu hastalıkları görülebilir.
Primer biliyer siroz: Safra yollarında henüz tam olarak bilinmeyen nedenli yıkımla oluşur.
Karaciğer yağlanması: Günümüzde obezitenin artmasıyla karaciğer yağlanması ve buna bağlı siroz görülme oranı artmaktadır.
Sklerozan kolanjit (Primer veya sekonder): Safra yollarında daralma ve tıkanmayla gider, tam olarak bilineyen bir nedenle ya da bazı ameliyat ya da girişim sonucu olabilir.
İleri kalp yetmezliğinde görülebilir.
Akut karaciğer hastalıkları (ani gelişen hastalık): Çeşitli ilaç ve toksin gibi maddelerle ya da hepatit virüsü ve diğer virüslerle ani oluşan karaciğer yetmezliğidir. Çoğunlukla ani sarılık ve komaya kadar gidebilen bilinç bulanıklığı vardır. Bazen ilaçla ve destek tedaviyle bir kısmı iyileşebilir, bazısında da iyileşmek ancak karaciğer nakliyle mümkündür.
Mantar zehirlenmesi
İlaç zehirlenmeleri
Hepatite bağlı koma
Aşağıdaki doğumsal metabolik hastalıklar bazen ani olarak kendini gösterir ve ani karaciğer yetmezliği ve komaya yol açabilir.
Doğumsal (genetik) karaciğer hastalıkları
Metabolik hastalıklar : Karaciğer vücuttaki bir çok maddenin işlenmesi, depolanması ve fazlasının atılmasından sorumludur. Karaciğer enzim denilen vücuttaki bazı proteinleri doğuştan gelen ya da sonradan edinilen hastalıklar nedeniyle yapamazsa bu tüksik maddeler karaciğerde ve vücutta birikerek hastalığa yol açar. Bunlar demir, bakır gibi maddelerdir. (Örnek: Wilson sirozu, hemokromatozis)
Doğuştan sarılıklar: genetik olarak vücudun bazı yapı taşlarının yapımında bozukluk olduğunda vücutta sarılık olabilir. Doğuştan safra yolları azlığı veya yokluğunda da karaciğerde safra birikerek karaciğer yetmezliği oluşur.
Karaciğer tümörleri: Günümüzde karaciğer nakillerinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Çünkü, siroz olan karaciğerde karaciğer tümörü oluşmaya eğilim vardır. Tüm siroz hastalıklarında tümör görülebilir. En sık olarak hepatitlere bağlı sirozlarda görülür. Örneğin 10-15 yıldır kronik hepatit virüsü hastalığı olan kişilerde %15-20 oranında karaciğerde tümör görülebilir.
Siroz Belirtileri:
İlk evreler (Başlangıç):
Yorgunluk, çabuk yorulma
İştahsızlık
Hafif-orta derecede sarılık
Kaşıntı
Bulantı
Aşırı gaz birikimi
Bacaklarda ve karında ödem
Kabızlık
Adetten kesilme, adet düzensizliği
Erkeklerde göğüs büyümesi
Bu belirtiler yalnızca sirozda görülen özel bulgular olmayıp başka hastalıklarda da tek tek veya bir ikisi birlikte görülebildiğinden hastanın ya da hekimin aklına ilk olarak karaciğer sirozu tanısı gelmeyebilir. Bu evrede kan tahlilleri ve karaciğer ultrasonografisi yapılırsa sirozdan kuşkulanmak için yeterli bulgular saptanabilir.
İleri evre:
Kilo kaybı, kas erimesi, kollarda ve bacaklarda kas kaybı
İleri derecede iştahsızlık
Karın büyümesi (karın zarı içinde su tutulması, asit)
Yemek borusundaki genişlemiş damarların patlayıp mide barsak sisteminden ağır kanamaya yol açması (ağızdan taze kan gelmesi ya da makattan taze kan gelmesi ya da koyu siyah dışkılama ile anlaşılır)
Beyin hasarı ile bilinç bozuklukları (ensefalopati), motivasyon düşüklüğü, uyku hali, ileri evrelerde koma
Karındaki asit sıvısının iltihaplanmasıyla peritonit (karın ağrısı olur)
Cinsel istek azalması, iktidarsızlık
Kusma, gece idrar yapmada artış görülebilir
Hastanın genel görünümünde değişiklik, avuç içleri ve yanaklarda kızarıklık.
Hormonal değişiklikler sonucu vücut kıllarında dökülme
Damarlarda genişleme: Karın duvarında belirgin olmak üzere tüm vücutta ileri derecede büyük damarlanmalar görülebilir.
Göbek fıtığı: Daha önceden olmadığı halde karın içi sıvı birikmesi sonucu göbek fıtığı oluşabilir.
TEDAVİ
Nedene yönelik tedavi: Hepatitlerde hastalığa yol açan virüsü vücuttan temizlemeye yönelik ilaç tedavisi, otoimmün hepatitte vücut savunma sistemleriyle ilgili ilaçlar, vücutta toksik madde birikimlerinde bu maddelere bağlanıp vücuttan atılmalarına yarayan ilaçlar gibi.
Destek tedavisi: Belirtilerin tedavisi ile hastanın rahatlatılmasıdır. Karındaki şişliğin azaltılması, yemek borusundaki damarların endoskopik yöntemlerle bağlanması, kas kaybının önlenmesi için beslenme desteği
Karaciğer nakli: İleri evrede sirozda komplikasyonlar (kanama, karın şişmesi, ensefalopati) başladıktan sonra karaciğer nakli düşünülmeli ve bir an önce planlanmalıdır. Bu evrede karaciğer naklinden başka yaşam kurtuluşu mümkün değildir. Karaciğer nakli, bu durumda, ortalama bir yıl içinde hayatını kaybetmesi beklenen hastalara uygulanır. Ayrıca yukarıda sayılan akut, ani gelişen hastalıklarda da hastalığın durumuna bağlı olarak acil karaciğer nakli düşünülmelidir. Hastalık derecelendirmeleri başka bir makalede verilmiştir.
Sağlıklı günler dilerim
Prof. Dr. Gülüm Altaca
