Tıbbi olarak 1 yıl korunmasız ve düzenli sıklıkta ilişkiye rağmen gebelik elde edilememesi durumuna infertilite (kısırlık) denir. Burada 1 yıl sınırının konmasının nedeni çiftlerin % 85-90’ının 1 yıl içinde gebe kalmasıdır. Bu nedenle çoğu doktor infertilite nedenini araştırmak ve tedaviye başlamak için acele edilmemesini ve 35 yaşın altındaki kadınlarda 1 yıl beklenmesi gerektiğini önermektedir. Kadınlarda 35 yaşından sonra yumurtalık rezervi azalmaya başlamaktadır. Bu nedenle 35-40 yaş arası kadınlarda bekleme süresi 6 ay, 40 yaş üstünde ise 3 aydır.
Peki neden infertilite oluyor? Burada problem kadından, erkekten veya her ikisinden kaynaklanabilir. Bu nedenle infertil bir çifti değerlendirirken mutlaka erkek ve kadın birlikte araştırılmalıdır. Bazen de her iki çiftin araştırılmasına rağmen çiftlerin %10-15’inde herhangi bir sorun tespit edilemez. Bu duruma da “nedeni bilinmeyen infertilite” denir. Bütün bu durumlarda gebe kalma şansını artıran etkili ve güvenli pek çok tedavi mevcuttur.
KADINDA İNFERTİLİTE NEDENLERİ NELERDİR?
Yumurtlama olmaması
Azalmış yumurtalık rezervi
Tüplerde tıkanıklık
Rahim ve rahim ağzında anormallikler; polip, myom, yapışıklık vs. olması.
Endometriozis, çikolata kisti, kistler
Yumurtalık yetmezliği yani erken menopoz
Karın içi yapışıklıklar
Daha önce kanser tedavisi almış olmak
Bazı genetik bozukluklar
Kadında bu nedenlere bağlı oluşabilecek sorunların anlaşılması için bazı testlerin yapılması gerekir. Bu testler yumurtlama (ovulasyon) testleri, yumurtalık rezervi testleri, tüplerin ve rahmin değerlendirilmesidir.
Yumurtlama (ovulasyon) testleri: Yumurtlama (ovulasyon) olup olmadığını anlamak için birçok yöntem vardır ancak bunlar içinde en güvenilir olanı beklenen adet tarihinden 1 hafta önce kanda progesteron düzeyine bakmaktır. Serum progesteron düzeyinin 3 ng/ml’in üzerinde olması bize ovulasyonun gerçekleştiğini gösterir.
Yumurtalık rezervi testleri: Yumurtalık rezervine her hastada bakmaya gerek yoktur. Ancak eğer hasta yaşı 35’in üzerindeyse, adetleri düzensizse, tek yumurtalığı alındıysa veya yumurtalık cerrahisi geçirdiyse, daha önce kanser tedavisi aldıysa, ailede erken menopoz öyküsü varsa mutlaka over rezervine bakmak gerekir. Bunun için de bazı hormon testleri yapılır yada ultrasonla yumurtalıklardaki gelişecek yumurta sayısına bakılarak tahmin edilir.
HSG: Tüplerin açık olup olmadığını kontrol etmek için adetin 8-12. gününde HSG (histerosalpingografi) denilen bir film çekilir. Biraz ağrılı bir prosedür olduğu için bazen anestezi altında da çekilebilmektedir.
Rahmin değerlendirilmesi: Rahimle ilgili anormalliklerin tespitinde ultrasonografi kullanılmaktadır. Ancak gerekli olgularda ek olarak Salin infüzyon sonografi (sulu ultrason) veya histeroskopi (kamera ile rahim içine bakılması) ile rahim içi polip, myom, yapışıklık vb açısından değerlendirilir.
Gerekirse diğer hormon testleri, laparoskopi, genetik testler.
ERKEKTE İNFERTİLİTE NEDENLERİ NELERDİR?
Sperm üretiminde ve yapısındaki anormallikler: sperm sayısının az olması, sperm olmaması, sperm hareketinin az olması, sperm morfolojisinin bozuk olması vb.
Spermin dışarı atılmasını sağlayan kanalların enfeksiyon, cerrahi veya bazı genetik nedenlerden dolayı tıkalı olması
Sigara, alkol, uyuşturucu madde kullanımı, bazı ilaçlar, antibiyotikler, tansiyon hapları
Aşırı sıcağa maruz kalma
Daha önce kanser tedavisi almış olmak veya genital bölgeden cerrahi geçirmiş olmak.
Bazı genetik hastalıklar
Erkeklerde bu sorunları tespit etmek için yapılan en önemli test sperm testidir. Sperm testinde bir anormallik çıkması durumunda muayene, ultrason, bazı hormon testleri ve genetik testler yapılması gerekebilir. Testte hiç spermin bulunmaması durumunda ise testislerden biyopsi yapılarak sperm aranması gerekir.
İNFERTİLİTE AÇISINDAN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
İnfertilite için risk faktörleri kadında ve erkekte benzerdir. Bunlar arasında en önemlisi yaştır. Kadınlarda 30’lu yaşlardan itibaren doğurganlıkta azalma başlar. 37 yaşından sonra ise hızla azalır. Bu yaştan itibaren hem yumurta sayısında hem de kalitesinde azalma olur. Ayrıca gebeliği olumsuz etkileyebilecek bazı yaşlanmayla ilgili sağlık sorunları (yüksek tansiyon, şeker hastalığı vb) da ortaya çıkabilir. Erkeklerde ise 40 yaşından sonra benzer sorunlar ortaya çıkar ve fertilitede azalma olur.
Kötü beslenme, aşırı kilolu olmak veya aşırı zayıf olmakta fertiliteyi olumsuz etkiler. Sigara, alkol, madde kullanımı da hem kadında hem erkekte fertiliteyle ilgili sorunlara neden olur.
