GUATR HASTALIĞININ TANI VE TEDAVİSİ
Türkiye bir guatr ülkesidir.Ülkemizde guatr hastalığı ,en sık Karadeniz ve Orta Anadolu bölgesinde görülmektedir.Guatr hastalığı genellikle iyot eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.2000 yılından beri WHO(Dünya Sağlık Örgütü) ve UNİCEF (Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu) kurumları işbirliği yaparak dünyanın her tarafında iyot eksikliğine bağlı hastalıkları ortadan kaldırmak için mücadele başlatmıştır.Ülkemizde de bu tarihten itibaren tüm sofra tuzları zorunlu olarak iyotlandırılmaktadır.
GUATR NEDİR?
Tiroid bezinin iltihabi ve tümöral olmayan büyümelerine guatr adı verilir.
Latince "gutter" ve Fransızca goitre yani boğaz kelimesinden gelmiştir
Tiroid bezi bazen homojen(düzgün) büyür,bazen de içinde nodül adı verilen çeşitli büyüklükte yapılar ortaya çıkar.
Tiroid bezi ;Boyun bölgesinde,nefes borusunun hemen önünde yer alan kelebek şeklinde bir bezdir ve yaklaşık olarak 20 gram ağırlığındadır.
Tiroid bezinin salgıladığı hormonlar vücutta bir çok metabolik olayda doğrudan veya dolaylı olarak görev alır.
Tiroid bezi,
*Metabolizma hızını,
Vücudumuzun sıcak ve soğuğa uyumunu
*Deri ve saçların kalitesini
*Bebeklerin büyümesini ve zekasını
*Fiziksel ve psikolojik streslere karşı uyumu etkiler
GUATR HASTALIĞININ NEDENLERİ NELERDİR ?;
İyod eksikliği;Vücuda giren iyod miktarı çok önemlidir.Her gün vücuda belirli bir miktarda iyod girmesi gereklidir.Bu miktar az veya çok olduğunda tiroid bezine ait problemler görülebilir.
Kalıtımsal faktörler(Bazı enzimlerin eksikliği)
Guatrojen besinler; Kara lahana gibi bazı besinleri çok miktarda tüketen kişilerde guatr hastalığı görülür.
GUATR HASTALIĞI KİMLERDE SIK GÖRÜLÜR?
Ülkemizde özellikle Karadeniz ve Orta Anadolu bölgelerinde yaşayanlarda daha sık görülmektedir.Bu bölgelerde iyot oranları (toprakta ve suda) diğer bölgelere göre daha düşüktür.
Guatr hastalığı genellikle kadınlarda görülmektedir.Her 5 guatr hastasının 4'ü kadındır.Bunda, kadınların hormon yapılarının erkeklere göre daha komplike ve daha değişken olması önemli bir etken olabilir.
GUATR HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
a)Tiroid bezinin hızlı çalışması durumunda;(Tiroid bezi hormonlarının kan düzeyinin yüksek olduğu hipertiroidi durumunda);
İştah artmasına rağmen kilo kaybı
Sinirlilik,çabuk yorulma ve acelecilik
Çarpıntı,yüksek kan basıncı
İshal veya sık dışkılama
Göz kürelerinin öne doğru fırlaması
Sıcağa tahammülsüzlük ,aşırı terleme
Cildin her zaman nemli olması
Ellerde ve vücutta titreme
Kadınlarda adet düzensizliği
b)Tiroid bezinin yavaş çalışması durumunda;(Tiroid bezi hormonlarının kan düzeyinin düşük olduğu hipotiroidi durumunda)
Kalp atışlarında yavaşlama(nabzın yavaşlaması)
Kabızlık(Barsak hareketlerinde azalma)
Yüzde ve göz kapaklarında şişmeler
Deride kalınlaşma
Saç dökülmesi ve kaşların kenarlarından dökülmesi
Dikkat azalması ve unutkanlık
Zihinsel aktivitede yavaşlık
Soğuğa karşı dayanıksızlık
Uyku eğiliminin artışı
Kan kolesterol seviyesinin yüksek çıkması
Kadınlarda adet düzensizliği(genelde adet gecikmesi veya uzun süreli adet görme şeklinde olur)
c)Tiroid bezinin normal çalışması durumunda(Tiroid bezi hormonlarının kan düzeyinin normal olduğu ötiroidi durumunda)
Boyunda şişlik
Boyun ağrısı
Nefes darlığı(nefes borusuna baskı yaparak)
Yutma güçlüğü(yemek borusuna baskı yaparak)
Ses kısıklığı(ses tellerine baskı yaparak)
gibi belirtiler gösterebilir.
GUATR HASTALIĞI NASIL TEŞHİS EDİLiR?
Boyun muayenesi,Boyun muayenesi sırasında tiroid bezinin büyüklüğü,sertliği ve içinde nodül olup olmadığı saptanabilir.Boyun bölgesine dışarıdan bakıldığında ,normalde tiroid bezi görülemez.
Fakat tiroid bezi büyümüş olan hastalarda özellikle yutkunmakla hareket eden bir şişlik farkedilir.
Tiroid hormonları;T3,T4,TSH gibi tiroid hormonlarının kan düzeyleri ölçülür.
Tiroid ultrasonografisi(Tiroid bezinin iç yapısı görülür)
Tiroid sintigrafisi(Tiroid bezinin fonksiyonel durumu görülür)
İnce iğne aspirasyon biyopsisi;Tiroid bezindeki şüpheli nodülden iğneyle hücre örneği alınabilir
GUATR HASTALIĞI ZAYIFLAMAYA ENGEL MİDİR?
Tiroid beziyle ilgili hormon testlerini yaptırmadan zayıflama diyetine başlamak doğru değildir.Tiroid bezinin yetersiz hormon salgıladığı durumlarda (hipotiroidi varlığında) vücut metabolizması yavaşladığı için şişmanlık ortaya çıkar.Bu şişmanlık,uygulanan standart rejimlerle ortadan kalkmaz.Bu hastalarda kan kolesterol seviyeleri de genellikle yüksektir.Bu durumda öncelikle tiroid hormonları normal seviyeye getirilmelidir.
GUATR HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR VE TEDAVİDE CERRAHİNİN ROLÜ NEDİR?
Basit guatrlı bir hastada eğer iyot yetersizliği varsa tiroid hormonları ile tedavisi yapılır ve iyotlu tuz kullanımına dikkat edilir.
Özellikle nodül içermeyen toksik guatr olduğunda ilaç tedavisi denenir,bazı olgularda radyoaktif iyot tedavisi tercih edilmektedir.
İlaç ve radyoaktif tedaviye yanıt alınamadığında veya sık sık hastalığın tekrar ortaya çıkması durumunda cerrahi tedavi tercih edilir.
Nodüler guatr vakalarında,özellikle kanser riski taşıyanlarında cerrahi tedavi tercih edilir.
TİROİD BEZİNDE NODÜL SAPTANAN HER HASTA AMELİYAT OLMALI MIDIR?
Tiroid bezinde her nödül saptandığında hemen ameliyat kararı alınmamaktadır.
Özellikle şüpheli nodüllere öncelikle iğne biyopsisi uygulanır.Biyopsi sonucu benign(iyi huylu) gelen hastalar ultrason bulgularıyla takip edilir,biyopsi sonucu şüpheli olan veya kanser bulguları gelen hastalar cerrahi yol ile tedavi edilir.Ameliyat kararı alırken;Hastanın yaşı,cinsiyeti,nodülün boyutları ve içeriği,hastanın daha önce radyasyona maruz kalıp kalmadığı gibi risk faktörleri göz önünde bulundurulur.
İÇ-DIŞ GUATR VE DİŞİ- ERKEK GUATR NE DEMEKTİR?
Bunlar halk arasında kullanılan terimlerdir.Eğer tiroid bezinin büyümesi dışarıdan bakıldığında rahatlıkla görülüyorsa buna dış guatr denilmiştir.Bez büyümüş fakat dışarıdan görünmüyorsa buna iç guatr denilmiştir.
Guatr nedeniyle ameliyat edilen hastalarda ,nadiren de olsa çeşitli nedenlere bağlı olarak hastalığın tekrar ortaya çıkması söz konusudur.Bilimsel olarak doğru olmamakla birlikte ,hastalığın tekrar etmesi durumunda dişi guatrı varmış ifadesi halk arasında kullanılmaktadır.
GUATR HASTALIĞININ AMELİYATINDA SES TELİ YARALANMA OLASILIĞI VAR MIDIR?
Ses teli yaralanma olasılığı mevcuttur,fakat genellikle nüks etmiş(hastalığı tekrar etmiş ) vakalarda ve kanser vakalarında meydana gelebilir.Operasyon deneyimli hekimler tarafından yapıldığında bu tür riskler çok daha az görülmektedir.
GUATR HASTALIĞI KANSERE DÖNÜŞÜR MÜ?
Tiroid bezinde görülen nodüllerin kansere dönüşüm riski vardır.Her tiroid nodülü kansere dönüşmez.Bazı nodüllerin kansere dönüşüm riski daha fazladır.(Nodülün çapı,boyutları,iç özellikleri,çeperinin düzensizliği gibi faktörler ve hastanın cinsiyeti,yaşı, radyasyona maruz kalıp kalmadığı önemlidir.)
GUATR HASTALIĞINDAN AMELİYAT OLAN HASTALARDA ,HASTALIĞIN TEKRAR ETME RİSKİ VARMI DIR?
Guatr hastalığından ameliyat olan hastalarda ,hastalığın tekrar etme olasılığı düşük bir oranda da olsa vardır.Ameliyat sonrası takibi iyi yapılan hastalarda bu oran çok daha düşüktür.
