Göz tembelliği ülkemizin kanayan yarasıdır. 20 li yaşlara gelince meslek seçiminde, ehliyet alımında, işe girişte, akıl başa gelince “Göz tembelliği” tedavisin de yeniden değerlendirmek akla düşüyor. Yurt dışı firmaları gözlere o kadar çok önem veriyor ki biz bile “Neden bu kadar inceleme istiyorlar” diye isyan ediyoruz. Subay ve polislik isteği tembel gözler nedeniyle sonuçsuz kalıyor.
Önce göz tembelliğine doğru teşhis koyalım? Olayı sadece gözlükle görmemezlik olarak düşünmeyin.
*Gözlük takmasına rağmen görmüyorsa bu göz tembelliğidir.
*Gözlük gözün fonksiyonlarını üstlenmişse bu da göz tembelliği demektir.
*Gözlüğe bağımlılık oluşmuşsa, çocuk gözlük takmadan duramıyorsa bu da göz tembelliğidir.
*Gözlük gösteriyor, ama göz gözlüksüz görmüyorsa bu da göz tembelliğidir.
KARGADAN BAŞKA KUŞ BİLEMEMEK
Bu bizim kültürümüzün önemli özdeyişidir. Göz tembelliği tedavisinde sağlam gözü kapatmaktan başka tedavi bilmeyenler var. Sağlam gözü kapatmak bu tedavinin en basiti ve alfabenin ilk harfi olarak düşünebilirsiniz. Gelişmekte olan göz fonksiyonları için zararlı olduğunu ve kapatma dışı zamanlarda kazanılanın yeniden kaybedildiğini söylemiştik. Göz tembelliği tedavisinde çok sayıda yöntem vardır.
Bates yaklaşımları: Batıdaki görme geliştirme merkezlerinin Bates yaklaşımları göz tembelliği tedavisinde uygulanmaktadır..
1. Merkezleme (centralisation) : Göz tembelliği tedavisinde hedeflerden biri merkezi görmeyi geliştirmek olmalıdır. En mükemmel gördüğümüz alan göz dibinde bakışımızı merkezlediğimiz % 3 lük fovea cenralis alanıdır. Bakışımızı burada merkezlersek mükemmel görürüz. Yaygın bakış görmeyi bozar. Göz tembelliği olan kişiye yaygın bakış yerine merkezi bakış öğretilmelidir.
Görmenin bozulmaması veya daha mükemmel görme için Dr. William Bates’in merkezi veya periferik (çevresel) görmedeki önerilerini göz önünde tutmalısınız. Gözlüklü ya da gözlüksüz, sadece görüntünün merkezinde netlik vardır. Görüntü fovea centralis’ e düşer. Orada net görmemizi sağlayan konik hücreler vardır. Merkezi çukurdan uzaklaştıkça, bu hücreler azalır, çubuk hücreler yoğunluk kazanır. Çubuk hücreler, renk bilgisi ve netlik yerine, hareketi algılamamızı sağlar. Bu nedenle, net görmek istediğimiz nesneler, baktığımız görüntünün merkezinde olmalı. Baş, gözün hareketine uyum sağlamalıdır.
Merkezi ve diffüz (yaygın) görme uygulamaları: Günün değişik zamanlarında daha net görme için görme alanının merkezini ve çevresini kullanma hastaya öğretilmelidir.
2. Hareket: Yaşam harekettir, tüm yaşayan yaratıklar hareket içindedir. Hareket olmadan algılama olmaz. 5 duyunun gerçekleşmesi için de hareket gerekmektedir. Hareket olursa görürüz. Hareket olursa duyarız. Hareket olursa hissederiz. Hareket olursa tat alırız. Hareket olursa kokuyu alırız. Hareket olmadan algılama olmaz. Tüm duyu algılamalarının temelinde hareket vardır. Hareket o duyguyu aktifleştirir. Hareket olursa duyarız. Hareket olursa kokuyu alırız. Tat alma bir hareket sonucudur. Dokunduktan sonra hareket ettirirsek hissederiz. Görsel algılama bir hareket gerektirir.
Gözünüzü kapatın ve açın. Daha net göreceksiniz. Bu bir harekettir ve görmede atışı gözleyebilirsiniz.
Bu amaçla Dr. Rika tekniğinde diğer göz kapatılarak göz önüne getirilen 10-5-1 prizmalık küçük, kısa ve hızlı gidip gelmeler yapılarak foveada hareket sağlanır. Prizma kullanmayacaksanız hareket alanında birbirine yakın hedefler seçmelisiniz. Hareketin ani ve hızlı olması gerekmektedir. (Dr. Rikanın “ Mono Prism Saccades" tekniği)
Görme duyusu ve hareket: Görmenin aktifleşmesi için hareket gerekir. Sonradan Visual algılama devreye girer, gördüklerimize anlam veririz.
Vision perception (Görsel algılama) nedir? Görsel algılama, beyinlerin gözlerin gördüklerini anlaması demektir. Görülen şeyi yorumlama, analiz etme, anlamlandırma yeteneğidir. 10/10 görebilirsiniz ama algılama sorunlarınız olabilir.
3. Relexation / gevşeme: Şehirleşmenin etkisiyle, insan, doğadan ve de tabii kendi doğasından da uzaklaşmıştır, kendisinin yabancısı olmuştur. Bu, genel sağlığımızı bozduğu kadar, göz sağlımızı da bozmaktadır. Esin kaynağı doğa olan t’ai chi ch’uan uygulayanlar farkında olmadan doğal görmenin üç prensibini yaşamış oluyor: Hareket, merkezileştirme ve gevşeme. Sabit bakmak görme sistemimizi zayıflatır.
Gevşe, gevşe, gevşe
4. Kontrast duyarlılığında azalma: Kontrast zemin ile obje arasındaki görüntü zıtlığıdır. Zıtlık arttıkça görünürlük artar.
Kontrast duyarlılık: Kişinin arka plandan bir nesneyi görsel olarak ayır etme özelliğidir. Hasta bulanıklığı veya ayırt etme zorluğunu tanımlar. Örneğin yüzünü yeterince seçemez. Aynı hastalar ışık artırılınca seçiminin arttığını söyler. Kontrast görmede etkilidir. Kontrast %90 nın altına düşerse görme keskinliği de iyice düşer. Aydınlatmayı artırmak görüşü etkilemez. Işık yetersizse görme keskinliği düşer. Siyah beyaz arasındaki karşıtlık oranı tüm ışık şartlarında değişmez. Zayıf ışık ufak harflerle yazılmış metnin okunmasını zorlaştırır.
Kontrast duyarlılık azlığında:
* Gece trafik ışıkları veya arabalar görmede sorun yaşanır.
*Giysiler, tezgâhlar veya yemeklerdeki lekeleri görememek
*Yüz seçmede gece yetersizlik
* Bir ocağın üzerinde bir alev yakılıp yanmadığını görmemek
* Okumak için çok miktarda ışığa ihtiyaç duymak
* Televizyon izlerken göz yorgunluğu yaşamak…
* Birbirine çok yakın tonları ayırt etmekte zorlanma. renk, kontrast, ışık algılamalarında karar verememe.
Göz tembelliğinde kontrast duyarlılık azalır. Göz tembelliğinin düzelmesinin kontrolünde kontrast’a da bakılır.
Kontrast duyarlılığını geliştirmek: Bunun için önce kontrast eşeli ile kontrastınız değerlendirilmeli sonra egzersizler başlanmalıdır. Siyah beyaz görüntüler yarar sağlar ama yetmez, bunun için çok sayıda uygulama vardır.
5. Görmeye derinlik kazandırmak: Bilinçli hasta gördüğünü ama net görmediğinin farkındadır. Görmek, mükemmel görmek, dolu dolu görmek farklı kavramlardır. Görmeye derinlik kazandırmak oldukça geniş bir konudur, burada sadece gözbebeği ile ilgili durumu anlatacağız.
Gözbebeğinin genişlemesi görmeyi bozar. Özellikle akşam gözbebeği genişler ve hasta daha net olmayan periferik (çevresel) görmeyi kullanmak zorunda kalır.
Gözbebeği egzersizleri: Gözbebeği egzersizleri ile görmeye derinlik kazandırılmalıdır. Bu gözbebeğini genişleten ve daraltan 2 ayrı kas grubuna yönelik egzersizleridir.
6. Yetersiz ışık gözü tembelleştirir. Göz tembelliği olanların %90 a varan kısmı zaten hipermetroptur. Hipermetroplarda akşam yetersiz ışık nedeniyle görme düşer. Göz bebeği genişler, görmede net olmayan çevresel görme kullanılır. Ya ışık artırılmalı veya akşam daha yüksek gözlük kullanılmalıdır.
Işığı yararlı kullanmak: Işık göz bebeğini daraltır, görmeye keskinlik kazandırır, pinholl etkisi sağlar. Göze özel egzersizlerle her ışık şartlarında daha net görme egzersizleri uygulanmalıdır.
Bu yazıdan ne anladık?
Bu konu çok geniş bir konudur, birkaç özel duruma dokunduk.
*Göz tembelliği tedavisinde merkezi görmeye ağırlık verilmeli, merkezi görme geliştirilmeli, çevresel görme zaten net olmayan bir görmedir.
*Sabit bakmak görme sistemini zayıflatır, Hareket görmeyi artırır, tedaviye hafif hareketler eklenmelidir.
*Gerginlik görmeyi de bozar.
*Kontrast görme ile görmede artış sağlanmalıdır.
*Görmeye derinlik kazandırılmalı, en kolayı gözbebeği egzersizleridir.
*Işığı kullanmayı bilmek görmeyi geliştirmede önemlidir.
