Ergenlik dönemi, psikolojik, zihinsel, sosyal ve fizyolojik açıdan bir gelişim sürecidir. Ergenlik, kızlarda 10-12, erkeklerde ise 12-14 yaş aralıklarında başlar ve ortalama 24 yaşına kadar sürer. Bu dönemde çocuğun kendini algılayışı değişmeye başlar. Kimlik arayışı içine girerler. Ergenlerin ihtiyaçları ve ilgi alanları değişir ve,anne-babaları tarafından ne tam yetişkin ne de çocuk olarak görülürler. Bütün yaşanan gelişimler gençlerde, çatışmalara, duygusal dengesizliklere ve istenmeyen davranışlarına yol açar. Çoğu yetişkinin, nasıl davranacaklarını bilemedikleri bir evredir Fizyolojik olarak boy ve ağırlık artar, iskelet ve kas yapısı gelişir, hormonlar çalışır, cinsel dürtüleri artar ve çeşitli organlarda büyümeler yaşanır. Vücut tüylenir, genital sistem, gelişir, bir takım salgılar ve hormonlar devreye girer. 0rtalama 12 yaşlarında erkeklerde ,yüz bölgesinde tüylenmeler, cinsel isteklerde artış, cinsel organda büyüme ve mastürbasyon başlar. 10-11 yaşından itibaren ise, kızlarda adet dönemi başlar. Karşı cinse karşı ilgi başlar. Zihinsel gelişim sırasında;soyut düşünce gelişir, muhakeme artar. Özellikle zihin, mantık üzerinde yoğunlaşır. Mantıksal sonuçlar çıkarma ve sorgulama başlar. Ergenler; düşüncelerini ifade etmeye, tahmin ve varsayımlar ileri sürmeye ,fikir alışverişi yapmaya , hayatı, varoluşlarını,yaşamı ve ölümü sorgulamaya,deneme yanılma yoluyla doğru çözümü bulmaya çalışırlar. Daha önce sahip olmadıkları başka alışkanlıklar kazanmaya başlarlar. Bu süreçte, eleştirel bir tavır içerine girerler. Duygusal süreçlerinde ise; değişimler çok ani ve yoğun olur. Duyguların yoğunluğunda artış, duygusal dengesizlik, aşık olma, mahcubiyet ve çekingenlik, aşırı hayal kurma, tedirgin ve huzursuz olma, yalnız kalma isteği, içe kapanma, çalışmaya karşı isteksizlik, çabuk heyecanlanma, olur olmaz her şeye ağlama, kendini beğenmeme gibi durumlar yaşanır. Aşırı alıngan, umutsuz hassas, hırçın, endişeli ve öfkeli olurlar. Hem beğenilmek isterler, hem de fark edilmekten korkarlar. Ani ve düşünmeden tepkiler verirler.
Ergenler neden aileleri ile çatışır?
Ergenler bağımsız olmak istediklerinden otoriteye karşı direnirler ve başına buyruk davranmaya çalışırlar. Bağımsızlığa gereksinim duyan gençler, aileleri tarafından anlaşılmadıklarını düşünüp, arkadaşlarıyla daha çok vakit geçirmek isterler. Ailelerinden uzaklaşırlar. Bu dönemde arkadaşları tarafından beğenilmeleri ve kabul görebilmeleri, çok büyük önem kazanır. Bir gruba ait olma ihtiyacı yaşanır. Sosyal gelişme için ergenin akranları ile beraber olmasına ihtiyacı vardır. Bu dönemde annenin-babanın ve diğer yetişkinlerin dünya görüşleri reddedilir. Arkadaş çevresinin değerleri ve dünya görüşü genç için önem kazanır. Ergenin arkadaş ilişkileri, anne-babası ile kuracağı ilişkilerden farklılaşır. Okul ve ders çalışma, arkadaş ilişkileri, gezme ve izin, oyun ve boş zaman faaliyeti, giyim ve süslenme gibi konular yaşanan en önemli sorun alanlarıdır. Yine anne-babaların ergenlerin arkadaşları ile ne yaptıklarını bilmek istemeleri çatışma konularındandır. Anne-babalar, ergenlik dönemine uyum göstermekte zorlanırlar. Nasıl davranacaklarını bilemediklerinden, onlara çocuk gibi davranmaya devam ederler. Genellikle aileleri tarafından yargılama ve eleştirme tepkileri ile karşılaşırlar, kendilerini anlaşılmamış, itilmiş, haksızlığa uğramış, çaresiz hissederler. Bunun sonucunda iletişimi keser ya da öfkeyle karşılık verebilirler. Ailelerin bu tutumları, ergenlerin üzerinde olumsuz etkiler bırakır, kendilerine olan güvenleri sarsıldığı gibi, başarısı üzerinde de olumsuz etkiler yaratabilir. Bu süreç içinde, ebeveynlerin ergeni tanıması ve anlaması, ergen ile arasındaki iletişime bağlıdır. Ergen ile iyi bir iletişim kurmak isteyen ebeveyn onunla nasıl konuşması gerektiğini ve onu nasıl dinlemesi gerektiğini bilmelidir.
Ergenlerle İletişim Kurmanın Yolları
Ergenlik döneminde, çocuğunuzla iletişim kurma tarzınızda belirli değişikler yapmanız gerekir. Çocuğunuzun artık bir birey olma yolunda ilerlediğini, isteklerinde ve ihtiyaçlarında değişimler olduğunu kabullenmelisiniz. Yaşanan değişimler sırasında çocuğunuzla çatışmak yerine, onun yanında olabilmek çok önemlidir. Ailelerin çoğu “çocuğumuz bizimle hiçbir şeyi paylaşmıyor, gizliyor” derler. Gençlerin çoğu da “aileme anlattığım zaman beni dinlemiyorlar, ne söylesem hemen tepki veriyor kızıyor ya da nasihat ediyor”, beni anlamıyorlar bende hiçbir şeyi anlatmıyorum; diyor. İyi bir dinleyici olabilmek; iyi bir iletişim için çok önemlidir. Ne kadar kızgın ve endişeli olursak olalım duygularımızı kontrol edip, ani tepki vermeden, nasihat etmeden, etiketlemeden, yorum yapmadan, sözünü kesmeden, hemen öneri getirip çözüm bulmaya çalışmadan dinleyebilmeliyiz. Ergenleri, başkalarıyla karşılaştırmadan, onları eleştirmeden, suçlamadan anlamaya çalışmalıyız. Eğer çok korkulan, tehdit eden bir anne baba olursak, gencin yalan söylenmesine neden olabiliriz. Kendi duygu ve düşüncelerimizi ifade ederken, konuşma sırasında takındığımız tavır çok önemlidir. Konuşmaya gencin konu hakkındaki fikirlerini kötüleyerek ,suçlayarak başlarsak iletişim baştan kesilir. İletişimin ilerlemesini sağlamak için “senle” başlayan suçlayıcı cümleler yerine ben dilini kullanmaya çalışın. Onunla konuşurken zamanınızı çoğunu onu dinlemeye ayırın. O konuşurken başka bir işle uğraşmadan, onunla göz teması kurarak onu dinleyin. Ergeni dinlemek, ‘’Ben ailem için önemliyim, benim düşüncelerime değer veriyorlar, beni anlamaya çalışıyorlar" diye düşünmesini sağlar. Ergenler bir şey anlatırken onun ne hissettiğini anlamaya çalışın."Çocuğum ne hissediyor, ne düşünüyor, benden beklentisi nedir?diye düşünmeye çalışın. Ona hemen konuyla ilgili önerilerde bulunmayın. Onlara “bu konuda sence nasıl bir çözüm bulabilirsin gibi sorular yöneltin ve cevabı onun bulmasını sağlayın. Böylece gencin özgüvenini desteklemiş ve onu anlamış olursunuz. Duygusunun anlaşılması, yani onunla empati kurabilmeniz, bunu ona iletmeniz, hem çocuğunuzun kendi duygularını adlandırmasına yardım edecek hem de sakinleşmesini, rahatlamasını sağlayacaktır. Empati kurmaya çalışırken , “sanırım, anladığım kadarıyla, gibi sözlerle başlayan cümleler kurun. Anne ve babası tarafından dinlenen ergen, sizin mesajlarınızı dikkate almaya başlar. Daha sonra ergende sizin konuşmanızı dinleyip anlamaya ve ne düşündüğünüzü anlamaya çalışacaktır.
Ergenlerin Ailesinden Beklentileri Nelerdir?
Ergenlerin çoğu özgürlük, bağımsızlık ve sorumluluk isterler ve buna da genellikle hazırdırlar. Onları etkileyen karar verme süreçlerine daha çok katılmak ve hayatlarını daha fazla kontrol edebilmeyi isterler. Artık ait olmak istemedikleri çocukluk dönemi kurallarının, tekrar onlarla tartışılarak, tanımlanmasını ve kendi ihtiyaçlarına uygun olarak yenilenmesini isterler. Bu nedenle onlara sınırlar içerisinde özgürlük tanıyın, sorumluluk almalarına izin verin, karar verme süreçlerinde fikir belirtmelerine ve kararlara katkıda bulunmalarına yol açın, gelişimine uygun yeni kurallar belirleyin. Bu sayede gençler, kendilerini anlaşılmış hissederler. Ergenler için arkadaşlarıyla sağlıklı ilişkiler kurmak, çok önemli bir ihtiyaçtır. Gencin arkadaşlarını tanımaya çalışın, arkadaş ilişkilerini engellemeye çalışmayın, arkadaşlarını eleştirmeyin. Arkadaşlarıyla beraber olmaları için uygun ortamlar oluşturun. Böylece kimlik gelişimi ve sosyal gelişimini desteklemiş olursunuz.
Ergen kızlarda dikkat edilmesi geren konular nelerdir?
Kızlar, genellikle ilk adet görmeye başladıklarında panik, suçluluk ve korku duyguları yaşarlar. Bu dönemin doğal bir süreç olduğunu annelerinden duymaya ihtiyaçları vardır. Anneleriyle iyi iletişim sağlanamazsa, arkadaşları tarafından yanlış bilgi edinebilirler. Bu nedenle adet dönemi ve cinsellikle ilgili bilgilendirmelerin anneleri tarafından korkutulmadan, açıklayıcı bir biçimde yapılması cinsel gelişimine fayda sağlamış ve size olan güvenin sağlamlaşmasına yardımcı olmuş olursunuz Makyaj yapmak, süslenmek, abartılı kıyafetler giymek isterler. Kızların seçimlerini ve isteklerini eleştirmek, yasaklamak yerine onlara seçenek sunmaya çalışın. Gence, modelolmaya çalışın. Çocuksu kıyafetler almak yerine, onun seçim yapmasına izin verin.
Ergen erkeklerde dikkat edilmesi gereken konular nelerdir?
Erkeklerde görülen fiziksel değişimlerin nedenleri babaları tarafından açıklanmalıdır. Genç aileden bilgi edinemediği takdirde, arkadaşlarından veya internetten yalan yanlış bilgiler edinebilirler. Tüylenme, mastürbasyon, cinsel dürtülerin artması gibi konularda aileden alınan bilgiler çok önemlidir. Mastürbasyonun, yaşamın her döneminde doğal bir eylem olduğu ve bedensel ya da ruhsal bir hastalığa açmadığı anlatılmalıdır. Aileler , "ayıp, günah" seklindeki yaklaşımlardan kaçınmalıdırlar.
Ailelere Kısa Öneriler:
İletişim becerilerini kullanın,
Özgürlük alanı sunun,
Kontrol ve takip etmek yerine, iletişim kurun,
Aşırı korumacı ve baskıcı olmayın,
Koşulsuz sevildiklerini hissettirin,
Anlayışlı ve sabırlı olun.
