Tıp dilinde dismenore ağrılı adet anlamına gelir. Üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen jinekolojik problemler arasındadır. Ağrı genellikle kramp tarzında olup alt karın bölgesinde, bel ve sırtta hissedilir, bacaklara yayılabilir. Ağrı klasik olarak adet kanamasının başlamasından hemen önce veya kanama ile birlikte ortaya çıkar ve sonraki 72 saat boyunca giderek azalır.
Dismenorenin primer ve sekonder olmak üzere iki tipi bulunmaktadır. Primer dismenore gösterilebilir bir neden olmaksızın, rahim kasılmasına bağlı olarak meydana gelir. Sekonder dismenore ise bir nedene bağlı olarak meydana gelen menstürel ağrıdır. Bu neden bazı hastalarda endometriozis, bazılarında myom, bazılarında enfeksiyonlar olabilir.
Primer dismenore özellikle adolesan dönemde (ilk adetle birlikte) başlamakta ve menstürel siklusu düzene girmiş genç kızların %60-%90’ında görülmektedir. Ağrının şiddetini kişiden kişiye değişmekle birlikte, yaş artıkça ve gebelik yani doğum yapmak ile ağrıda azalma olmaktadır. Yapılan çalışmalar genç kızların %8-%14’ünde ağrının şiddeti nedeniyle okul devamsızlığı veya iş hayatına devam edememe söz konusu olduğu gözlenmiştir.
Sekonder dismenore daha az sıklıkta görülmekte olup, herhangi bir yaşta ve ve herhangi bir dönemde görülebilir. Primer dismenoreya bağlı ağrının şiddeti her adet döneminde hemen hemen aynı seyirli iken sekonder dismenoreye bağlı ağrının paterni ve şiddeti her siklusta farlılık gösterebilir. Mesela rahimde myom olması nedeniyle adet ağrısı olan kadınlarada ağrının nedeni fazla kanamadır. Kanama miktarı arttıkça ağrıda artar.
Dismenore riskini artıran durumlar;
• 12 yaşından önce adet görmek, erken menarş
• Mensturasyonlar arasındaki zaman aralığının uzun olması
• Kanama süresinin uzun olması
• Düzensiz ve aşırı kanamalar
• Premenstrüel sendrom varlığı
• Cinsel saldırı öyküsü
• Cerrahi korunma yöntemleri (tüpleri bağlatma gibi)
• Sigara kullanımı
• Vücut kitle indeksinin 20’nin altında olması
Riski azaltan faktörler ise;
• Egzersiz
• Evli olma veya düzenli cinsel ilişki varlığı
• Doğum kontrol hapları
• Doğum sayısı arttıkça ağrıda azalma olmaktadır.
Adet döneminde hissedilen bu ağrının nedeni rahim içerisindeki kanamanın dışarı atılması için gerekli olan rahim kasılmalarıdır. Bu kasılmaların şiddeti ve kasılmayı sağlayan “prostaglandin” olarak adlandırılan bazı maddelerin etkisi ile oluşmaktadır. Aşırı kasılma rahim kanlanmasını bozmakta ve ağrının şiddeti artmaktadır. Prostaglandin olarak adlandırdığımız bu maddeler vücudumuzun birçok yerinde bulunmakta olup ağrılı adet gören kızlardaki bulantı, kusma, ishal, nefes almakta zorlanmalara neden olmaktadır.
Ağrılı adet görme genel olarak yumurtlama ile birlikte olan adet sikluslarında görülür. Yani ağrılı adet görmek yumurtlamanın bir göstergesi olarak düşünülebilir.
Rahimağzındaki kanal darlığına bağlı olarakta rahim içindeki kan boşalırken ağrı hissedilebilir. Yine rahmi ters olan kadınlarda da rahmin boşalması daha fazla kasılma ve ağrıya neden olmaktadır.
Sekonder dismenore ise genellikle üreme organlarındaki bir soruna bağlı olarak meydana gelir. Bunlar;
• Endometriozis
• Adenomyozis
• Myom
• Uterus veya tüplerdeki iltihabi hastalıklar
• Spiral kullanımı
• Rahimağzı enfeksiyonları sayılabilir.
Hastalığın tanısı genelliklle klinik olarak yani hastanın şikayetleri üzerinden konulur. Dikkali bir muayene ve öykü ile primer ve sekonder dismenore birbirnden ayırt edilebilir. Ultrasonografik inceleme ve bazı laboratuvar teknikleride primer ve sekonder dismenoreyi birbirinden ayırt etmede kullanılabilir.
Tedavi; sıcak uygulaması, diyet tedavileri (vejeteryan diyet), vitaminler (E vitamin, B1, B6), egzesiz ve bitkisel tedaviler etkili bulunmuşsa da yeterli bilimsel kanıtlar yoktur. Non steroid anti inflamatuar ilaçlar ve doğum kontrol hapları tedavide kullanılan diğer seçeneklerdir.
Tüm bu tedavilere rağmen ağrı da azalma yok iseveya sekonder dismenoreye nedenolan altta yatan neden saptanmalıdır. Bunun için kapalı ameliyat olarakta bilinen laparoskopi ile karın içi organlar gözlenebilmekte ve cerrahi müdahale ile tedavi sağlanabilmektedir.
