Önceki yazılarımızda da hep vurguladığımız gibi Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu sadece dikkat ve hareketlilikten ibaret olan bir sorun değildir. 6 grup belirti farklı kümesi bulunur ve belirtilerin yoğunluğu ve görülme şekli bireyden bireye değişiklik gösterir. Bu yazımızda ele alacağımız belirti kümesi ise DEHB aileler ve eğitimciler tarafından en çok problem olarak görülen davranışları frenleme ve yönetme sürecindeki sorunlar hakkında olacak.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda görülen sorun alanları:
1.Odaklanma (dikkat),
2.Planlama,
3.İstek (motivasyon),
4.Öfke kontrolü,
5. Hafıza
6. Organizasyon (Davranışların yönetimi)
Dikkat Eksikliğinde Hiperaktivite Bozukluğunda Davranışları Yönetme Sorunları:
DEHB’nin anlaşılmasında en önemli araştırmacılar arasında sayılan Barkley, dikkat eksikliğinde temel sorunun ‘Kişinin kendini engelleme yeteneğindeki bozulmanın’ olduğunu savunmuştur. Doğru davranışı doğru zamanda yapmak için birçok beyin devremiz aktif bir şekilde çalışır. Doğru davranışını doğru zamanda yapmak için temelde 4 adım gereklidir.
Doğru zamana kadar tepkimizi engellemek (frenlemek) (Dikkat eksikliğinde en sık sorun olan aşama)
Nasıl ve ne zaman harekete geçileceğine ilişkin tüm faktörlerin hesaplanması (kendine ve çevreye ait faktörlerin izlenmesi)
Doğru zamanının seçilmesi ve harekete geçilmesi
Harekete geçildikten sonra da tüm tepkilerin esnek bir şekilde kontrol edilmesi.
Bu işlemleri daha iyi anlamak için bir futbol oyuncusu düşünelim. Bu oyuncu topla birlikte kaleye gitmekte olsun. Oyuncunun gol atmak ya da doğru pası verebilmek için yukarıda tanımladığımız görevleri adım adım gerçekleştirmek zorundadır. Öncelikle doğru zamana kadar topu ayağında tutmalıdır (hareketini frenleme). Bu esnada sahadaki konumu, rakip futbolcuların yerleşimi, topun hızı, saha yüzeyinin durumu, takım arkadaşlarının dizilimi gibi birçok faktörü doğru hesaplamalıdır. Tüm bu hesaplamaları otomatik olarak yaparak doğru hız ve açı ile topa vurmalıdır. Topa vurduktan sonra da sonrada topun hedefe gidişinin hızı, yönü, geri dönüp dönmediği ve bir sonra yapacağı hamleye karar vermek için sürekli bir izlemi sürdürmelidir.
Bu zihinsel karmaşık hesaplamaları sadece futbolda değil günlük hayatımızda özellikle sosyal ilişkilerimiz esnasında da sürekli yaparız ama farkında olmayız. Sosyal etkileşim sırasında karşı tarafın niyetini anlamak için beden dili, mimikleri ve ses tonundan doğru ipuçlarını izleriz. Konuşmalarımızın ve davranışlarımız ölçülü ve dengeli olması amacı birçok anlık ve geçmiş bilgiyi kullanırız. DEHB li çocuklar bu davranış kontrolünde sorunlar yaşadıkları için sıklıkla okulda ders dinlerken, arkadaşlarıyla oyun oynarken ya da kardeşi ile vakit geçirirken sorunlara ve şikâyetlere neden olurlar. Davranış denetimi sağlıklı şekilde işlemez. Bu nedenle yerinde duramama, aşırı hareketlilik, çabuk sıkılma, çok konuşma, sık sık araya girme, hep kendi dediklerinin yapılmasını isteme, inatlaşma, kuralları uymama şeklinde birçok belirti gösterirler.
Bu davranış kontrol sorunlarının en şiddetli ve belirgin olduğu belirtiler HİPERAKTİVİTE ve DÜRTÜSELLİK (ataklık) belirtileridir (Bir sonraki yazımızda detaylı olarak anlatılacaktır). Tabi davranış düzenlenmesindeki sorunlar her vaka da hiperaktivite denecek kadar yoğun değildir. Bir başka ifade ile hep vurguladığımız gibi dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun da hiperaktivite görülmeyen dikkat eksikliği alt tipi bulunmaktadır.
Saygılarımla
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuna ilişkin diğer yazılara ulaşabilmek için tıklayınız.
Bu yazının tüm hakları psikiyatricocuk.com'a aittir. "www.psikiyatricocuk.com" biçiminde açık kaynak gösterilmek kaydıyla yayınlanması için tarafımıza başvuru yapılabilir.
Açık kaynak göstermeden yapılan alıntılar için yasal takip yapılacaktır. ©
