Adam yaşama sevinci içinde
Masaya anahtarlarını koydu
Bakır kaseye çiçekleri koydu
Sütünü yumurtasını koydu
Pencereden gelen ışığı koydu
Bisiklet sesini çıkrık sesini
Ekmeğin havanın yumuşaklığını koydu
Adam masaya
Aklında olup bitenleri koydu
Ne yapmak istiyordu hayatta
İşte onu koydu
Mısralar Edip Cansever’in “masada masaymış haa” şiirinden... Hani şapkasını önüne koyup düşünmek sözünün daha ince ve duyguyla harman hali...
Yüzle ilgili günlük hayatımızda kullandığımız birçok deyim var. Yüzümüz her gün uyanıp aynanın karşısına geçerek ilk gördüğümüz estetik yanımız. Ayrıca bunun çok ötesinde de.. Yüzsüz, ikiyüzlü, yüz görümlüğü, yüz bulma gibi bir çok kültürel ve benliğimizle ilgili yönümüz. Yüzümüz kimliğimiz...
Bir kişinin anlık yüz mimiklerini farkındalık düzeyimiz ölçüsünde tahmin ederiz. Bazen bu adamdan-kadından hoşlanmadım deriz. Sezgilerimiz bunu söyler. Sezgi geçmişimizde deneyimlediğimiz ve öğrendiğimiz bilgilerin otomatik düşüncemize ve duygumuza anlık çağrışımla yansımasıdır. Ayrıca insan olmanın kodlarında yer alan, doğuştan gelen ve başkalarının duygularını anlayabilme-empatik yeteneğimiz de sezgiyi kolaylaştırır.
Peki Yüzleşme Nedir?
Yüzleşme kendimizle, başkalarıyla veya çeşitli durumlarla yüz yüze gelmek işidir. Cesaret isteyen bir durum… Aynı zamanda objektif, vicdani ve adil davranmamızı gerektiren de. Başka şeylerle ve kişilerle yüzleşmek zor; kendimizle yüzleşebilmek çok daha zordur. Çünkü değerlendirmemizde kendimize rağmen bunu yapmaya çalışırız. Peki bizi biz eden şeylerden çıkarak dışarıdan kendimize ne derece tarafsız yaklaşabiliriz?
Psikolojik rahatsızlığı olan kişiler veya madde kullanan kişiler kendilerini o duygu durumunda değerlendirdiklerinden hastalığı veya mevcut durumu inkâr edebilmektedirler. Sarhoş birisinin ben sarhoş değilim demesi böyle bir şeydir. Veya kendisini evreni kurtarıcı gören bir hastanın yardım almadan gerçekte böyle olmadığını görebilmesi oldukça zordur. Çünkü problemi yaratan aynı düşünce problemi çözemez.
Sağlıksız duygu durumlarında durum böyleyken ortalama insan davranışına bakalım. Ortalama insan da yüzleşmekten bazen bir kazanç için; bazen de sorunu ertelemek için kaçınabilmektedir. Kişi gerçekle yüzleşmek yerine bir yalana inanmayı bile tercih edebilir.
Kendimizle nasıl yüzleşiriz?
Birçok yolu olduğu kesin. Ama bana göre öncelikle merak duygumuzun harekete geçmesi gerekir. Sahi kendimizi merak ediyor muyuz? Ya da merak etmek için sebeplerimiz var mı? Merak duygusunun ana sebebi öğrenme-değiştirme-değiştirme güdüsüdür.
Masaldaki kötü-çirkin cadı aynı zamanda gerçekçiydi ve meraklıydı da. Ayna söyle bana benden güzeli var mı derken cadının en güzel olduğu ayna (objektif-akıl) tarafından denetleniyordu. Bakmayın masalda çirkin gösterildiğine. Sanatsal ürünlerde zaman zaman kötüyle çirkin; güzelle de iyi eşleştirilmiştir. Masalın kendi gerçeğinde başlangıçta cadıdan güzeli yoktu. Olduğunda da zaten ayna var olduğunu söyledi. Ayna pek çok deyimiyle beraber bizim kendi düşüncelerimizin ötesinde bize gerçeği çıplak gösteren bir nesne olarak var olmuştur.
Oyuncu Cüneyt ARKIN’ın alkolü bırakma anısı ilginçtir. Bir gün eve alkollü geldiğinde eşi kendisini gizlice kamerayla kayıt etmiştir. Sonrasında görüntüleri izlemesiyle bir daha alkol almadığını bir söyleşisinde aktarmıştır. Geçtiğimiz günlerde benzeri yöntemle yine başka bir oyuncu Erkan PETEKKAYA da alkolü bıraktığını belirtmiştir. Ama görüntünün kaydedilmesini eşinden kendisi rica etmiştir.
Ayna, kamera bizim kendimizi dışarıdan sade görebileceğimiz aletler. Peki bunun dışında hangi yöntemleri kullanırız? Bir bilene sorarız. Ama bilirkişi tayin ettiğimiz kişinin ne denli objektif olabileceği de ayrı bir değerlendirme konusu. Bu anlamda psikoloji uzmanları temel tekniklerin yanı sıra sosyal bilimler ve felsefenin argümanlarını kullanarak mümkün olduğu ölçüde kişinin-kişilerin yüzleşmesine yardımcı olmaktadırlar.
Yüzleşmeler-üstüne gitmelerde dikkat edilecekler
- Genellikle sorunlarınla yüzleş ve/veya üstüne git dediğiniz kişi çoğu zaman bunu nasıl yapacağını bilmez veya cesaret edemez. Çevrenizden çeşitli deneyimleri araştırın.
- Tolere edemeyeceğiniz yüzleşmelerden kaçının. Kademe kademe duygu dünyanızı gözeterek yüzleşmede bulunun. Yüzmeyi az bilen birisini denizin ortasına bırakmak işe yaramadığı gibi kişide travma yaratabilir. Hatta ölümcül bile olabilir.
-Yüzleşmelerde-üstüne gitmelerde; sınırlar iyi çizilmeli ve yapılan şeyin gerçekçi olması önemlidir.
-Zamanında gerçekleşmeyen yüzleşmeler sonrasında sorun oluşturabilir. Örneğin yas sürecinde o anın yeterli duygu yüzleşmesiyle yaşanmaması ileride pek çok probleme neden olabilmektedir. Bazen yüzleşmenin sıcağı sıcağına duygu açığa çıktığında yapılması değerlidir.
- Bilgi edinin. Konuya ilişkin veya değil ne kadar çok şey bilirseniz o kadar iyi. Tabi ki bir koşulla. Gerçekliği sınanmış bilgileri tercih edin. Yoksa karmaşa, zaman kaybı veya gerileme oluşturabilir.
Bilişsel davranışçı terapilerde yüzleştirme-üstüne gitme teknikleri kişinin durumuna uygun ve onun kaldırabileceği kademeli ölçüde tasarlanır. Düşüncelerin yeniden yapılandırılması ve duyguların açığa çıkarılarak üstüne gitme yöntemleri kullanılır. Gerektiğinde uzman yardımı almaktan çekinmeyiniz.
