İnsan vücudunun sıvı, asit-baz dengesinin sağlanması, sinir ve kas sistemlerinin doğru çalışması gibi işlevleri için belirli oranda tuza gereksinimi vardır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) erişkinlerin günde ortalama 5 gram yani bir çay kaşığı tuz tüketmelerini önerir. Ancak, Türkiye'de günlük tuz tüketiminin önerilen değerlerin üç katı düzeyinde olduğu bilinmektedir.
Evrimsel olarak atalarımız günde 1 g’dan az tuz içeren diyet uyguladıkları bilinmektedir. Tuz alımının artması ile kan basıncı arasında ilişki olduğu MÖ 2000’li yıllarda fark edilmiş ve “çok tuz alınırsa kişinin nabzı katı ve sert olur” denilmiştir. Yaklaşık 100 yıldan beri de, hipertansiyonu olan hastalarda tuz kısıtlaması gerektiği bildirilmektedir.
Aşırı tuz tüketimi de değiştirilebilir bir sağlıksız beslenme uygulamasıdır ve birçok kronik hastalığın temelinde yer almaktadır. Fazla tuz tüketimi yüksek kan basıncına neden olmaktadır. Ülkemizde her dört ölümden birisi yüksek tansiyon ile ilgilidir. Son yıllarda çocukların da tuz tüketiminde artış olduğunu görüyoruz. Özellikle ayak üstü beslenme (pizza, hamburger,vs), yüksek tuz içerikli işlenmiş gıdaların (cips, salam, sosis, sucuk, turşu, salça, konserve gibi her türlü abur cubur) tüketiminin yaygınlaşması çocuklar açısından bu riski gündeme taşımaktadır.
Çocuklar ne kadar tuz tüketmeli?
1 yaşından küçük çocuklara hiç tuz eklenmemeli
1-3 yaş 2 gr/gün,
4-6 yaş 3 gr/gün,
7 yaş sonrası 5 gr/gün (bir çay kaşığı) geçmemeli
Aşırı tuz tüketiminin zararları
Ödem
Hipertansiyona
Kalp ve damar hastalıkları
İnme (beyine pıhtı atması sonucu felç)
Böbrek taşları
Kronik böbrek hastalığı
Gastrit, mide ülseri ve mide kanseri*
Osteoporoz
* Yüksek tuz alımı, Helicobacter pylori (H. pylori) bakterileri tarafından midenin kolonizasyonunu teşvik eder ve bu gastrite neden olabilir ve kötüleştirebilir. Kontrol edilmediyse, gastrik tümörlere de yol açabilir.
Tuzu azaltmak için neler yapılmalı ?
Dünyada birçok ülkede tuz tüketiminin azaltılmasına yönelik başarılı programlar uygulanmaktadır. Ülkemizde de Sağlık Bakanlığı tarafından tuz tüketimin kademeli olarak önerilen seviyelere düşürülmesi için ulusal bir program ve bir eylem planı oluşturulmuştur.
Süt çocukluğu döneminde bebeğin tuz ile tanışmaması**
Farkındalık ve bilinç düzeyinin çocukluk dönemlerinden itibaren kazandırılması
Anne babaların çocuklarına rol model olması
Yemek masasına tuzluk konulmaması
Yemeğin tadına bakmadan tuz serpme alışkanlığından vazgeçilmesi
Fast-food yeme alışkanlıklarından uzaklaşılması
Yüksek tuz içerikli işlenmiş gıdaların az tüketilmesi
Potasyum açısından zengin yiyeceklerin tüketilmesi ***
Gıda üreticileri ve gıda dağıtıcıları (toplu beslenme hizmeti veren kuruluşlar, restoranlar, okullar ve iş yeri kantinleri vb) kendi ürünlerinde ya da öğünlerinde tuz içeriğinin mümkün olan en az düzeye azaltılması
Hazır gıdaların etiketlerinde “yüksek tuzlu” veya “düşük tuzlu” ifadesinin yer alması
** Yapılan araştırmalara göre; ülkemizde ebeveynlerin yüzde 60’ı çocuklarına 1 yaşından önce, yetişkinler için yapılan tuzlu ve salçalı yemeklerden tattırmak gibi son derece hatalı bir davranış içine giriyor.
*** muz, ıspanak, domates, avokado, nar, tatlı patates, somon, fasulye, pancar, brokoli, ceviz
