Boyun fıtığı nedir?
Boyun fıtığı boyun omurları arasındaki disk denen kıkırdaksı dokunun bir travma yada bir zorlama sonrası yırtılarak ve tıpkı bir diş macununun tüpün dışına çıkması gibi yerini terk ederek sinirlere (genellikle kola giden sinirlere daha az olarakta omuriliğe) baskı yapması sonrası ortaya çıkan bir hastalıktır.
Omurlar arasındaki disk denen yapılar gençlerde jel kıvamında olup etrafları sert bağ dokusu ile çevrelenmiştir. Orta yaştan sonra jel kıvamındaki disk su muhtevasını kaybederek kurumaya başlar. Böylece diskin yapısal bozulması ve bel fıtığı süreci başlamıştır. Suyunu kaybeden bu elastik doku sert kolay yırtılabilen bir dokuya dönüşür. Bir travma yada zorlama ile disk ve etrafındaki sert bağ dokusu yırtılır. Yırtılan çeperden içerdeki disk yapısı dışarı çıkarak omurga kanalında sinirlere baskı yaparak ağrı ve uyuşukluk, kuvvetsizlik gibi bulgulara yol açar
Boyun ağrısı olan hastalar ne zaman boyun fıtığından endişe etmelidir?
Boyun ağrısı veya boyun kaslarında tutulmalar pek çok sağlıklı insanda ortaya çıkabilir. Bu nedenle sadece boyun ağrısı boyun fıtığından şüphelenmemiz için yeterli değildir. Boyun ağrısına omuz, kol, önkol veya el ağrısı eşlik ederse ve hele bu ağrıya el parmaklarında uyuşukluk veya güç kaybı eklenmişse büyük olasılıkla boyun fıtığı mevcut diyebiliriz.
Boyun fıtığına neler sebep olabilir?
Genellikle bir travma yada boyun omurlarını zorlayan aşırı bir gerilme bu hastalığa sebep olursa da esas sebep omurga etrafındaki kasların zayıflığıdır. Zira omurga etrafındaki adeleleri çok güçlü kişilerde örneğin; haltercilerde ve güreşcilerde ayrıca mesleği sürekli ağır kaldırmayı gerektirenlerde boyun veya bel fıtığı görülmez. Çünkü çok güçlü kaslar omurga etrafında destek ve direnç oluşturarak diskin zorlanmasını ve yırtılmasını engeller. Gerçekte omurga etrafındaki kaslar kişinin doğal korsesidir. Bu korse ne kadar sağlam ve güçlü olursa omurga zorlama, ağır kaldırma yada travmalara karşı korunmuş olur.
Boyun fıtığı, genellikle zayıf boyun adeleli insanların boyun omurlarını zorlayıcı bir kaza geçirmesi veya ağır kaldırmalar sonrası ortaya çıkar
Ailevi olabilir mi ?
Boyun fıtığının ailevi geçiş henüz ortaya konmamıştır. Ancak bazı aile fertlerinde bel fıtığı ve boyun fıtığı sık olarak rastlanabilir.
Osteoporoz boyun fıtığına yol açar mı?
Osteoporoz boyun fıtığına yol açmaz. Osteoporoz tamamen omurga kemik yapısını ilgilendiren kalsyum ( kireç ) kaybı ile ortaya çıkan bir hastalıktır.. Fıtık ise kemik yapı ile ilgili olmayan disk denen kıkırdaksı yapının hastalığıdır.
Boyun fıtığında hangi evrede , ne gibi şikayetler görülür?
Olayın ortaya çıktığı ilk günlerde, travma yada bir zorlama ile şiddetli boyun ağrısı boyunda hareket kısıtlılığı ortaya çıkar. Hastalığın ileri safhalarında diskin yırtılarak bulunduğu yeri terk etmesi ve kola giden sinirlere baskı yapması sonrası şiddetli omuz, dirsek, bilek yada tüm kola yayılan ağrı mevcuttur. Ağrı şiddeti fıtığın siniri sıkıştırma derecesine göre hafif yada dayanılmaz ağrılar şeklinde olabilir. Sinirin ezilmesi ile ağrı dışında özellikle ön kol ve el parmaklarında uyuşukluk, kuvvetsizlik görülebilir.
Tanı için kullanılan yöntemler nelerdir?
Kol ağrısı mevcut kişide boyun fıtığını teşhis etmede MR kesin tanıya götüren en önemli tetkiktir. Sinir basısının derecesini saptamak ve sinirdeki hasarı ortaya koymak için EMG (Elektromyografi) yapılır. EMG de sinir hasarı tespit edilmiş hastalarda ağrı olmasa dahi cerrahi tedavi gerekebilir. Bu nedenle MR da büyük fıtığı olupta ağrısı olmayan hastalarda operasyon kararını vermek için EMG önem taşımaktadır.
İlaç tedavisi yararlı mıdır?
İlerlememiş, sinir basısının az olduğu fıtıklarda yatarak istirahat, boyuna sıcak uygulama veilaç tedavisi ilk denenmesi gereken tedavi yöntemidir. İlaç olarak antiromatizmal ağrı kesiciler ve adele gevşeticiler birlikte kullanılır. Ağrının şiddetli olduğu dönemlerde enjeksiyon şeklinde birkaç gün tedaviden sonra hap şeklinde devam etmelidir. Ağrı ortadan kalktıktan sonra ilaca devam etmek anlamsızdır. Ağrılar tekrarladıkça dönem dönem ilaç alınabilir.
Masaj, kaplıca yararlı olur mu?
Evet masaj ağrının önemli bir bölümüne sebep olan kas spazmını çözerek ağrıyı azaltmada oldukça yararlı olur. Masaj uygularken cilde uygulanan antiromatizmal jellerde oldukça yararlı olacaktır. Kaplıcada özellikle kireçlenmelerle birlikte olan kronik fıtıklarda rahatlatıcı olur.
Boyunluk hangi durumlarda tavsiye edilir?
Boyunluk hastalığın ağrılı dönemlerinde ağrı azalana kadar (en fazla 15 gün) takılabilir. Uzun süreli gereksiz yere kullanılan boyunluk zayıf olan adelelerin dahada zayıflamasına, böylece hastalığın ilerlemesine sebep olabilir.
Fizik tedavi nasıl uygulanır ? Belli aralıklarla tekrarlanmalı mıdır?
Fizik tedavi, ilaç tedavisi ve istirahate rağmen ağrıları devam eden hastalarda 2. basamak tedavi olarak uygulanır. Sinirdeki baskının çok şiddetli olmadığı olgularda tedavi sağlanabilir. Ancak çok ilerlemiş hastalık durumlarında fizik tedaviden de yarar görülmeyebilir. Fizik tedavi ile ağrıları geçen hasta günlük yaşamında da ağır kaldırma, boyun öne eğik ssatlerce kitap okuma veya dikiş dikme, bilgisayar klavyesine eğilme, gibi boynu zorlayıcı durumlardan kaçınmalı, soğuktan korunma gibi kurallara uymalıdır. Günlük yaşamda bu kurallara uymasına rağmen dönem dönem özellikle soğuk ve rutubetli aylarda ağrıları nüksedebilir. Gerekirse ağrılı bu dönemlerde fizik tedavi tekrarlanabilir.
Boyun fıtığı olanların hangileri ilaç hangileri fizik tedavi ve hangileri de ameliyat edilir.
Boyunfıtğı olan hastaların 100 ünden 95 tanesi ameliyatsız tedavi< yöntemleri ile tedavi edilir. İlk kez ağrıya maruz kalmış başlangıç fıtıklarda antiromatizmal ağrı kesiciler ve adele gevşetici ilaçlar boyuna sıcak uygulama ve yatarak istirahat önerilir ve genellikle1-2 haftalık istirahatle ağrı geçer ancak bazı hastalarda iyileşme için 4 hafta istirahat gerekebilir. Bu süre zarfında ağrılarında değişiklik olmayan hastalarda fizik tedavi gündeme gelmelidir. 3 yada 4 hafta uygulanan fizik tedavi genellikle hastaların ağrılardan kurtulmasına yardımcı olacaktır. Bazı hastalarda fizik tedavi başlanmasına rağmen ağrı şiddetinde hiçbir değişiklik olmadığı gibi şiddetlenmeler olabilir. Bu hastalarda fizik tedavide ısrarcı olamamalı ve bir an önce cerrahi uygulanmalıdır.
Boyun fıtıklarında boyun, sırt ve omuza yapılan iğnelerin yararı olur mu?
Ciddi sırt omuz ve kol ağrısının olduğu boyun fıtıklarında sık olarak uygulanan bir yöntemdir ancak hastanı bazen birkaç ay hatta bazende en fazla 3-5 gün rahatlamasına yol açar. Kalıcı bir tedavi değildir. Sanıldığı gibi kireçlenmeyi arttıran çok sakıncalı bir yöntem değildir, ancak hastanın kısa bir süre rahatlamasını sağlayabilir.
Cerrahi uygulama nasıl yapılmaktadır.
Mirodiskektomi denen yöntemle boynun ön tarafında 3cm lik bir cilt kesisi ile omurlar arasındaki yırtılan ve yer değiştirerek sinirlere baskı yapan kıkırdaksı doku çıkartılır. Çıkartılan bu dokunun yerine eğer cerrah uygun görürse sentetik bazı destek dokuları (cage, disk protezi gibi) yerleştirebilir.
Cerrahi müdahale sonrası boyun sağlamlığında bir bozulma ortay çıkar mı?
Hayır. Hasta operasyondan çıktığında da boynu ameliyat öncesi kadar sağlamdır.
Cerrahi müdahale rahatsızlığın hangi aşamasında yarar sağlar? Başarı şansı nedir ?
Cerrahi müdahale ilaç tedavisi ile dindirilemeyen şiddetli ağrılarda, yada kolda ve elde ortaya çıkan ciddi kuvvet ve refleks kayıplarında uygulanmalıdır. Boyun fıtığı ameliyatları sanılanın aksine oldukça iyi sonuç veren ve düşük risklerle (%1 in altında) yapılan ameliyatlardır. Hastaların %90 ında oldukça tatmin edici sonuç elde edilir.
Cerrahi tedaviden sonra fizik tedavi gerekir mi ?
Normalde boyun fıtığı sonrası fizik tedaviye gerek yoktur ancak ciddi kireçlenmelerle birlikte olan fıtıklarda ameliyat sonrası 1,5-2 aydan sonra uygulanacak fizik tedavi oldukça yararlı olur.
Boyun fıtığı ameliyatlarından sonra tekrarlamalar olabilir mi?
Olabilir %20 olasılıktadır. Hastanın boynunu zorlaması ve egzersizleri ihmal etmesi ile tekrar boyun fıtığı ortaya çıkabilir.
Hastanın kendi kendine yapacağı egzersizler nelerdir? ( Şema verilebilirse daha açıklayıcı olacaktır.)
Egzersiz kesinlikle ağrısız dönemde yapılmalı. Ağrılar mevcutken yapılan egzersizler ağrıların daha da şiddetlenmesine yol açabilir. Egzersiz hareketleri ise: Önce boynun her yöne yapabildiği hareketleri yumuşak olarak yapma (Öne- arkaya eğme, sağa-sola eğme, sağa sola başı çevirme) Ayrıca bu hareketleri bir dirence karşı itme şeklinde yapma. (Örneğin elinizi alnınıza koyduktan sonra başınızla elinizi iterek öne zorlama, eli başın arkasına koyarak başı geriye doğru itme )
Boyun fıtığı olan hastalar için yüzme en çok tavsiye edilen spordur. Spor salonlarında yapılan bilinçsiz egzersizler boyun fıtıklarının ilerlemesine ağrıların nüksetmesine sebep olabilir. Örneğin ağır kaldırarak yapılan vücut geliştirme egzersizleri, mekik hareketleri boyun için oldukça sakıncalı egzersizledir.
Ortopedik yatak ve yastıklar hastayı rahatlatır mı?
Ortopedik yastıklar hastanın yatarken rahatlamasını sağlar ancak tedavi edici etkileri yoktur. Eğer hasta orta yükseklikte ve orta sertlikte (boyun kavsini doldurarak destekleyen) yastıklarda da rahat edebilir.
Boyun fıtığı kas güçsüzlüğü, kamburluk gibi başka şikayetlere deneden olabilir mi?
İlerleyen boyun fıtıkları kol ve bacak adelelerinde güçsüzlük bu nedenle yürüyememe veya düşmelere yol açabilir. Ancak kamburluk görülmez.
Bu rahatsızlıkla yaşayan kişilere tavsiyeleriniz nelerdir?
İlerlememiş fıtığı olanlarda egzersizlerin çok önemli olduğunu söyleyebilirim. Zira geliştirilen boyun adeleleri kişinin kendi korsesidir. Egzersizlerle güçlendirilen adeleler sayesinde ağrılar daha azalacaktır.
İkinci olarak kolu aşağı çekecek şekilde ağır yük taşımalar (kilolarca yükün taşındığı pazar alışverişleri, valiz çanta taşıma vb)tekrarlayan ağrılara ve hastalığın ilerlemesine yol açar.
Son olarak da banyolu yada terliyken soğuğa ve klimaya maruz kalma hiç ağır kaldırma olmaksızın ağrıların nüksetmesine yol açar. Boyun fıtığı olan hastaların soğuktan boyunlarını korumaları gerekmektedir.
Soğuk ne kadar ağrı sebebiyse, sıcakta ağrıyı geçirmede o kadar etkilidir. Bu nedenle boyun fıtığı olan hastalarda sıcağın her türlüsü (Sıcak havlu uygulama, sıcak kum, güneş banyoso, kaplıca) ağrıların geçirilmesinde yararlı olacaktır.
Boyun kırtlatmalar
Bazı hastalar alışkanlık haline getirmişlerdir. Hatta bazıları kırtatma sonrası rahatladığını ifade eder. Ancak ani yapılan bu hareketler boyun eklemlerinin ve disklerin zorlanmasına, eklem ve bağların kirçlenmelerine yol açabilir. Yaralı olduğunu maalesef söyleyemeyiz.