Bipolar bozukluk veya iki uçlu duygudurum bozukluğu, eskiden manik depresyon, manik atak veya manik depresif bozukluk olarak bilinen hastalıktır. Bipolar bozukluk, kişinin duygu durumunun aşırı yükselmelerden(mani) çöküşlere (depresyon) ve yine yükselmelere dönüştüğü ve çoğu zaman aralarda normal dönemlerinin bulunduğu bir bozukluktur.
Bipolar bozukluğun nedenleri
Bipolar bozukluğun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, araştırmacılar bu bozukluğun beyindeki bazı biyokimyasal maddelerdeki bir dengesizliğin sonucu olduğuna inanmaktadırlar.
Bipolar bozukluk ailelerde süregelme eğilimi göstermektedir ve birinci derece akrabalarda bu bozukluğun bulunması halinde risk %25 kadardır.
Mani
Mani belirtileri her bireyde farklı olabilir. Bir manik dönemin erken evrelerinde, kişiler hipomani adı verilen küçük duygudurum yükselmeleri yaşayabilir ve son derece aktif olmalarına yol açan enerji artışı hissedebilirler.
Maninin şiddeti arttıkça kişinin muhakemesi bozularak ani dürtüsel kararlar vermelerine ve pervasız davranışlara kapılmalarına yol açar. (örn., aşırı para harcama, gelişigüzel cinsel ilişki veya tehlikeli araba kullanma). Manik dönem sırasında kişi öfkeli, aşırı şüpheci ve hatta saldırgan olabilir. Mani belirtileri her bireyde farklılıklar gösterebilir. En sık görülen belirtilerden bazıları şunlardır;
Aşırı konuşma eğilimi gözlenir. Kişi, olağan durumundan farklı ve belirgin bir biçimde hızlı ve sürekli konuşma eğilimindedir.
Zihinsel etkinlikler hızlanmıştır. Düşünceler ve çağrışımlar birbiri ardı sıra gelir. Kişi, çağrışımlar ve düşünceler arasında eleme yapmakta zorlanır. Bu durum "çağrışımlarda gevşeme" ve "düşüncelerde sıçrama" olarak da bilinir.
Kişi dikkatini belirli bir konu üzerinde, belirli bir süre tutmakta zorlanır. Zihinsel süreçler ve bunlara bağlı olarak konuşmalar, konudan konuya geçmekte, sıçramaktadır.
Toplumsal ilgi belirgin bir biçimde artmıştır. Kişi çok daha sosyal, çok daha girişken, çok daha atak olur. Sonuçlarını hesaplamadan, yaşamdan zevk almaya yönelik etkinliklere girişilir. Çoğu geçici bir hevese yönelen etkinliklerdir bunlar.
Giyiniş biçimini birden bire köklü bir şekilde değiştirme, toplumsal kuralları zorlayan cinsel deneyimlere girişme, hesapsız para harcama, ayna karşısında uzun süre vakit geçirme gibi belirtiler kendini gösterir.
Uyku gereksinimi düşer, günlerce uyumadan yaşarlar. Buna rağmen kendilerini iyi hissederler, hastalığın en önemli belirtisi de budur ve sonuç itibari ile bir döngü yaşanır.
Aşırı ve abartılı bir özgüven görülür. Kişi kendini, her şeye gücü yeten, her sorunu çözebilecek, giriştiği her işin üstesinden rahatlıkla gelebilecek bir durumda algılar.
Hastada sanrı ve varsanı, ani saldırganlık ve ani hakaret gözlemlenebilir.
Hastalar genelde uzun yıllar depresif bozukluk teşhisleri alabilir teşhis için hasta yakınlarını dinlemek daha dogrudur keza hasta kendi gerçek durumunun farkında olmayabilir ya da tersi hasta olarak tanımlanmamak korkusuyla hastalığını saklama ya da hekimi yanıltmaya çalışabilir.
Hobilerine ve kabiliyetlerine bağlı olarak manik dönemde fazlasıyla üretken olurlar.
Depresyon
Bipolar bozuklukta depresif duygudurum herkesin hemen her gün yaşayabileceği üzgün ve isteksiz olma halinden farklıdır. Bipolar depresyonda, depresif duygular olağan üzüntüden daha ağırdır; daha uzun süre devam eder ve kişinin günlük etkinliklerini yerine getirmesini zorlaştırır. Depresyonu olan kişiler, çoğu zaman iştahta değişiklik, uyuyamama veya aşırı uyuma ya da enerji azlığı gibi fiziksel belirtilerin eşlik ettiği hüzünlü bir duyguduruma sahiptirler. Ayrıca, dikkatlerini toplamakta, karar vermekte güçlük yaşayabilir, huzursuz hissedebilir veya sakin biçimde oturamayabilirler.
Bipolar bozukluğu olan kişilerin yaklaşık %25-50’si en az bir kez intihar girişiminde bulunur. En sık görülen depresyon belirtilerinden bazıları şunlardır:
-Uyuyamama veya aşırı uyuma
-Suçluluk duygusu azalmış enerji
-Azalmış ilgi ve zevk alma
-Dikkatini toplamakta güçlük
-Huzursuzluk ya da ajitasyon
-İştahta artma ya da azalma
-Ölüm veya intihar düşünceleri
Mani ve depresyon dönemlerinin süresi ve sayısı her kişide farklılık gösterebilmektedir. Mani ve depresyon dönemleri birkaç gün sürebileceği gibi, aylarca da devam edebilir. Zamanla dönemler sıklaşır; bu nedenle de, bozukluğun süresi uzadıkça dönemler arasındaki süre kısalmaktadır.
Bipolar bozukluğu olan kişilerin çoğu yaşamları boyunca yaklaşık 8-10 mani ve depresyon dönemi yaşamaktadır, ancak bazı kişiler daha sık hastalık dönemi yaşayabilmektedir.
Hastalığın seyri
Tedavi edilmediğinde, alkol ve madde kötüye kullanımı, bozulmuş ilişkiler, kötü is veya okul performansı, finansal ve sosyal sorunlar ve artan intihar riski gibi yıkıcı sonuçlar doğurabilmektedir.
Bipolar bozukluğun tedavisi
Bipolar bozukluğun temel tedavisi ilaçlarla yapılır. Bu hastalığın niteliğinden dolayı, çoğu zaman hem manik hem depresif belirtileri kontrol altına almak için tek ilaç yeterli olmayabilir. İlaç tedavisinin temel hedefi manik ve depresif dönemlerin sayısını azaltmaktır. Hastanın dönem sayısı ne kadar fazla olursa, belirtilerin tedaviye dirençli hale gelmesi olasılığı o kadar artacaktır.
