Bilişsel model çerçevesinde sosyal fobi

Bilişsel model çerçevesinde sosyal fobi

Sosyal fobiyi açıklamakta kullanılan bilişsel modele göre, sosyal fobik özellikler gösteren bireylerin kendi davranışları ve başkalarının bu davranışlarını yargılama biçimlerine ilişkin işlevsel olmayan bazı düşünce ve inançları vardır. Bu düşünce ve inançlar sosyal yönden olumsuz değerlendirilme ile ilgili bazı otomatik düşünceleri uyarmakta, böylelikle kaygı oluşmakta ve sosyal performans bozulmaktadır. Sosyal performans bozuldukça sosyal fobinin şiddeti artmakta, sosyal fobinin şiddeti arttıkça sosyal performans daha da bozulmaktadır. Bu kısır döngünün devamına neden olan bir başka etken de sosyal fobiklerin olumsuz değerlendirileceklerine ilişkin düşünce ve inançlarına kanıt bulabilmek için dikkatlerini seçici olarak olumsuzluklara odaklamalarıdır. Başka bir deyişle sosyal fobik bireyler, reddedilecekleri, aşağılanacak veya utanılacak bir duruma düşecekleri biçimindeki beklentileri nedeniyle sosyal ortamlara katıldıklarında veya katılmayı düşündüklerinde anksiyete yaşarlar. Olumsuz düşünceler, bu yollarla bir kısır döngüye yol açarak sosyal fobinin sürmesine neden olur.
a. Yaşanılan anksiyetenin bedensel ve davranışsal belirtileri (kızarma gibi) tehlike duygusunu ve dolayısıyla anksiyetelerini daha da arttırır. (örneğin kızarma; kişinin utangaç, kişiliksiz, yetersiz olarak algılanacağı biçiminde yorumlanabilir)
b. Sosyal fobik bireyler giderek kendi olumsuz düşünceleri ile aşırı ilgili bir duruma gelirler ve bu aşırı uğraş, sosyal ortamlarda gerçekçi değerlendirmeler yapmalarına engel olur. Böylelikle kendi davranışlarını ve başkalarýının bu davranışlara tepkilerini incelerken, ilgi ve dikkatlerini olumsuz düşüncelerini destekleyecek şekilde kullanırlar. Bu bir anlamda korktuklarının başlarına gelmesi, kehanetin doğrulanması demektir (örneğin; sosyal ortamlarda kendileri daha soğuk davrandıklarından, sosyal çekimleri azalacaktır. Bu da başkalarının kendilerine daha uzak ve mesafeli davranmasına neden olacaktır. Bu durumda birey sosyal ortamlarda istenmediği biçimindeki düşüncesini destekleyen bir kanıt daha bulmuş olacaktır). Gerçekten de sosyal fobikler normallerle karşılaştırıldıklarında olumsuz sosyal olayların olasılığını abartmakta, olumluların olasılğını ise küçümsemektedirler. Ayrıca sosyal fobiklerin çok sayıda olumsuz ve az sayıda olumlu otomatik düşünceleri olduğu bildirilmektedir .

Bu makale 11 Mart 2019 tarihinde güncellendi. 0 kez okundu.

Yazar
Doç. Dr. Nurhan Fıstıkcı

Etiketler
Anksiyete
Doç. Dr. Nurhan Fıstıkcı
Doç. Dr. Nurhan Fıstıkcı
İstanbul - Psikiyatri
Facebook Twitter Instagram Youtube