Bypass tıkalı olan damarın beslediği alana kanın bir başka yoldan bir damar parçası (greft) ile ulaştırlması işlemidir. Örneğin uyluk civarındaki femoral atar damar tıkandığında kasıktaki tıkalı olmayan atar damardan alınan kan bir damar parçası yada suni damar ile diz arkası yada baldırdaki açık olan atar damarlara taşınır.
Damar tıkanıklığının tedavisinde ilk aşama çoğu kez ilaç, egzersiz tedavisi ve yaşam şeklinin değiştirilmesine yönelik tedavilerdir. Bu yöntemler başarısız olduğunda yada bu yöntemlerin tedavide yeterli olmayacağı önceden tahmin edildiğinde bypass gerekebilir. Damar ameliyatları yada bypass için damar tıkanıklığının varlığı yeterli bir gerekçe değildir. Damar ameliyatları tıkanıklığın önemine-hayatı yada bacağı tehdit etme derecesine- göre planlanır. Bunun çoğu kez göstergesi hastanın şikayetleridir. Bypass özellikle yaşam kalitesini bozan yürüme ağrısı ve bacağın varlığını tehdit eden ciddi şikayetler durumunda örneğin istirahat ağrısı ve yara, gangren durumlarında gerekli olabilir.
Tedavi öncesi yapılması gerekenler:
Ameliyattan önce damar cerrahı hastadaki aterosklerozun hem bacaktaki hem de vücudun diğer organlarındaki durumunu değerlendirmek zorundadır. Ayrıca eşlik eden diğer hastalıklar da dikkatlice değerlendirilmelidir.
Doppler ile ayak bileği kol basınç indeksi (ABI) ölçülmelidir. Ayak bileğindeki damarlarda bir Doppler cihazı yardımı ile ölçülen kan basıncının koldaki kan basıncına oranı hastalığın derecesini belirlemeyi sağladığı gibi, tedavilerin ne kadar etkili olduğunu göstermesi bakımından da önemlidir.
Dubleks yada renkli Doppler ultrasonografi ile hem atar damar tıkanıklığı değerlendirilir hem de bypass için kullanılacak toplar damar seçilir.
Gerekirse Manyetik rezonans veya bilgisayarlı tomografik angiografi
Anjiografi
Kan kolesterol ve lipid düzeyleri
Bunların yanında hastanın ameliyat veya sonrasında sorun oluşturabilecek diğer hastalıkları (kalp, akciğer, böbrek, karotis, v.b.) değerlendirilmelidir.
Ameliyat:
Bacakta bypassta tıkanık olan bölümü atlamak için bir damar parçasının (greft) kullanılması gereklidir. Bu ya hastanın bacaklarındaki toplar damarlar yada suni damarlardır. Bunlardan en iyisi toplar damarlardır. Karındaki yada göğüs boşluğundaki daha büyük damarların bypass ameliyatlarında suni damarlar kullanılır.
Bacaklar antiseptikli solüsyonlarla temizlendikten sonra, tıkanıklığın yukarısında ve aşağısında örneğin uyluk bölgesindeki femoral arter tıkanıklığı için kasıkta ve diz hizasında cilt 8-10 cm uzunluğunda kesilip normal olan atar damara ulaşılır. Damardaki kan akımı özel yöntemlerle durdurulup, damarda 1-2 cm uzunluğunda kesi yapılır. Bundan sonra seçilen damar parçası (greft) açılmış olan damara itina ile dikilerek ağızlaştırılır. Damar parçası deri yada adelelerin altından daha aşağıdaki (örneğin diz hizası) normal olan damara ilerletilip buradaki damara ağızlaştırılır.
Ameliyat sonrası:
İlk 24-26 saat yatakta geçirildikten sonra, hastanın yürümesi teşvik edilir. İlk günler kanın pıhtılaşmasını engelleyen ilaçlar verilir. Hastaneden çıkmadan Doppler ABI ölçümü kontrol için bir kez daha yapılır. Hasta ameliyattan sonra 6. haftada bir kez daha kontrole davet edilir. Daha sonra ilk yıl 3er ay ara ile sonra 6 şar aylık aralarla kontrollere devam edilir.
Yaşam tarzındaki değişiklikler:
Bypass ameliyatı sonrasında hastaların ateroskleroza yani damar tıkanıklığına neden olan yaşam şeklini değiştirmelerinde yarar vardır. Bu nedenle aşağıdaki yaşam tarzı değişikliklerin yapılması daha uzun ve daha az sorunlu bir yaşam sağlayabilir:
Sigaranın kesilmesi, sigara içilen ortamlarda bulunulmaması,
Düşük yağ, kolesterol ve kalori içeren gıda tükerimine ağrılık verilmesi
Kilo verilmesi
Günde 20-30 dk, haftada beş kez yürüyüş gibi hafif egzersizler
