Antibiyotiklerin bulunuşu, modern tıbbın en önemli gelişmelerinden biridir. Çoğu hayatı tehdit eden infeksiyon, antibiyotikler sayesinde tedavi edilebilir. Mesela zatürre gibi. Fakat antibiyotiklerin uygunsuz kullanılması sonucu, bakteriler gün geçtikçe daha dirençli hale gelmeye başlamışlardır. Bu yüzden, antibiyotiklerin doğru kullanımı insanlığın geleceği açısından hayati önem taşımaktadır. 16-22 Kasım Antibiyotik Farkındalık Haftası kapsamında bu konuya dikkat çekmek istedim.
1- Doğru antibiyotik kullanımı nasıl olmalıdır? Saati geldiğinde antibiyotik almayı unutursak ne zaman alabiliriz?
Doğru antibiyotik kullanımı, doktorun tavsiye ettiği ve reçetelediği gibi olmalıdır. Doktorun yazdığı dozda, doğru saat aralıklarıyla ve doğru süre kullanılmalıdır. Günümüzde yapılan en büyük yanlışlardan bir tanesi hastanın kendi kendine, doktora gitmeden gelişigüzel bir şekilde antibiyotik kullanmasıdır.
Antibiyotikler, soğuk algınlığı ve gripte kullanılmaz. Sadece bakteriyel enfeksiyonlarda kullanılır. Biz bugün biliyoruz ki, kışın geçirilen enfeksiyonların % 80-90’ ı viral enfeksiyonlardır. Bu durumda antibiyotik kullanmak yanlıştır ve zararlı olabilir. Soğuk algınlığı ve gripte istirahat etmek, bol sıvı tüketmek, sebze meyve ağırlıklı beslenerek bağışıklık sistemini güçlendirmek temel amaçtır.
Antibiyotiği saatinde almayı mümkün olduğunca unutmamak gerekir. Eğer unutulursa, aklımıza geldiği anda almak ve sonrasında doğru saat aralıkları ile tedaviye önerilen süre ile devam etmek gerekir.
2- Bebek ve çocuklarda antibiyotik kullanılabilir mi? Nasıl kullanılmalıdır?
Bebek ve çocuklarda gerekli olduğu durumlarda antibiyotik kullanılır. Fakat onlarda, erişkinlerde olduğu gibi her antibiyotik kullanılmaz. Hangi antibiyotiğin hangi dozlarda kullanılması gerektiğine gerekli branş hekimleri karar vermelidir.
3- Hamilelikte ve emziren annelerde antibiyotik kullanımı nasıl olmalıdır?
Hamilelik ve emziren annelerde kullanabilecek sınırlı sayıda antibiyotik vardır. Bu ilaçlar gebelik kategorilerine göre tehlike açısından sınıflandırılmıştır. Bebeğe zarar vermemesi açısından gebelik kategorisi A ve B olan ilaçları kullanmak daha güvenilir olacaktır. Doktora danışmadan kullanılacak antibiyotik, bebeğin sağlığı açısından tehlikeli olacaktır.
4- Antibiyotik kullanımı vajinal mantara sebep olur mu?
Yoğun ve gereksiz antibiyotik kullanımı, normal mukoza floramızı baskılar yani vücudumuzda bulunması gereken zararsız bakterileri yok eder. Bu zararsız bakteriler yok olduğunda buraya aslında orada olmaması gereken mantarlar hücum eder ve tutunur. Bu olay sadece vajinada değil, bağırsaklarda, yemek borusunda ve vücudun çeşitli yerlerinde de olabilir. Buna bağlı olarak tutulan organlarda mantarlara bağlı enfeksiyonlar gelişmesi kaçınılmazdır.
5- Antibiyotik direnci ne demektir? Nasıl tespit edilir?
Antibiyotik direnci, uygunsuz kullanıma bağlı olarak bakterinin antibiyotiklere karşı direnç oluşturmasıdır. Yani en basit tanım ile eğer bakteriler antibiyotik kullanılmasına rağmen hayatta kalmaya devam edebiliyorlar ise, buna antibiyotik direnci denir.
Bakteri, insanın bağışıklık sistemi ile savaşır. Biz de bu savaşta antibiyotikler ile bağışıklık sistemine yardımcı oluruz. Fakat bazen ne bağışıklık sistemi ne de antibiyotikler, bakterilere karşı başarılı olabilirler. Bunun sebebi, bakterilerin yapısını değiştirmiş olması ve antibiyotiklere dirençli hale gelmiş olmasıdır.
Antibiyotik Direncini Engellemek İçin Neler Yapabiliriz?
Antibiyotikleri, reçetede önerilen dozda ve tüm kutu bitene kadar kullanın. Semptomlarınız gerilemiş, şikayetleriniz azalmış olsa bile antibiyotiğinizi yarıda kesmeyin. Antibiyotiğin etkisi ile vücuttaki bakteri sayısı azalmaya başladıkça, insan kendisini daha iyi hissetmeye başlar. Fakat, antibiyotik yarıda kesilirse azalmış olan bakteri sayısı tekrardan artar. Bu da infeksiyonun yok edilememesine sebep olur.
Antibiyotikleri sadece gerçekten gerekli olduğunda alın. Antibiyotikler, zatürre, menenjit, idrar yolu iltihabı gibi ciddi infeksiyon varlığında kullanılırlar. Grip, nezle gibi hastalıklarda antibiyotik kullanılmamalıdır. Antibiyotiklerin gereğinden fazla ve uygunsuz kullanımında da allerjik reaksiyonlar, mide ve bağırsak hastalıkları, ishal ve mantar infeksiyonları gelişebilir.
Antibiyotiklerin düzenli kullanılmaması durumunda, zaten sık olarak gördüğümüz antibiyotik direnci gelecekte daha da artacaktır ve elimizde bakterilere karşı savaşacak silahımız kalmayacaktır. Bu da insanoğlunun sonunu hazırlayabilecek kadar ciddi bir problemdir.
