Ebeveynler, çocuklarına kültürel değerleri ve kuralları öğreten temel kaynaklardır. Bu ebeveynin çocuğunun nasıl hareket etmesi gerektiği, veya nasıl olması gerektiği konusundaki tutumu, genellikle diğer bir ebeveyninkinden farklıdır.
Ana-baba tutumlarına ilişkin Baumrind’in sınıflaması bu alanda yapılan çalışmalara kurumsal bir temel oluşturarak öncülük etmiştir.
Baumrind okul öncesi dönemdeki çocuklarda ev ortamında yaptığı gözlemlerinde ve labaratuar çalışmalarında ebeveyn ile çocuk arasındaki etkileşimi incelemiş, ana-baba stili (ana-baba tutumu) ile ilişkili 4 boyut belirlemiştir. Bunlar 1- Ebeveyn kontrolü, 2- Ebeveyn-çocuk iletişiminde açıklık, 3- Olgunluk beklentisi, 4- Bakım-destek boyutlarıdır.
Ebeveyn kontrolü boyutu: Ebeveynler tarafından konulan kurallara çocuklara ne oranda uymak zorunda olduklarını gösterir.
Ebeveyn-çocuk iletişiminde açıklık boyutu: Anne ve babaların verilecek kararlarda çocuklarının fikirlerine ve düşüncelerine ne derece saygı gösterdiklerini, bu konuda çocuklarını ne derece teşvik ettiklerini ve çocuklarının davranışlarına sınırlar getiriliyorsa, bunun nedenlerini ne oranda açıkladıklarını gösterir.
Olgunluk beklentisi boyutu: anne ve babaların çocukların zihinsel, sosyal ve duygusal alanda başarılı olmaları için ne derece teşvik ettiklerini gösterir. Örneğin, yüksek olgunluk beklentisine sahip olan anne-babalar çocuklarına “kendi yetenek ve çabalarınla yaşamayı öğrenmelisin” mesajını verirler.
Bakım-destek boyutu: Anne-babaların çocuklarına bakarken ve onlarla ilişki kurarken ne derece yakın, sevecen ve sıcak davrandıklarını gösterir.
Baumrind anılan dört boyutun kombinasyonlarına bağlı olarak 3 temel ana-babalık stili (anne-babalık tutumu) ortaya atmıştır. Bunlar; otoriter, demokratik ve izin verici ana-babalık stilidir.
Bu sınıflamaya göre kontrol ve olgunluk beklentisi boyutlarında yüksek, açık iletişim ve bakım boyutlarında düşük olan ebeveynler otorite olarak adlandırılmaktadır. Bütün boyutlarda anılan özellikler yüksek derecede ana-babalar demokratik olarak adlandırılmaktadır. Kontrol ve olgunluk beklentisi boyutlarında düşük, açık iletişim ve bakım boyutlarında yüksek anne-babalar ise izin verici olarak adlandırılmaktadır. Baumrind’e göre ebeveynlerin çoğu, çocuklarıyla olan iletişimlerinde bu davranışlardan birini daha fazla olarak benimser ve uygularlar.
Otoriter ebeveynler koydukları kurallara çocuklarının koşulsuz uymasını ve itaat etmesini beklerler. Bu tür ailelerde çocuklar kurallara uymadığında ceza uygulanır ve ebeveynler çocuklarıyla çok fazla görüş alışverişinde bulunmazlar. Demokratik ebeveynler, çocuklarından olgun davranış beklerler ve aynı zamanda gerekli olduğunda kurallara uymalarını isterler. Özellikle sıcak ve ilgilidirler, sabırlı ve duyarlı bir şekilde birbirlerini dinlerler. Aile içinde verilecek kararlarda çocuklarının görüşlerini alırlar. Bu tür ailelerde çocuk yetiştirmede akılcı ve demokratik bir yaklaşım izlenir. Hem ebeveynin hem de çocuğun hakları dikkate alınır. İzin verici ebeveynler çocuklarına çok fazla özgürlük verirler, çocuklarını hiçbir şekilde kontrol etmezler ve bazen de ihmale varan hoşgörüyle davranırlar. Aynı zamanda çocuklarına sıcak ve sevecendirler ve çocuklarının bütün karalarını kendilerinin vermesini beklerler. Bu tür ebeveynlerin çocukları istedikleri zaman yemek yerler, yatarlar, televizyon seyrederler ve sokağa oynamaya çıkabilirler. (Yılmaz, 1999)
Baumrind ana-baba stilleri ile ilgili olarak demokratik tutumu benimseyen ana-babaların çocuklarının bağımsız, kendini iyi ifade edebilen, hem sosyal hem de akademik yönden başarılı çocuklar olduğunu belirtmiştir. Ayrıca Baumrind’in sınıflamasını temel alarak yapılan çalışmalar da bu görüşleri destekler şekilde demokratik ailelerde yetişen çocukların izin verici ya da otoriter ailelerde yetişen çocuklardan akademik başarı, sosyal gelişim, benlik saygısı ve ruh sağlığı gibi ölçümlerde daha yüksek puan aldıkları görülmüştür.
