Çocuklar bir yetişkin olmak üzere gelişimlerini tamamlarken farklı süreçler yaşarlar. İlk çocukluk evresi olarak bilinen 0-6 yaşlar, son çocukluk olarak 6-12 yaşlar ve ergenlik olarak bilinen 12-20 yaşlar boyunca hep bu süreçlerden geçerler.
Bu aşamalar gelişimleri boyunca geçmeleri gereken basamaklar bütünüdür ve bazı kuramlara göre de bu aşamaları sağlıklı atlatabilmesi için de insan hayatında cinsellik en önemli etkendir.
Cinsellik gerçekten de çok önemlidir, zira zaten hayatımızın ve var olmamızın sebebi olarak da en temel biyolojik eylem seks yani cinselliktir. Bireyler toplumsallaşmaya başladıkça bu konu hakkında konuşmak ayıpmış ya da yasakmış gibi bir tutum içine girseler de aslında birçok sorunun kaynağını da burada aramak gerekiyor. İşte bu nedenle bazı kuramcılar ve araştırmacılar da işin bu yönü üzerinde durmuşlar ve bazı değerlendirmelerde bulunmuşlardır.
Bütün çalışmalar gösteriyor ki gelişimlerimizin doğal süreçleri içinde cinsellik gerçekten çok önemli ve özellikle çocukluk dönemindeki bazı dönemler doğrudan bununla ilgili.
Çocukların Gelişim Dönemleri:
Bilindiği gibi çocuklar yaklaşık 2 yaş civarında kendileri ve cinsel kimlikleriyle ilgili sorular sormaya başlarlar: ’Ben nasıl oldum, nasıl baba olunur, ben nasıl doğdum, benim neden göğsüm yok, vb.’ gibi sorular hep bu dönemde başlar. Çocuk farklılıkları ve nedenlerini öğrenmeye çalışmaktadır. Bu tip sorular son derece doğaldır ve aynı şekilde doğal olarak açıklanmalıdır. Çocuğun sorusuna uygun yanıtları basit bir dille anlatmak en doğrusudur. Buna bağlı olarak çocukların cinsel gelişim dönemlerini dikkate aldığımızda:
• Oral Dönem (0-2 Yaş): Bu dönem çocuğun dürtüsel olarak hareket ettiği, bilinçli davranım özelliklerini henüz kazanmadığı dönemdir. Bu dönemi sorunlar yaşaması halinde çocuk; güvensiz, çatışmacı, tahammülsüz, alaycı ve kolay aldatılabilir bir kişilik yapısı kazanabilmektedir.
Çocuğun ihtiyaçlarının karşılanıyor olması onu mutlu etmeye yeterlidir ve bu döneme özgü duygu durumu haz dönemi olması şeklinde tanımlanabilir.
• Anal Dönem (2-4 Yaş): Bu dönem çocuğun artık bir birey olarak kendini algılamaya başladığı ve sosyal bir birey olduğu dönemdir. Tuvalet eğitimi de bu dönemde verilmektedir. Çünkü 2-4 yaşlar çocuğun sinir ve sindirim sistemi üzerinde kontrol oluşturduğu yaş aralıklarıdır. Eğer aile tuvalet eğitimi sırasında aşırı baskıcı ve kontrolcü davranıyorsa çocuklar, saldırgan davranışlar, ciddi öfke patlamaları, bağımlılık, titiz, inatçı, aşırı hesapçı olmak gibi özellikler geliştirebilirler.
• Fallik Dönem (4-6 Yaş): Bu yaşlar çocuğun kendi cinsel kimliği konusunda aşırı meraklı ve ilgili olduğu dönemdir. Cinsellikle ilgili en yoğun sorular hep bu dönemde sorulmaya başlar. Çocuğun bir birey olarak toplum içindeki cinsel kimliği, benlik duygusu ve kendi cinsiyetine ait rolü benimseyerek bu role uygun davranma tutumunu oluşturması da yine bu döneme ait özelliklerdir.
Hem kendi cinsiyetinin hem de başkalarının cinsel farklılıklarının bilincine vardığı bu dönemde çok önemli bir durum ortaya çıkar: Oedipus/Elektra Kompleksi
Oedipus / Elektra Kompleksi Nedir?
Birçoğumuzun adını çok iyi bildiği araştırmacı ve Psikanalist Sigmund Freud’un bir kuramıdır. Bu kuram adını, Yunan mitolojisinde babasını öldürüp annesiyle evlenen karakterden almaktadır ve Oedipus Kompleksi olarak tanımlanmaktadır.
Erkek çocuğun annesini kıskanması, babasını rakip olarak görmesi durumunu ifade etmek için kullanılır.
Kız çocuğunun babasını kıskanarak annesini rakip görmesi durumu ise Elektra Kompleksi olarak tanımlanmaktadır. Her iki durumda çocuk karşı cinsten olan ebeveyne karşı sevgi dolu bir bağlılık geliştirmekte ve hemcinsine karşı ise karmaşa dolu bir duygu durumu geliştirmektedir. Buna göre ‘çocuk erkekse ilk sevgilisi annesi, kızsa ilk sevgilisi babası olacaktır’ der Freud. Yaşamın 3 ile 6 yaşları arasında ve genellikle de 4-5 yaşlarına denk gelen bu dönemde yaşanılan olumlu ya da olumsuz duygu durumları insan hayatının en önemli dönüm noktalarını oluşturmaktadır.
O kadar önemlidir ki bu dönemde yaşanılan her şey gelecekte de bireyin hayatını ciddi olarak etkileyerek, onun mutlu ya da mutsuz, içe kapanık ya da dışa dönük, bağımlı ya da bağımsız, güvenli ya da güvensiz olması gibi kişilik özellikleri edinmesine yol açacaktır. O nedenle çocuğun hayatının bu 3-6 yaşlar arası yıllarda sevgi dolu bir ortamda ve sağlıklı bir aile yapısı içinde büyümesi beklenir.
Genellikle bizim en sık duyduğumuz erkek çocuklarının anneye aşırı düşkünlükleri konusu olarak Oedipus Kompleksi olsa da aslında aynı derecede etkili olan Elektra Kompleksi çok bilinmez ve dikkate alınmaz.
Oysa burada da kız çocuk gelecekte hayatına girecek insanları ama özellikle eşini, hayat arkadaşını seçerken bu dönemde babasına beslediği aşkın izlerini de aktaracaktır.
Elektra Kompleksinde Ne oluyor?
Kız çocukların babalarına olan hayranlıklarını hepimiz biliriz. Freud’un kuramına göre bu yaşlarda babasına ciddi bir tutkuyla bağlanan ve ona bir aşk besleyen kız çocukları anneyi bir rakip olarak görmektedirler. Baba çok güçlüdür ve ulaşılmazdır. Cinsel kimliklerini bulmaya çalıştıkları bir dönemde birden fark ederler ki babalarında kendilerinde olmayan bir şey vardır. Kızlar cinsel organlar arası farkı keşfettikleri andan itibaren sorular da bu yöne kaymaya başlar ve bu dönem:
• Benim neden pipim yok?
• Benim pipim ne zaman çıkacak?
• Benim pipim düştü mü?
• Ben neden babam gibi değilim?
• Neden ben de erkek olmadım?
• Ben de erkek olmak istiyorum gibi soru ve yorumlarla annelerini en bunalttıkları dönem olarak bilinir.
Zaman zaman kız çocuklarında kendisinde bir eksiklik olduğu gibi bir düşünce de oluşabilir. Kendisinde olmayan bir organa sahip olması bakımından baba önemli bir figürdür. Dolayısıyla baba kız arasındaki ilişkinin temelde sağlıklı ve doyurucu olması sağlanmalıdır. Genel olarak kızlar sahip olmadıkları pipi gibi bir organın tamamlayıcısının babası olduğunu düşündüğünden onunla olan ilişkinin sağlamlığı çocuğun geleceğinde önemli bir faktör olacaktır.
Öneriler
Çocukların genellikle en meraklı oldukları yaş dilimine denk gelen bu dönemde çocuğun sorularına tutarlı ve doğru yanıtlar vermek gerekir. Özellikle cinsellik gibi çok önemli bir konuda çocuğun soruları asla yasak ya da ayıp gibi sözlerle geçiştirilmemeli ve baştan savma yanıtlar verilmemelidir. Burada önemli olan bu cinsel organ farklılıklarını doğru açıklayabilmektir. Kadın ve erkek arasındaki fark çocuğun anlayabileceği dille gerektiği her seferde mümkün olduğunca aynı kelimeleri kullanarak anlatılmalı ve soru sormasına da imkân verilmelidir.
Kız çocuğu, aynı erkek çocuğun annesine olan aşkı gibi bir aşkı babasına karşı hissetmekte ve kendisinde eksik olduğunu düşündüğü bazı konuların tamamlayıcısı olarak babasını görmektedir. Bu hem çok doğal bir süreçtir hem de baba kız arasındaki muhteşem ilişkinin bir boyutudur.
Bu yaşlar, babaların da tadını çıkarması gereken, keyfini sürmesini önerdiğimiz gerçekten hoş dönemlerdir. Tutarlı, ilgi ve sevgi dolu bir aile ortamı içinde büyüdüğünde geleceğe yönelik son derece sağlam baba kız ilişkisinin temelinin bu dönemde oluştuğunu da unutmamak gerekiyor.
