YUMUŞAK DOKU SARKOMU: AZ BİLİNEN TÜMÖRLER
Yumuşak Doku Sarkomu (YDS ) yağ, kas, sinir, kiriş, fibröz ve sinovyal dokular (eklem çevresindeki dokular), kan ve lenf damarları gibi vücudun yumuşak dokularından ortaya çıkan ve vücudun her yerinde görülen bir malignite türüdür.Bütün yumuşak doku sarkomlarının seyri aynı değildir, bazıları yavaş büyürken, diğer bazıları çok hızlı büyüyen, hızla yayılan ve ölüme yol açabilen tümörlerdir.Tekrarlama riski yüksektir. Bu yazıda yüzeyel yerleşimli YDS ları hakkında kısa bilgi verilecektir.
Hastanın şikayetleri : Deri veya deri altında şişlik,ele gelen kitle veya cilde ait bir lezyon olarak fark edilir, ağrı nadiren ilk şikayetlerle birliktedir. Büyüdüklerinde çevre dokulara veya yakındaki bir sinire bası yaptıkları zaman ağrı ortaya çıkar. Çoğu kez büyüme (yüzeyel genişleme, kabarıklığında artma ve ele gelen kitlenin büyümesi) veya daha önce ameliyatla çıkarılan yerde tekrar ortaya çıkması (tekrarlaması ) ilk yakınmadır.
Tanı aşmasında ve ameliyat öncesi yapılması gerekenler:
Radyolojik incelemeler : Tümörün klinik muayenesi uygun görüntülemeyi seçmede yardımcı olur.Ultrasonografi, BT (Bilgisayarli tomografi) ve MRI (Magnetic Resonans Imaging) yapılır. Bu yolla hem şişlik hem ve hem de şişliğin çevre ile dokularla ilişkisi hakkında daha ayrıntılı bilgi sahibi olunur.
Biyopsi : Tümörden doku parçası alınır, patolog tarafından mikroskop altında incelenir. Şişliğin sarkom, başka tip bir kanser veya iyi huylu olup olmadığı anlaşılır,sarkom ise cinsi ve grade’i (saldırganlık derecesi) tayin edilir.
Kapalı biyopsi (Core needle biopsy, Tru-Cut biopsy) tercih edilen biyopsi şeklidir. Bu işlemde özel bir alet yardımıyla kitleden doku örneği alınır. Tanı için çoğu kez yeterlidir. Cerrahi biyopsiye göre daha küçük bir işlemdir, daha az ağrılıdır. Lokal anestezi altında yapılabilir, işlem sonrası hasta evine gider. Biyopsinin Ultrason veya BT altında yapılması gerekebilir. Amaç çevreye bulaşmaya yol açmadan tanı koymak için patoloji incelemesi için yeterli doku teminidir.
Açık (Cerrahi ) biyopsi : (Eksizyonel biyopsi): Bu işlemde şişliğin tamamı çıkarılır ve mikroskopik incelemeye gönderilir. Cerrahi biyopsi, genellikle YDS düşünülmeyen küçük tümörlerde yanlışlıkla yapılmış olur. Lokal veya genel anestezi altında yapılabilir. Açık biyopsinin bu konuda uzman kişiler tarafından yapılması önerilir. Zira bu tümörlerin implante edilme (ekilme) olasılığı çok yüksektir. Uygunsuz yapılmış bir biyopsi asıl ameliyatın gereğinden daha geniş olmasına ve nüks riskinin yükselmesine yol açabilir.
Tedavi şekline karar verme : Tümör büyüklüğü ve tümörün grade’i hastalığın seyrini tayin eder.YDS ları nadiren lenf bezlerinde metastaz yaparlar, buna karşın akciğere uzak metastaz yapma ihtimali vardır. Kitleye ait radyolojik bulgular, ayrıntılı patolojik inceleme sonuçları ve vücut taraması yapıldıktan sonra , hastalığın evresine göre tedavi planlanır.
Evreleme :
Evre IA: Tümör iyi – diferansiye (kaynaklandığı dokuyu iyi taklit eden) veya orta derecede iyi-diferansiye, yüzeye yakın veya derin yerleşimli, 5 cm. den küçük. Lenf bezlerine veya vücudun diğer bölgelerine sıçrama yok.
Evre IB: Tümör iyi-diferansiye veya orta derecede iyi- diferansiye, yüzeye yakın yerleşimli, 5cm. den büyük. Lenf bezlerine veya vücudun diğer bölgelerine sıçrama yok.
Evre IIA: Tümör iyi diferansiye veya orta derecede iyi-diferansiye, derin yerleşimli ve 5cm. den büyük. Lenf bezlerine veya vücudun diğer bölgelerine sıçrama yok.
Evre IIB:Tümör kötü diferansiye (kanser hücresi kaynaklandığı dokudan tamamen farklıdır) veya andiferansiye, yüzeye yakın veya derin yerleşimli, 5 cm. den küçük. Lenf bezlerine veya vücudun diğer bölgelerine sıçrama yok.
Evre IIC: Tümör kötü diferansiye veya andiferansiye, yüzeye yakin yerleşimli, 5 cm. den büyük. Lenf bezlerine veya vücudun diğer bölgelerine sıçrama yok.
Evre III:Tümör kötü diferansiye veya andiferansiye, derin yerleşimli, 5 cm. den büyük. Lenf bezlerine veya vücudun diğer bölgelerine sıçrama yok.
Evre IV: Sarkom lenf bezlerine sıçramıştır veya baş veya boyun gibi vücudun diğer bölgelerine yayılmış olabilir.
Tedavi Seçenekleri: Tedavi seçenekleri hastanın genel durumuna, yaşına, tümörün yerleştiği bölgeye, hastanın başvurduğu merkeze ve en önemlisi EVRE’sine göre değişmekle birlikte ; 3 tür tedavi söz konusudur;
1. Cerrahi : Ameliyatla kitlenin çıkarılması işlemidir.
2. Radyoterapi (şua, ışın tedavisi) : Yüksek doz X-ışınları kullanılarak tümör hücreleri öldürülür.
3. Kemoterapi (Ilaç tedavisi) : İlaçlarla kanser hücreleri öldürülür.
Cerrahi Tedavi (Ameliyat ) : YDS ‘larının tedavisinde en sık kullanılan yöntemdir. Ameliyat şekli tümörün bulunduğu vücut bölgesine ve yerleştiği doku planına göre değişir. Önemli olan, tümörün çevresinden yeterli genişlikte sağlam doku ile çıkarılmasıdır. YDS cerrahisinde çevreye herhangi bir bulaşma (kanama,cerrahi aletlerin tümör dokusu ile kirlenmesi) olmadan kanserli dokunun tamamının güvenle çıkarılması esastır. Tümör vücudun yüzeyel bölgesinde yerleşik ise, cerrahi sırasında vücut bütünlüğünü sağlayan deri ve yumuşak dokular da tümör ile birlikte çıkarılır ve çoğu kez ortaya açık bir yara çıkar. Plastik cerrahideki gelişmeler, YDS’ larının cerrahi tedavisine de yansımıştır. Açık yara bölgesi plastik cerrahlar tarafından anında kapatılır. Günümüzde cerrahi ekipte plastik cerrahın da yer alması ile cerrahi uygulanabilecek hasta sayısı artmış, organ koruyucu (kol ve bacağın korunması) ameliyatlar daha güvenli olarak yapılabilir ve büyük tümörler ciddi bir işlev kaybı yaratmadan ameliyat edilebilir hale gelmiştir. Açık yarayı kapatmak üzere ,yaranın yanından ve uzağından hazırlanan flepler döndürülerek yara kapatılır.Yara çok yüzeyde ise tercihen bacaktan alınan ince deri grefti ,açık yarayı kapatmak için yeterli olabilir. YDS lenf bezlerine yayılmış ise aynı ameliyatta lenf bezleri de çıkarılır (lenf bezi disseksiyonu). Bazı durumlarda (tümör 5 cm. den büyük ve/veya yüksek grade’li ise) ameliyat öncesi kemoterapi ve/veya radyoterapi yapılarak tümör küçültülür ve ardından ameliyat yapılır.
Radyoterapi : Kanser hücrelerini öldürür ve tümörün küçülmesini sağlar.Ameliyat öncesi, sırasında veya ameliyat sonrası uygulanabilir. Radyoterapi bir makine aracılığı ile vücuda dışardan (eksternal radyoterapi ) uygulanabilir, ışın yayan materyal ( radyoizotop) doğrudan doku içine konarak ya da kanser hücrelerinin bulunduğu yere ameliyat sırasında yerleştirilen ince plastik tüpler içinden geçirilen radyoaktif teller kullanılarak radyoterapi (interstisyel radyoterapi,brakiterapi) yapılabilir.
Kemoterapi : Kanser hücrelerinin öldürülmesi için ilaçların kullanılmasıdır. İlaç koldaki bir damardan veya büyük damarlara yerleştirilen kateterlerden tüm kan dolaşımına verilebilir, bu tür tedavi sistemik kemoterapi adını alır. Ilaç sadece kanser hücrelerinin bulunduğu bölgeyi ilgilendiren damarlar içine verilebilir, bu tedavi şekli regyonal (bölgesel) kemoterapi olarak isimlendirilir.Kemoterapi de hastalığın durumuna göre ameliyat öncesi,sonrası verilebileceği gibi ile aynı zamanda yapılabilir (kemoradyoterapi).
Prof.Dr.Sıdıka Kurul
Genel Cerrahi Uzmanı ,Plastik ,Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Uzmanı
İ.Ü.Onkoloji Enstitüsü,Cerrahi Onkoloji Ünitesi
